Chất xám toàn cầu dịch chuyển: Đâu sẽ thành điểm đến mới?

Trung Quốc tung ra VISA K thu hút nhân tài

Mới đây, Chính phủ Mỹ đã đưa ra quyết định tăng phí visa H-1B, một loại visa rất quan trọng với những người lao động có trình độ cao muốn vào Mỹ làm việc. Mức phí mới tăng lên tới 100 nghìn USD, trở thành một rào cản lớn mà không phải công ty nào, người lao động nào cũng có thể chi trả. Cánh cửa vào thị trường Mỹ dường như đã hẹp lại một chút - kể cả với những người giỏi giang, có trình độ.

Nhưng ngay sau đó, cách đây 2 ngày, thì Trung Quốc - nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới đã tuyên bố sẽ áp dụng áp dụng một loại thị thực mới - VISA K - dành cho các chuyên gia trẻ trong lĩnh vực khoa học và công nghệ. Loại thị thực này rộng mở chào đón các tài năng đến học và làm việc tại Trung Quốc. Liệu cánh cửa mới này có đón được các lao động muốn tìm kiếm cơ hội? Và liệu có đủ để khiến dòng chất xám chảy về Trung Quốc khi mà chất xám và trí tuệ tạo nên sức mạnh kinh tế.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết, thị thực K sẽ được bổ sung vào 12 loại thị thực phổ thông hiện có. Chính sách này nhằm thúc đẩy trao đổi và hợp tác quốc tế giữa giới khoa học công nghệ Trung Quốc và nước ngoài.

Ông Quách Gia Côn - Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết: "Để thúc đẩy trao đổi và hợp tác quốc tế giữa các chuyên gia khoa học công nghệ của Trung Quốc và nước ngoài, Trung Quốc đã quyết định bổ sung loại thị thực K vào nhóm thị thực phổ thông dành cho các chuyên gia trẻ trong lĩnh vực này. Thông tin chi tiết về thủ tục sẽ sớm được các đại sứ quán và lãnh sự quán Trung Quốc ở nước ngoài công bố".

Theo quyết định được Thủ tướng Lý Cường ký ban hành hồi tháng 8, thị thực K sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1/10. So với các loại thị thực khác, thị thực K cho phép số lần nhập cảnh nhiều hơn, thời hạn hiệu lực và lưu trú dài hơn, đồng thời nới lỏng yêu cầu về thư mời từ doanh nghiệp bảo lãnh cho người lao động.

Với chính sách mới, người sở hữu thị thực K có thể tham gia các hoạt động trao đổi trong giáo dục, văn hoá, khoa học - công nghệ, cũng như khởi nghiệp và kinh doanh. Đây được coi là bước đi nhằm thu hút thêm nguồn nhân lực trẻ, chất lượng cao, phục vụ mục tiêu phát triển.

Trung Quốc mở rộng chính sách thị thực

Có thể thấy, nền kinh tế tỷ dân đang nỗ lực trở thành điểm đến hấp dẫn, chào đón dòng chảy chất xám, tạo nền tảng cho phát triển kinh tế và khoa học công nghệ. Bước tiếp theo của Trung Quốc là xây dựng môi trường khuyến khích chuyên gia nước ngoài nhập cảnh và lưu trú lâu dài.

Những năm gần đây, nước này liên tục nới lỏng chính sách thị thực nhằm tạo thuận lợi cho đi lại và kinh doanh. Tháng 12 năm ngoái, Cục Quản lý Di trú Quốc gia đã cải tiến chính sách miễn thị thực quá cảnh, kéo dài thời gian lưu trú lên 10 ngày và mở rộng phạm vi áp dụng tại 24 tỉnh, thành phố.

