Bước ngoặt trong chính sách năng lượng

pha-lai(1).jpg — Công nhân Công ty CP Nhiệt điện Phả Lại tham gia diễn tập khắc phục sự cố nâng cao kỹ năng.

Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20/8/2025 của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 vừa được ban hành đánh dấu một cột mốc mới trong tiến trình cải cách và bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.

Theo hướng thị trường cạnh tranh

Sau 5 năm triển khai Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/2/2020 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, ngành năng lượng đạt nhiều thành quả quan trọng nhưng cũng bộc lộ không ít hạn chế: thị trường cạnh tranh phát triển chậm, cơ chế quản lý còn bất cập, nhiều dự án chậm tiến độ, phụ thuộc lớn vào nhập khẩu. Trong bối cảnh đó, Nghị quyết số 70-NQ/TW ra đời không chỉ kế thừa mà còn đi thẳng vào các vấn đề cốt lõi, với yêu cầu đột phá về thể chế, mở rộng thị trường và thu hút mọi nguồn lực xã hội.

Tiến sĩ Nguyễn Quốc Việt, chuyên gia kinh tế, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), Trường đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng, điểm nổi bật của Nghị quyết 70 chính là sự quyết liệt trong cải cách thể chế, tháo gỡ “điểm nghẽn của mọi điểm nghẽn”, từ đó Nghị quyết đã đặt mục tiêu rõ ràng là phải nhanh chóng hoàn thành tái cơ cấu ngành điện theo lộ trình thị trường cạnh tranh đã được đặt ra từ Nghị quyết 55.

Ông Việt nhấn mạnh, nghị quyết đã khẳng định tính cấp bách và cụ thể hóa nguyên tắc bình đẳng, không phân biệt đối xử, qua đó tạo cơ hội cho tư nhân tham gia mạnh mẽ hơn ở mọi khâu cung ứng, sản xuất - dịch vụ trong thị trường điện, cũng như bảo đảm quyền lựa chọn của khách hàng sử dụng điện trong việc tiếp cận và lựa chọn đơn vị cung cấp điện phù hợp với nhu cầu là một bước đi then chốt để hình thành thị trường điện cạnh tranh thực sự.

Đáng chú ý, nghị quyết còn định hướng từng bước xã hội hóa khâu truyền tải, phân phối và bán lẻ điện - lĩnh vực vốn lâu nay chỉ do Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) chi phối. Khi thị trường bán lẻ điện được mở, người tiêu dùng sẽ hưởng lợi trực tiếp: giá điện minh bạch, dịch vụ đa dạng hơn, kể cả những gói “điện xanh” phù hợp với mục tiêu phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, Nghị quyết 70 cũng khuyến khích đầu tư hạ tầng lưu trữ năng lượng như pin tích trữ, kho LNG, kho xăng dầu. Đây là mảnh đất màu mỡ cho doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt trong bối cảnh điện gió, điện mặt trời phát triển nhanh nhưng thiếu ổn định.

Ông Việt cũng cho rằng hợp tác công - tư (PPP) cần được thiết kế minh bạch hơn để thu hút vốn, song song với việc thúc đẩy nghiên cứu, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo từ đó định hướng xây dựng một ngành công nghiệp năng lượng hiện đại, thông minh, bền vững.

Nghị quyết nhấn mạnh việc hình thành các trung tâm công nghiệp năng lượng quốc gia, phát triển đồng bộ hạ tầng từ sản xuất, truyền tải, phân phối đến sử dụng các dạng năng lượng mới như hydrogen, amoniac xanh.... Đây là một tư duy hệ sinh thái, hướng tới việc làm chủ công nghệ, đỏi mới sáng tạo và phát triển bền vững cho ngành năng lượng.

