Để tự chủ đại học thật sự hiệu quả, thực chất

Ngày 11/7, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức Tọa đàm với chủ đề "Tự chủ đại học - Cơ hội nào để phát triển?" nhằm nhận diện những điểm nghẽn, thách thức và cơ hội trong quá trình đổi mới giáo dục đại học.

Tọa đàm có sự tham dự của các vị khách mời gồm: Trung tướng GS.TS. Nguyễn Xuân Yêm - Viện trưởng Viện An ninh phi truyền thống, Trường Quản trị và Kinh doanh, Đại học Quốc gia Hà Nội, nguyên Giám đốc Học viện Cảnh sát nhân dân, Bộ Công an; PGS.TS. Hoàng Đình Phi - Hiệu trưởng Trường Quản trị và Kinh doanh (HSB), Đại học Quốc gia Hà Nội; PGS.TS. Lưu Bích Ngọc - Chánh Văn phòng Hội đồng quốc gia Giáo dục và Phát triển nhân lực; ông Võ Quang Lâm - Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam.

Những điểm nghẽn chưa được tháo gỡ

Hơn 1 thập kỷ trước, Nghị quyết 29 của Trung ương Đảng đã xác định rõ "tự chủ đại học" là quyết định đột phá mang tính thời đại. Tiếp đó, Nghị quyết 77 của Chính phủ năm 2014 đánh dấu bước chuyển giai đoạn, đưa tự chủ đại học vào triển khai thực tiễn. Tuy nhiên, đến nay, phần lớn các trường đại học vẫn loay hoay.

PGS.TS Lưu Bích Ngọc, Chánh Văn phòng Hội đồng quốc gia Giáo dục và Phát triển nhân lực, thẳng thắn nhìn nhận: "Tốc độ chuyển động 10 năm qua vẫn chậm so với kỳ vọng của Đảng, Nhà nước và xã hội". Theo bà, có ba nguyên nhân chính là: (1) Hiểu chưa đúng về tự chủ đại học; (2) Mâu thuẫn và chồng lấn trong điều hành, quản lý giữa Hội đồng trường, Đảng uỷ và Ban Giám hiệu nhà trường, dẫn đến sự không hiệu quả trong điều hành nội bộ của các cơ sở giáo dục đại học; (3) Cơ chế tự chủ chưa thực sự mở.

Trung tướng GS.TS. Nguyễn Xuân Yêm - Viện trưởng Viện An ninh phi truyền thống, Trường Quản trị và Kinh doanh, Đại học Quốc gia Hà Nội - cũng cho rằng tư duy quản lý truyền thống, đặc biệt là cơ chế "xin - cho", vẫn đang là một rào cản lớn đối với tiến trình tự chủ đại học hiện nay.

Để xóa bỏ cơ chế xin-cho và tự chủ đại học đúng nghĩa, "những gì thuộc về nhà trường, thuộc về hiệu trưởng nhà trường, thì phải trả cho họ đúng nghĩa. Còn cơ quan quản lý tập trung vào hướng dẫn, thanh tra, kiểm tra, đi sâu vào quản lý", GS.TS. Nguyễn Xuân Yêm bày tỏ quan điểm.

Doanh nghiệp cần gì ở đại học tự chủ?

Dưới góc nhìn là lãnh đạo doanh nghiệp, ông Võ Quang Lâm - Phó Tổng Giám đốc EVN - đánh giá cao sự liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp.

"Nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố then chốt. Hiện tại EVN có tỉ lệ cán bộ, nhân viên tốt nghiệp đại học (kỹ sư, thạc sĩ, tiến sĩ…) tăng đáng kể, đạt xấp xỉ 51%", ông Võ Quang Lâm cho biết và khẳng định, thành tựu này trực tiếp nhờ vào nguồn nhân lực được đào tạo từ các trường đại học, nhất là trong 15 năm thực hiện tự chủ.

