Cuộc sống những đứa trẻ ở làng quê khi ông bà kiêm cha mẹ

Trẻ ở với ông bà từ lúc lọt lòng, để mẹ cha lên thành phố mưu sinh

Thực tế ghi nhận, nhiều cha mẹ ở các vùng quê buộc phải đi làm ở thành phố hoặc đi xuất khẩu lao động nước ngoài, gửi con cái cho ông bà chăm sóc.

Tại xã Eakar, tỉnh Đắk Lắk, nhiều gia đình nông thôn gặp hoàn cảnh này khi cha mẹ đi làm để trang trải, còn trẻ em chủ yếu sống với ông bà. Vì điều kiện kinh tế còn hạn chế, nhiều ông bà vẫn phải đi làm nương, làm rẫy, chỉ có thể đưa cháu đến trường vào buổi sáng và đón về vào chiều tối.

Việc học hành, sinh hoạt hàng ngày của trẻ hầu như phụ thuộc ở nhà trường, trong khi ông bà chỉ dạy cháu theo kinh nghiệm hoặc thiếu thời gian để quan tâm, hướng dẫn thêm cho các em. Nhiều ông bà chỉ hoàn thành đúng nghĩa vụ chăm sóc cơ bản, khó có thể theo sát quá trình hoàn thiện hay phát triển của trẻ.

Vừa là ông bà, vừa kiêm cha mẹ ở những làng quê - Ảnh 1. — Trẻ em Trường tiểu học Nguyễn Văn Cừ, xã Eakar, tỉnh Đắk Lắk được học tập trong môi trường giáo dục văn minh

Cô Phạm Thị Thủy (thôn 3 Cư Ni, xã Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk), bày tỏ: "Mẹ cháu sinh cháu ra đã phải lên TP.HCM kiếm việc, thành ra cháu ở với tôi từ lúc lọt lòng. Ăn uống, sinh hoạt hằng ngày thì ngày xưa tôi nuôi con thế nào, giờ lại nuôi cháu y vậy. Thỉnh thoảng cháu nhớ mẹ, nhìn mà cũng thấy thương, nhưng vì hoàn cảnh bắt buộc nên đành chấp nhận".

Nhiều tác động tới sức khỏe tâm thần, sự phát triển cảm xúc xã hội của trẻ

Việc gửi con cho ông bà chăm sóc thay bố mẹ có thể tác động tiêu cực đến sức khỏe tâm thần và sự phát triển cảm xúc xã hội của trẻ, đặc biệt thiếu các yếu tố bảo vệ như kết nối cảm xúc, tự trọng hay sự hỗ trợ thường xuyên từ cha mẹ. Hơn nữa, những đứa trẻ sống xa bố mẹ lâu thường ít gắn bó, khó chia sẻ và khi trẻ càng lớn các phụ huynh càng khó thấu hiểu đời sống nội tâm của con.

Theo nghiên cứu "The Psychological Well-Being among Left-Behind Children of Labor Migrant Parents in Rural Northern Vietnam" (Nguyen Van Luot, Nguyen Ba Dat, Faculty of Psychology, University of Social Sciences and Humanities, Vietnam National University, Hanoi, Vietnam, 2017) - tạm dịch "Tình trạng sức khỏe tâm lý của trẻ em ở lại quê nhà do cha mẹ đi lao động xa tại miền Bắc nông thôn Việt Nam", trẻ sống xa cha mẹ thường gặp nhiều khó khăn về tâm lý và hành vi. Trẻ dễ mất tập trung, hiếu động quá mức, thường buồn bã, lo âu và cảm thấy cô đơn. Các em cũng gặp trở ngại trong quan hệ bạn bè và dễ bị cô lập, đồng thời có xu hướng bốc đồng, chống đối hoặc gây rối trong lớp học.

Vừa là ông bà, vừa kiêm cha mẹ ở những làng quê - Ảnh 2. — Giáo viên quan tâm, chăm sóc các em học sinh

Vấn đề này cũng để lại những dấu hiệu rõ ràng trên đời sống và học tập của trẻ. Cô Phạm Thị Nhiên (giáo viên Trường tiểu học Nguyễn Văn Cừ, xã Eakar, tỉnh Đắk Lắk), cho biết: "Những em học sinh có bố mẹ đi làm xa và phải sống với ông bà thật sự tôi rất đồng cảm. Dù về mặt kinh tế, một số em cũng không thiếu thốn so với bạn bè, nhưng các em rất cần sự đồng hành từ cha mẹ để phát triển toàn diện hơn. Nhiều em đến lớp luôn khó tập trung hay quên bài, thường xuyên nghịch ngợm, pha trò hiếu động".

Cô Nhiên chia sẻ thêm: "Nhiều ông bà ở quê vốn đã lớn tuổi, ít khi dùng điện thoại. Trong thời đại công nghệ số, phần lớn thông tin giáo viên gửi đi theo hình thức trực tuyến, nhưng đôi khi ông bà cũng khó theo kịp để nắm bắt đầy đủ tình hình của các cháu. Thỉnh thoảng, tôi cũng gọi điện để trao đổi trực tiếp với phụ huynh về việc học tập của con, nhưng không phải lúc nào cũng thuận tiện vì khoảng cách địa lý và thời gian làm việc của cha mẹ."

