Chính sách Phát triển bền vững ngành công nghiệp hóa chất thành ngành công nghiệp nền tảng, hiện đại

Tăng trưởng ngành hóa chất 10-11%/năm

Hóa chất có mặt trong đa số các lĩnh vực của đời sống xã hội. Với sự tiến bộ của khoa học và kỹ thuật, ngành công nghiệp hóa chất (CNHC) đã và đang tiếp tục nghiên cứu, cho ra đời rất nhiều sản phẩm, giải pháp có hiệu quả, đóng vai trò ngày càng quan trọng trong sự phát triển công nghiệp và kinh tế của mỗi quốc gia.

Vai trò của ngành công nghiệp hoá chất ngày càng được khẳng định

Theo các nhà nghiên cứu của Anh, ước tính mỗi xe ô tô cần sử dụng khoàng 350 kg nhựa - sản phẩm từ ngành CNHC; vật liệu tổng hợp hiện đại từ các sản phẩm hóa dầu trong máy bay đời mới hiện đại (Boeing 787 Dreamliner) chiếm hơn nửa cấu trúc chính. Bên cạnh đó, báo cáo phân tích toàn cầu của Oxford Economics đã chỉ ra: ngành CNHC là lĩnh vực sản xuất lớn thứ năm trên toàn cầu, trực tiếp tạo ra giá trị gia tăng 1,1 nghìn tỷ USD đóng góp vào GDP toàn cầu; ước tính 1 USD được tạo ra từ ngành CNHC, thì sẽ có thêm 4,20 USD được tạo ra ở những lĩnh vực khác trong nền kinh tế. Các số liệu nêu trên cho thấy vị trí vai trò và tầm quan trọng của hóa chất trong đời sống và sự phát triển của nền kinh tế.

Tại Việt Nam, trong số 10 ngành công nghiệp lớn nhất cả nước theo phân ngành cấp 2, CNHC được xếp vào nhóm ngành thứ ba, chiếm tỷ trọng 2-5% GDP của toàn ngành công nghiệp. Tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất công nghiệp của ngành khoảng 10-11%/năm; lực lượng lao động khoảng 2,7 triệu (chiếm gần 10% lao động toàn ngành công nghiệp) và năng suất lao động cao 1,36 lần năng suất lao động trung bình của toàn ngành công nghiệp (do có mức độ tự đồng hóa khá cao). Một số lĩnh vực đã cơ bản đáp ứng đủ nhu cầu trong nước (phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, săm lốp, sơn thông dụng, sản phẩm tẩy rửa). Chủng loại, cơ cấu sản phẩm ngày càng đa dạng, cung cấp nguyên liệu đầu vào cho nhiều ngành công nghiệp khác (điện tử, luyện kim, dệt may - gia dày, chế bến thực phẩm, ô tô…).

Mặc dù đã đạt được một số thành tựu đáng kể, tuy nhiên quy mô và tốc độ phát triển của ngành chưa tương xứng với vai trò và tiềm năng phát triển, nhiều loại nguyên liệu và sản phẩm hóa chất còn phụ thuộc vào nhập khẩu; đầu tư cho ngành còn hạn chế, cơ cấu đầu tư còn bất hợp lý, chưa có nhiều sản phẩm có giá trị gia tăng cao, chưa hình thành chuỗi giá trị các sản phẩm hóa chất trong khu vực và toàn cầu.

Với vai trò quan trọng của ngành CNHC, tại Đại hội Đảng XIII, hóa chất được xác định là một trong những ngành công nghiệp nền tảng, phát triển CNHC là một trong những nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm để đẩy mạnh phát triển KT-XH cả nước.