Trung Đông nỗ lực thu hút các chuyên gia nước ngoài

Không chỉ Trung Quốc, mà Trung Đông cũng đang nổi lên như một miền đất màu mỡ mới dành cho các chuyên gia có tài. Các nước vùng Vịnh như Saudi Arabia, Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất, Qatar hay Kuwait đang cạnh tranh rất mạnh để thu hút nhân tài, chuyên gia quốc tế và thực tế là đã có không ít nhân tài toàn cầu đến với họ.

Các nước này đã triển khai nhiều chính sách ưu đãi. Nổi bật như chương trình "Golden Visa" - Thị thực Vàng của Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất chẳng hạn. Tập trung ưu tiên thu hút nhiều ứng viên đến từ các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, Internet vạn vật, điện toán đám mây hay các chuyên gia trong lĩnh vực Y tế, giáo dục, môi trường, phát triển giao thông… Đây chính là những lĩnh vực chiến lược mà Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất cần tập trung.

Saudi Arabia thì có chương trình tương tự, có thể tạm gọi là "Thẻ xanh" để thu hút nhân tài quốc tế. Đi kèm với các chính sách thị thực dài hạn, cư trú ổn định là rất nhiều ưu đãi hấp dẫn về thuế, hỗ trợ nhà ở, y tế, phúc lợi cho các thành viên gia đình….

Có nhiều lý do chiến lược khiến các nước vùng Vịnh đẩy mạnh thu hút chuyên gia quốc tế. Ví dụ như: đa dạng hóa nền kinh tế khi Chuyên gia nước ngoài giúp mang vào kỹ năng mới, công nghệ, quản trị hiện đại để phát triển các ngành ngoài dầu khí. Bổ sung nguồn nhân lực chất lượng cao trong 1 số lĩnh vực mũi nhọn mà Vùng Vịnh chưa mạnh.

Bên cạnh đó còn có mục tiêu: Tăng cường cạnh tranh quốc tế, thu hút đầu tư và Cải thiện quản trị, tiêu chuẩn quốc tế. Các chính sách này đã thể hiện rõ tầm nhìn dài hạn của các nước Vùng Vịnh trong việc xây dựng nền kinh tế tri thức, thu hút nhân tài toàn cầu và tạo điều kiện sống ổn định cho cộng đồng chuyên gia đa ngành.

Sinh viên quốc tế đứng trước nhiều lựa chọn

Phải chăng, sắp tới đây chúng ta sẽ chứng kiến sự dịch chuyển của dòng chất xám toàn cầu? Khi mà thị trường Mỹ không còn là đích đến hoàn hảo nữa? Có lẽ cần có cái nhìn sâu hơn để trả lời câu hỏi này. Đó là nhìn vào thị trường giáo dục bậc đại học và sau đại học.

Cho tới nay, nước Mỹ luôn là điểm đến số 1 cho các sinh viên quốc tế. Nhưng khi học phí vẫn đắt đỏ, các chương trình học bổng chịu áp lực, nhiều biến động chính trị, sinh viên quốc tế bắt đầu tính đến lựa chọn khác từ Đức, Canada cho đến Trung Quốc - trong cuộc đua toàn cầu giành giật nhân tài.

Trong nhiều thập kỷ, Mỹ luôn là điểm đến hàng đầu cho du học sinh quốc tế. Chỉ tính riêng năm 2023, dù tỷ lệ sinh viên nước ngoài tại các trường đại học Mỹ chỉ chiếm khoảng 6% tổng số tuyển sinh, nhưng con số tuyệt đối đã vượt hơn 1 triệu người. Ấn Độ dẫn đầu với hơn 300.000 sinh viên, tiếp đến là Trung Quốc với hơn 270.000, cùng Hàn Quốc và Canada.

Giáo dục đại học, xét trên phương diện kinh tế, trở thành một trong những ngành "xuất khẩu" lớn nhất của Mỹ. Nhưng bối cảnh chính trị thay đổi nhanh chóng đang làm lung lay sức hút truyền thống đó. Ngay cả những chương trình trao đổi sinh viên uy tín - vốn được xem là biểu tượng của giao lưu học thuật - cũng gặp áp lực, nguồn học bổng bị thu hẹp.