Ngoài khía cạnh về tâm lý, thiếu sự đồng hành trực tiếp từ cha mẹ, nhiều trẻ phải tự xoay xở trong nếp sinh hoạt hằng ngày dưới sự chăm sóc của ông bà. Vì điều kiện và khoảng cách thế hệ khiến các em cũng ít có cơ hội tiếp cận công nghệ phục vụ học tập, cũng không được kèm cặp sát sao về kiến thức như những bạn bè cùng trang lứa. Chế độ dinh dưỡng chỉ dừng lại ở mức cơ bản. Bên cạnh đó, các em cũng thiếu vắng những hoạt động vui chơi, trải nghiệm và giao lưu xã hội.

Bà Phạm Thị Yến (Thôn 4 Cư Ni, xã Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk) chia sẻ: "Cháu ở với tôi thì chủ yếu thời gian là đi học trên trường, chiều đến giờ thì tôi đón về cơm nước, giặt giũ. Từ bé đến giờ, nhà tôi ăn gì thì cháu ăn theo món đó, không có nấu riêng cho cháu. Cháu được nghỉ thì tự đi chơi, tôi cũng bận nên ít khi kèm được cháu học hành." Câu chuyện của bà Yến phản ánh thực tế rằng nhiều trẻ em được ông bà chăm sóc chủ yếu mới chỉ được đáp ứng nhu cầu cơ bản về ăn uống và sinh hoạt hằng ngày.

Nghiên cứu về đề tài "Child development beyond the nutrition-specific models: bridging the pathways via psychosocial stimulation Blessy" (E David, Sanjay Kumar, 2023); tạm dịch: "Phát triển toàn diện ở trẻ: vượt khỏi các mô hình dinh dưỡng nhờ kích thích tâm lý - xã hội", cũng chỉ ra rằng dinh dưỡng chỉ thực sự mang lại kết quả phát triển tích cực khi đi kèm với những yếu tố nâng đỡ từ tâm lý và xã hội, chẳng hạn như kể chuyện, vui chơi, tham gia nghệ thuật hay thủ công.

Điều này cho thấy, bên cạnh việc chăm lo những bữa ăn dinh dưỡng, trẻ cũng cần được nuôi dưỡng cả về kỹ năng xã hội. Với những em có cha mẹ đi làm xa, khoảng trống về sự đồng hành và quan tâm này thường khó được lấp đầy, để lại ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển toàn diện của các em.

Vừa là ông bà, vừa kiêm cha mẹ ở những làng quê - Ảnh 3. — Khoảnh khắc đáng yêu của em học sinh của Trường tiểu học Nguyễn Văn Cừ, xã Eakar, tỉnh Đắk Lắk

Trong bối cảnh này, vai trò của nhà trường trở nên đặc biệt quan trọng. Giáo viên không chỉ dạy học mà còn phải theo sát hành vi, tâm lý và tạo môi trường để trẻ được an toàn, chia sẻ cảm xúc. Cô Nhiên cho biết: "Chúng tôi cố gắng dành thời gian quan sát các em và hỗ trợ các em trong học tập. Có những em cần sự động viên mỗi ngày để duy trì hứng thú học tập."

Thầy Trần Văn Cảnh, Phó hiệu trưởng Trường tiểu học Lê Đình Chinh, Xã Ea Păl, tỉnh Đắk Lắk, chia sẻ: "Vì điều kiện hoàn cảnh nên việc bố mẹ các em đi làm xa là điều không ai mong muốn. Chính vì thế, nhà trường luôn nhắc nhở và nâng cao tinh thần trách nhiệm của giáo viên trong việc quan tâm sát sao đến tình hình học tập của học sinh để phụ huynh có thể yên tâm hơn. Thực tế, ở nhiều lớp, giáo viên chủ nhiệm cũng thường xuyên trao đổi với ông bà hoặc người thân để nắm bắt tình hình sinh hoạt của trẻ. Sự theo sát này giúp nhiều em giữ được động lực học tập và gắn bó với trường lớp hơn."

Bên cạnh trách nhiệm của nhà trường và thầy cô, các bậc cha mẹ cũng được khuyến nghị rằng dù đi làm xa vẫn cần duy trì sự gắn kết thường xuyên với con cái.

Về khía cạnh này, thầy Cảnh chia sẻ thêm: "Theo quan điểm của tôi, bố mẹ nên thường xuyên liên lạc mỗi ngày để nắm bắt tình hình và tạo sự gần gũi hơn với con. Nếu bố mẹ có thể sắp xếp được công việc, hãy cố gắng dành thời gian để trở về với con. Đồng thời, phụ huynh cũng nên trao đổi với ông bà để thống nhất trong cách chăm sóc, quan tâm và giáo dục, giúp trẻ nhận được sự đồng bộ cả về tình cảm lẫn sự dạy dỗ."

Việc cha mẹ đồng hành cùng con, dù từ xa, không chỉ là trách nhiệm mà còn là yếu tố nền tảng giúp trẻ phát triển toàn diện.

Nguồn: https://thanhnien.vn/cuoc-song-nhung-dua-tre-o-lang-que-khi-ong-ba-kiem-cha-me-185251002094119655.htm