Cơn sốt AI và "lời sấm truyền" năm xưa của Buffett ám ảnh phố Wall

(Dân trí) - Một chỉ báo kinh điển đang ở mức báo động đỏ, cao hơn cả bong bóng dot-com. Liệu đây là dấu hiệu của một cú sụp đổ hay kỷ nguyên mới đã bắt đầu?

Năm 2001, khi phố Wall vẫn còn đang choáng váng sau cú nổ của bong bóng dot-com, nhà đầu tư huyền thoại Warren Buffett đã chia sẻ trên tạp chí Fortune một thước đo mà ông mô tả: “có lẽ là chỉ số đơn lẻ tốt nhất để biết định giá thị trường đang ở đâu vào bất kỳ thời điểm nào”. Công thức của chỉ số này rất đơn giản: lấy tổng vốn hóa thị trường chứng khoán chia cho tổng sản phẩm quốc nội (GDP).

Ông đưa ra một chỉ dẫn rõ ràng: “Nếu tỷ lệ này giảm về mức 70-80%, việc mua cổ phiếu có khả năng sẽ mang lại kết quả rất tốt”. Ngược lại, nếu tỷ lệ này tiến gần 200%, như năm 1999 và đầu năm 2000, thì bạn đang chơi với lửa”. 

Hai thập kỷ sau, lời cảnh báo ấy một lần nữa trở nên nóng bỏng – thậm chí còn gay gắt hơn. Tính đến cuối tháng 9, “Chỉ số Buffett” đã vọt lên mức kỷ lục 217%, vượt xa đỉnh bong bóng công nghệ năm 2000 (khoảng 150%) và bỏ xa cả mức cao nhất trong cơn sốt hậu đại dịch năm 2021 (190%).

Thị trường chứng khoán Mỹ đang ở trong một lãnh địa chưa từng có: Giá trị trên giấy tờ của các công ty đang lớn gấp đôi quy mô của cả nền kinh tế sản xuất ra nó.

Chỉ số Buffett vọt lên 217%, vượt xa các đỉnh cũ, báo hiệu rủi ro lớn nếu lợi nhuận hay tăng trưởng không theo kịp kỳ vọng (Ảnh: Getty).

Câu hỏi lớn được đặt ra: Phải chăng phố Wall đang thực sự “đùa với lửa” hay ngọn lửa lần này đã khác xưa?

Giải mã con số 217%: Cơn cuồng say mang tên AI

Con số 217% có nghĩa là tổng giá trị của các công ty niêm yết tại Mỹ hiện lớn gấp 2,17 lần quy mô của toàn bộ nền kinh tế. Có thể hình dung: nếu GDP là “mức lương” hàng năm của một quốc gia, thì thị trường chứng khoán đang được treo bảng giá cao hơn gấp đôi mức lương đó. Điều này phản ánh kỳ vọng cực đại của nhà đầu tư, đồng thời kéo theo rủi ro thất vọng lớn hơn bao giờ hết.

Động cơ chính đằng sau đà tăng phi mã này không gì khác ngoài cơn sốt trí tuệ nhân tạo (AI). Các gã khổng lồ công nghệ (Big Tech) đã và đang rót hàng tỷ USD vào việc phát triển AI, và thị trường dường như sẵn sàng trả bất cứ giá nào cho lời hứa hẹn về một kỷ nguyên mới của năng suất và lợi nhuận.

Đà tăng của nhóm cổ phiếu vốn hóa siêu lớn này đã kéo cả thị trường đi lên, khiến tổng vốn hóa phình to với tốc độ nhanh hơn nhiều so với sự mở rộng thực tế của nền kinh tế. GDP nửa đầu năm 2025 chỉ tăng trưởng khiêm tốn quanh mức 1,75%, tương phản rõ rệt với sự bùng nổ trên sàn chứng khoán.

Các chỉ số khác cũng đang phát đi tín hiệu tương tự. Tỷ lệ giá trên doanh thu của chỉ số S&P 500 gần đây đã chạm mốc 3,33 - một kỷ lục mới. Để so sánh, ở đỉnh điểm bong bóng dot-com, con số này chỉ là 2,27. Điều này cho thấy các nhà đầu tư đang trả giá cao hơn cho mỗi đồng doanh thu mà các công ty tạo ra so với bất kỳ thời điểm nào trong lịch sử.

Tuy nhiên, "giàn giáo tài chính ngày càng chót vót" này, theo cách gọi của David Kelly, Giám đốc Chiến lược tại JPMorgan Asset Management, đang cho thấy những vết nứt. Cơn sốt AI không phải lúc nào cũng trải đầy hoa hồng.

Việc ra mắt GPT-5 đã không tạo được tiếng vang như kỳ vọng, khiến nhiều nhà đầu tư thất vọng. Trong mùa hè, một đợt bán tháo mạnh đã cuốn bay 1.000 tỷ USD vốn hóa thị trường. Thực tế còn phũ phàng hơn khi nhiều dự án GenAI đình đám vẫn loay hoay chứng minh hiệu quả trong đời thực, trong khi các “kỳ lân” AI được định giá tới 2.700 tỷ USD nhưng doanh thu lại vô cùng khiêm tốn.

Những điều này khiến nhiều chuyên gia cảnh báo rằng các ông lớn công nghệ ngày nay thậm chí còn được định giá cao hơn cả thời kỳ bong bóng Internet những năm 1990.

Lập luận phản biện: Chỉ số Buffett đã “lỗi thời”?