GS.TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả, cho rằng, chuyển đổi từ tư duy độc quyền sang cơ chế thị trường minh bạch là bước ngoặt quan trọng của ngành điện. Người dân và doanh nghiệp nay có cơ hội lựa chọn nhà cung cấp thay vì chỉ phụ thuộc vào một đơn vị duy nhất là EVN. Theo ông Long, sự thay đổi này vừa thúc đẩy cải cách, vừa mở ra không gian để khu vực tư nhân khẳng định vị trí trong lĩnh vực mang tính chiến lược.

Dù hiện nay, EVN không còn giữ độc quyền về nguồn phát, tập đoàn này vẫn đóng vai trò mua buôn duy nhất, đồng thời nắm cả truyền tải và bán lẻ. Mô hình kéo dài nhiều năm khiến thị trường vận hành méo mó, giá điện chưa phản ánh đúng cung - cầu. Vì vậy, Nghị quyết 70 đặt ra yêu cầu sớm triển khai cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) giữa các nhà phát điện và khách hàng lớn, đồng thời xây dựng hợp đồng minh bạch, dài hạn để bảo đảm quyền lợi chính đáng cho nhà đầu tư.

Chú thích ảnh — Nhà máy nhiệt điện Hải Phòng. Ảnh: TTXVN

Tăng cường an ninh năng lượng

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hoàng Long cho biết, Nghị quyết 55 đã đặt nền móng, còn Nghị quyết 70 được xây dựng sau hơn 6 tháng làm việc khẩn trương, với tinh thần “nhìn thẳng sự thật, phân tích đúng tình hình”. Ông Long nhấn mạnh: “Nghị quyết 70 không chỉ là thành quả tâm huyết mà còn là ngọn đèn soi đường cho toàn ngành trong giai đoạn mới”.

Theo Thứ trưởng, từ nay, triển khai sẽ là khâu khó nhất, đòi hỏi hành động quyết liệt, không còn khái niệm “tiến từng bước”, mà phải “làm ngay, làm luôn”. Bộ Công Thương giữ vai trò nòng cốt, phối hợp với các bộ ngành, doanh nghiệp và địa phương, để biến nghị quyết thành hành động cụ thể.

Tổng giám đốc EVN Nguyễn Anh Tuấn khẳng định, nghị quyết là cơ sở quan trọng để EVN cụ thể hóa chương trình hành động; trong đó có việc áp dụng cơ chế giá điện hai thành phần. Đại diện Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam), ông Phan Tử Giang đánh giá Nghị quyết số 70-NQ/TW cởi mở hơn so với Nghị quyết số 55-NQ/TW, qua đó tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động đầu tư.

Ông Nguyễn Đức Ninh, Tổng giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn Một thành viên Vận hành hệ thống điện và thị trường điện Quốc gia (NSMO) nhấn mạnh, khâu tổ chức thực hiện phải đồng bộ, quyết liệt, bởi giai đoạn 2027 - 2032 sẽ là thách thức lớn nhất trong công tác bảo đảm cung ứng điện.

Nhìn tổng thể, Nghị quyết 70 vừa kế thừa, vừa nâng tầm các định hướng trước đây. Điểm mới là tính quyết liệt và cụ thể, từ yêu cầu chấm dứt cơ chế độc quyền đến khuyến khích thị trường cạnh tranh, từ phát triển nguồn năng lượng mới đến xây dựng hệ sinh thái công nghiệp năng lượng toàn diện.

Phát triển các nguồn năng lượng sạch, năng lượng tái tạo đang được thành phố Hải Phòng xác định là một trong những ưu tiên hàng đầu tại các khu công nghiệp, khu kinh tế. Đây không chỉ là giải pháp quan trọng nhằm bảo đảm phát triển bền vững và hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng xanh, mà còn đáp ứng kỳ vọng ngày càng cao của các nhà đầu tư quốc tế, hướng tới cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” (NetZero) vào năm 2050.

PV (tổng hợp)

Nguồn: https://baohaiphong.vn/buoc-ngoat-trong-chinh-sach-nang-luong-520165.html