Ông Lâm cho biết, EVN và các trường đại học tự chủ có sự phối hợp sâu sắc thông qua hợp đồng kinh tế đào tạo, thể hiện rõ trách nhiệm và vai trò của đôi bên, trong đó doanh nghiệp phát hiện nhu cầu, xác định rõ chương trình, đội ngũ, tạo điều kiện cho sinh viên phù hợp tiếp cận làm việc tại doanh nghiệp. EVN cũng trao học bổng cho sinh viên xuất sắc; đặt hàng đề tài nghiên cứu khoa học; phối hợp với giảng viên giải các bài toán lớn, cấp thiết của ngành điện; xây dựng khung năng lực để mỗi nhân viên nhìn thấy lộ trình phát triển, lựa chọn ngành nghề, trường đào tạo phù hợp. EVN chủ động tổ chức hội thảo, diễn đàn để cán bộ doanh nghiệp và giảng viên trường đại học trao đổi, cập nhật, tiếp cận kiến thức, thông tin mới nhất về ngành điện thế giới. EVN cũng liên tục phối hợp tổ chức các khóa đào tạo với sự tham gia của các trường đại học uy tín trong nước, quốc tế, bảo đảm trao đổi hai chiều, kịp thời cập nhật, lan tỏa đổi mới sáng tạo trong ngành.

Thời gian tới, ông Võ Quang Lâm kỳ vọng các trường đại học tự chủ sẽ tham gia sâu hơn, nâng cấp bài giảng, phòng thí nghiệm, bổ sung các kỹ năng thực hành, đổi mới sáng tạo cho sinh viên.

Để tự chủ đại học thật sự hiệu quả, thực chất

Nhấn mạnh giáo dục đại học cần được định vị ở đỉnh cao của kim tự tháp tri thức, thay vì phổ cập đại trà, PGS.TS Hoàng Đình Phi chia sẻ thực tiễn xây dựng, quản lý và điều hành Trường Quản trị và Kinh doanh (ĐHQGHN), một trong những mô hình giáo dục đại học hiếm hoi tự chủ toàn diện suốt hơn 30 năm qua - không nhận ngân sách nhà nước, tự quyết tổ chức và chịu trách nhiệm về chất lượng đào tạo.

Theo ông Phi, hành trình đổi mới tự chủ đại học cần dựa vào 4 yếu tố cốt lõi: Đường lối đổi mới toàn diện của Đảng, tạo nền tảng phát triển; Cải cách hành chính của Bộ GD&ĐT, chuyển từ "can thiệp" sang "hỗ trợ và giám sát"; Tinh thần dấn thân và sáng tạo của đội ngũ giảng viên, chủ động hội nhập quốc tế, xây dựng chương trình đạt chuẩn; Vai trò chủ động của phụ huynh – sinh viên, lựa chọn chương trình phù hợp, rèn luyện các giá trị cốt lõi (đạo đức, ý chí, tài năng, trách nhiệm...).

Còn PGS.TS. Lưu Bích Ngọc nhấn mạnh: "Tự chủ không phải là buông lỏng quản lý. Trong xu thế mới, Nhà nước cần đóng vai trò "kiến tạo", tập trung ban hành chuẩn đào tạo, chuẩn đầu ra và tăng cường hậu kiểm để đảm bảo chất lượng có thể đáp ứng nhu cầu của xã hội, thay vì tiền kiểm như trước".

Đồng tình quan điểm cho rằng giáo dục đại học là "giáo dục tinh hoa", không nên dàn trải, GS.TS Nguyễn Xuân Yêm kiến nghị một số hướng đi quan trọng:

(i) Phát triển đại học theo nhu cầu của địa phương đô thị hóa mạnh hoặc tập đoàn lớn.

(ii) Tăng quyền cho hiệu trưởng bởi "tất cả đổi mới của nhà trường phải bắt đầu từ thầy giáo, đặc biệt là hiệu trưởng, người quyết định sự đổi mới và thành công của giáo dục và đào tạo".

(iii) Nâng cao năng lực người thầy: "Thầy giáo ngày nay không chỉ giỏi dạy học mà phải giỏi thực tiễn. Những nơi đào tạo kinh tế phải có doanh nhân vào dạy. Người không biết làm giàu thì không thể dạy người khác làm giàu - đó là thực tiễn".

(iv) Tăng nguồn lực cho giáo dục: Cần ưu tiên ngân sách một cách hợp lý, kết hợp mạnh mẽ với xã hội hóa.

(v) Mở rộng hợp tác quốc tế.

GS.TS Nguyễn Xuân Yêm cũng bày tỏ mong muốn, Trung ương tổng kết toàn diện mô hình tự chủ đại học, từ đó có thể nhân rộng và định hình lại chiến lược phát triển giáo dục đại học trong thời kỳ mới.

Nguồn: https://phunuvietnam.vn/de-tu-chu-dai-hoc-that-su-hieu-qua-thuc-chat-20250711204331858.htm