Tuy nhiên, một luồng ý kiến khác cho rằng việc áp dụng máy móc thước đo của năm 2001 vào nền kinh tế 2025 là một sự khập khiễng. Họ lập luận rằng Chỉ số Buffett có thể không còn phản ánh đúng bản chất của nền kinh tế hiện đại vì những lý do sau:

Sự thay đổi cấu trúc kinh tế: Kinh tế Mỹ đã chuyển dịch mạnh mẽ từ các ngành thâm dụng tài sản hữu hình (nhà máy, máy móc) sang các ngành dựa trên tài sản vô hình (công nghệ, phần mềm, tài sản trí tuệ). GDP, vốn được thiết kế để đo lường sản lượng hàng hóa và dịch vụ vật chất, có thể đang đánh giá thấp giá trị thực của một nền kinh tế được xây dựng trên dữ liệu và sự đổi mới.

Lợi nhuận toàn cầu: Nhiều tập đoàn lớn của Mỹ thu về phần lớn lợi nhuận từ thị trường quốc tế. Phần lợi nhuận này không được phản ánh đầy đủ trong GDP của Mỹ, nhưng lại đóng góp trực tiếp vào giá trị vốn hóa của họ trên thị trường chứng khoán.

Môi trường lãi suất: Môi trường lãi suất thấp trong nhiều năm đã khiến các tài sản rủi ro như cổ phiếu trở nên hấp dẫn hơn, đẩy định giá lên một mặt bằng mới cao hơn so với quá khứ.

Theo lập luận này, một tỷ lệ Buffett Indicator cao hơn có thể là "bình thường mới" cho nền kinh tế sáng tạo và dẫn đầu thế giới.

Pháo đài tiền mặt 344 tỷ USD của Buffett

Trong khi các chuyên gia tranh cãi, chính Warren Buffett đã không còn bình luận công khai về chỉ số mang tên mình trong nhiều năm qua. Nhưng nếu muốn biết ông nghĩ gì, đừng nghe ông nói, hãy nhìn ông làm.

Hành động của Buffett trong hai năm trở lại đây, khi ông chuẩn bị bàn giao quyền lực cho người kế nhiệm Greg Abel, đã gửi đi một tín hiệu thận trọng không thể rõ ràng hơn. Tập đoàn Berkshire Hathaway của ông đã trở thành người bán ròng cổ phiếu trong 11 quý liên tiếp. Thay vì mua vào, ông đã tích trữ một "pháo đài tiền mặt" khổng lồ. Báo cáo tài chính quý II/2025 cho thấy công ty đang nắm giữ một lượng tiền mặt và tín phiếu kho bạc kỷ lục 344,1 tỷ USD.

Đây là một động thái phòng thủ điển hình. Khi một trong những nhà đầu tư vĩ đại nhất lịch sử quyết định đứng ngoài cuộc chơi và ôm một lượng tiền mặt lớn đến vậy, đó là một thông điệp mạnh mẽ rằng ông không tìm thấy nhiều cơ hội hấp dẫn với mức giá hiện tại. Ông đang kiên nhẫn chờ đợi một "cơ hội lớn" (fat pitch), một thời điểm khi thị trường trở nên hợp lý hơn.

Bài học cho nhà đầu tư

Vậy nhà đầu tư nên làm gì giữa những tín hiệu trái chiều này?

Chỉ số Buffett vượt 217% không phải là một đồng hồ đếm ngược báo hiệu thị trường sẽ sụp đổ vào ngày mai. Thị trường có thể duy trì trạng thái "đắt đỏ" trong một thời gian dài. Tuy nhiên, nó là một lời cảnh báo rủi ro mạnh mẽ, nhấn mạnh rằng lợi nhuận trong tương lai có thể sẽ thấp hơn đáng kể khi định giá quay trở về mức trung bình lịch sử.

Việc chỉ số này vọt lên mức cực đoan, kết hợp với động thái phòng thủ của chính "nhà tiên tri xứ Omaha", chắc chắn sẽ khiến bất kỳ nhà đầu tư khôn ngoan nào cũng phải dừng lại để suy ngẫm.

Trong bối cảnh này, "cẩm nang Buffett" có lẽ là kim chỉ nam phù hợp nhất. Thay vì chạy theo những cổ phiếu đã tăng nóng hay cố gắng đoán định đỉnh của thị trường, hãy tập trung vào các nguyên tắc đầu tư giá trị cốt lõi:

Doanh nghiệp chất lượng cao: Những công ty có nền tảng kinh doanh vững chắc.

Dòng tiền ổn định: Khả năng tạo ra lợi nhuận bền vững qua các chu kỳ kinh tế.

Lợi thế cạnh tranh bền vững (economic moat): Con hào kinh tế bảo vệ doanh nghiệp khỏi các đối thủ.

Sự kiên nhẫn: Chờ đợi để mua được những tài sản tuyệt vời với một mức giá hợp lý.

Lịch sử đã chứng minh, dù ngọn lửa hưng phấn của thị trường có thể bùng lên rực rỡ đến đâu, thì cuối cùng, giá trị thực của nền kinh tế vẫn là mỏ neo kéo mọi thứ trở lại. Và trong cuộc chơi này, những người không "đùa với lửa" thường là những người chiến thắng sau cùng.

Nguồn: https://dantri.com.vn/kinh-doanh/con-sot-ai-va-loi-sam-truyen-nam-xua-cua-buffett-am-anh-pho-wall-20251001085330824.htm