Anh Vince - Sinh viên quốc tế chia sẻ: "Tôi vẫn cho rằng Mỹ là một trong những nơi tốt nhất để theo học bậc giáo dục cao, nhưng những diễn biến gần đây đã gây ra một số lo ngại cho sinh viên quốc tế. Và trong thời kỳ như hiện nay, điều đó có thể gây ra những phản ứng tiêu cực đối với những người như chúng tôi. Tuy nhiên, chúng tôi đang cố gắng giữ tinh thần tích cực và thích nghi với tình hình hiện tại, xem thử chúng tôi có thể làm gì trong bối cảnh hiện nay".

Trong khi đó, Đức nổi lên như một điểm sáng thay thế. Ông Wido Geis Thone - Viện Kinh tế Đức tại Cologne cho biết: "Sinh viên quốc tế đã lựa chọn Đức là một trong những điểm đến ưa thích từ nhiều năm nay. Chất lượng giáo dục tốt, trong khi học phí gần như miễn hoàn toàn".

Năm 2023, sinh viên quốc tế chiếm tới 16% tổng số tuyển sinh đại học tại Đức, tương đương gần nửa triệu người. Sức hút đến từ chất lượng đào tạo cao chính sách nhập cư cởi mở. Các quốc gia gửi nhiều sinh viên nhất tới Đức là Ấn Độ với gần 50.000 người, Trung Quốc với hơn 42.000, sau đó là Thổ Nhĩ Kỳ, Syria và Áo.

Điểm khác biệt lớn của Đức nằm ở khả năng giữ chân nhân tài. Khoảng 45% sinh viên quốc tế vẫn ở lại làm việc tại Đức sau 10 năm, cao nhất trong khối OECD và thậm chí vượt cả Canada. Con số này phản ánh nhu cầu cấp thiết của nền kinh tế Đức, đến năm 2030, quốc gia này sẽ thiếu khoảng 2 triệu lao động tay nghề cao. Đại học, trong bối cảnh ấy, không chỉ là nơi học tập mà còn là cánh cửa bước vào thị trường lao động.

Tuy nhiên, thị trường lao động, hay nói cách khác là đầu ra cho sinh viên của Đức và châu Âu được đánh giá là vẫn kém hấp dẫn hơn so với Mỹ.

Ông Andreas Schleicher - Giám đốc Giáo dục và Kỹ năng, OECD cho biết: "Mỹ vốn nổi tiếng với thị trường lao động linh hoạt, dễ dàng hấp thụ tài năng. Ngược lại, châu Âu từ lâu được xem là thị trường cứng nhắc và phân mảnh. Tuy nhiên, những cải cách trong những năm gần đây đã giúp Đức và các nước EU dần bắt kịp, nhất là trong các lĩnh vực nghiên cứu bậc cao vốn khó tiếp cận ở Mỹ".

Khi những rào cản tại Mỹ ngày càng rõ rệt, lựa chọn du học trở thành một bài toán cân nhắc kỹ lưỡng. Một mặt, Mỹ vẫn giữ lợi thế lớn về thương hiệu và cơ hội nghề nghiệp sau khi tốt nghiệp. Nhưng mặt khác, sự mở rộng cơ hội từ Đức, Canada và cả Trung Quốc đang thu hút những sinh viên mong muốn không chỉ được học tập mà còn gắn bó lâu dài.

Có thể thấy, từ Mỹ đến châu Âu, Trung Quốc hay cả Trung Đông, mỗi quốc gia đều đang mở - hoặc khép - những cánh cửa riêng với nhân tài. Liệu dòng chất xám sẽ chọn hướng nào, đó còn phụ thuộc vào cơ hội, điều kiện sống và cả chiến lược phát triển dài hạn của từng nền kinh tế.

Nguồn: https://vtv.vn/chat-xam-toan-cau-dich-chuyen-dau-se-thanh-diem-den-moi-100251003090138445.htm