5 giải pháp phát triển ngành công nghiệp hóa chất

Nhằm tạo cơ chế, chính sách phù hợp để triển khai thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, đồng thời phát triển CNHC theo hướng bền vững, tăng trưởng xanh, an toàn và thân thiện với môi trường, trong quá trình xây dựng dự thảo Luật Hóa chất (sửa đổi), Bộ Công Thương đã tham mưu Chính phủ một số giải pháp như sau:

1. Bổ sung các quy định về xây dựng và thực thi chiến lược phát triển ngành công nghiệp hóa chất

Dự thảo bổ sung các quy định về xây dựng và thực thi chiến lược phát triển ngành công nghiệp hóa chất theo hướng quy định rõ yêu cầu đối với nội dung của chiến lược; giai đoạn lập chiến lược; trách nhiệm xây dựng, thẩm quyền phê duyệt và trách nhiệm tổ chức thực hiện chiến lược phát triển công nghiệp hóa chất.

2. Xây dựng yêu cầu, tiêu chí, quy định đặc thù đối với dự án hóa chất

Khái niệm về “Dự án hóa chất” đã được làm rõ hơn so với Luật Hóa chất 2007, cụ thể: Dự án hóa chất là dự án đầu tư xây dựng được hình thành và thực hiện với mục tiêu chính để tiến hành hoạt động sản xuất, tồn trữ hóa chất và các sản phẩm của ngành công nghiệp hóa chất.

Bên cạnh các yêu cầu về đầu tư, xây dựng, dự án hóa chất cần đáp ứng các yêu cầu, quy định về công nghệ hóa chất, an toàn hóa chất. Dự thảo Luật quy định các nội dung cần được xem xét, đánh giá trong giai đoạn quyết định chủ trương đầu tư, giai đoạn quyết định đầu tư dự án hóa chất nhằm đáp ứng các yêu cầu về công nghệ, an toàn hóa chất và bảo vệ môi trường, hướng đến lồng ghép các tiêu chí hóa học xanh và thực hiện mục tiêu phát triển bền vững. Chính phủ sẽ quy định chi tiết về các nguyên tắc hóa học xanh, quy định chi tiết việc thực hiện các quy định đặc thù đối với dự án hóa chất, đảm bảo lồng ghép tối đa vào các quy trình, thủ tục về đầu tư, xây dựng hiện hành tại Luật Đầu tư, Luật Xây dựng.

3. Ưu đãi đối với lĩnh vực công nghiệp hóa chất trọng điểm

Nhằm tạo cơ chế, chính sách phù hợp để triển khai thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng về thúc đẩy phát triển công nghiệp hóa chất thành ngành công nghiệp nền tảng, hiện đại, dự thảo Luật quy định về các lĩnh vực công nghiệp hóa chất trọng điểm và các dự án đầu tư thuộc các lĩnh vực này phù hợp với chiến lược phát triển ngành công nghiệp hóa chất, có quy mô vốn đầu tư, tiến độ giải ngân theo quy định của Chính phủ được hưởng ưu đãi và hỗ trợ đầu tư đặc biệt theo quy định tại Luật Đầu tư và quy định của luật khác có liên quan.

Các lĩnh vực công nghiệp hóa chất trọng điểm bao gồm: các lĩnh vực sản xuất sản phẩm để cung cấp nguyên liệu cơ bản, thiết yếu cho nhiều ngành, lĩnh vực sản xuất khác (hóa chất cơ bản, hóa dầu, cao su); lĩnh vực sản xuất góp phần đảm bảo an ninh lương thực, an ninh y tế (hóa dược, phân bón chất lượng cao); lĩnh vực thúc đẩy phát triển bền vững, hướng tới kinh tế tuần hoàn (sản xuất hóa chất hydro, amoniac và các dẫn xuất từ nguồn năng lượng tái tạo; dự án đầu tư khu công nghiệp chuyên ngành hóa chất, tổ hợp hóa chất).

Quy định như trên nhằm đảm bảo đồng bộ với Luật Đầu tư, phù hợp với thực tiễn hoạt động đầu tư trong lĩnh vực hóa chất, đồng thời bảo đảm tính linh hoạt trong điều hành của Chính phủ. 

4. Xây dựng các quy định nhằm quản lý, thúc đẩy mạng lưới tư vấn trong hoạt động hóa chất, hỗ trợ phát triển cả về số lượng và chất lượng

Dự thảo bổ sung quy định về hoạt động tư vấn chuyên ngành hóa chất theo hướng:

- Bổ sung điều kiện về chuyên môn hóa chất đối với tư vấn thực hiện các hoạt động xây dựng. Việc cấp chứng chỉ cho các đối tượng này thực hiện theo quy định hiện hành của Luật Xây dựng.

- Bổ sung quy định về điều kiện chuyên môn, cấp chứng chỉ đối với một số hoạt động tư vấn liên quan trực tiếp đến công nghệ và an toàn, an ninh hóa chất.

Việc bổ sung quy định về hoạt động tư vấn chuyên ngành hóa chất nhằm nâng cao hiệu quả công tác an toàn hóa chất, đảm bảo quyền lợi cho các chủ đầu tư dự án, lựa chọn được các giải pháp công nghệ, xây dựng, an toàn phù hợp, hiệu quả, tiết kiệm chi phí.

5. Sửa đổi quy định về thời điểm thẩm định Kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất

Việc thẩm định Kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất trong giai đoạn lập báo cáo nghiên cứu khả thi (FS) vừa bảo đảm hiệu quả trong công tác thẩm định, phê duyệt của cơ quan quản lý nhà nước, vừa giúp doanh nghiệp giảm thiểu thiệt hại có thể phát sinh do phải sửa đổi kết cấu xây dựng. Căn cứ vào hồ sơ thiết kế từ giai đoạn FS, cơ quan quản lý đã có đầy đủ thông tin để tiến hành thẩm định Kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất; việc kiểm tra, phê duyệt Kế hoạch này sẽ được kết hợp trong quá trình kiểm tra nghiệm thu hoàn thành công trình xây dựng, không phát sinh thủ tục hành chính.

Để đảm bảo những cơ chế, chính sách phát triển ngành công nghiệp hóa chất tại Dự thảo Luật phù hợp, sát với thực tiễn, tạo động lực để phát triển ngành hóa chất, các đơn vị thuộc Bộ Công Thương cần:

- Phối hợp chặt chẽ, tập trung, chủ động để thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp phát triển ngành hóa chất tương xứng với vai trò, vị trí của ngành hóa chất.

- Nghiên cứu đề xuất giải pháp phát triển công nghiệp hóa chất xanh, hiện đại, thân thiện với môi trường, đảm bảo an toàn cho con người. Nghiên cứu, đề xuất giải pháp thu hút đầu tư và khuyến cáo bổ sung quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh, quy hoạch quốc gia các nội dung liên quan đến tổ hợp, khu công nghiệp hóa chất tập trung, lựa chọn địa điểm phù hợp để hình thành các tổ hợp, khu công nghiệp hóa chất tập trung, có hạ tầng kỹ thuật đồng bộ, đảm bảo yêu cầu về an toàn, môi trường và có tính đến các yếu tố kinh tế chia sẻ, kinh tế tuần hoàn;

- Đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học công nghệ trong ngành công nghiệp hóa chất, trong đó, xem xét ưu tiên nhiệm vụ nghiên cứu nâng cao chuỗi giá trị gia tăng cho các sản phẩm ngành công nghiệp hóa chất.

- Tiếp tục và tăng cường các hoạt động truyền thông, cung cấp thông tin cho các cấp, các ngành ở Trung ương và địa phương về vai trò, vị trí, sự cần thiết và những đóng góp tích cực của ngành công nghiệp hóa chất.

- Xây dựng, đề xuất các giải pháp quản lý hóa chất ở các cấp đảm bảo hiệu lực quản lý, một mặt nâng cao vai trò trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành của ngành Công Thương, mặt khác nâng cao trách nhiệm của chính quyền địa phương về vấn đề này.

---

Nguồn:Cục Hoá chất

Nguồn: https://moit.gov.vn/tin-tuc/phat-trien-cong-nghiep/chinh-sach-phat-trien-ben-vung-nganh-cong-nghiep-hoa-chat-thanh-nganh-cong-nghiep-nen-tang-hien-dai-.html