Gạo Việt: Chuyển mình từ lượng sang chất

Bài toán then chốt đặt ra là phải chuyển trọng tâm chiến lược từ "sản lượng" sang "giá trị" để giữ vững thị trường, kiến tạo sức cạnh tranh bền vững và nâng tầm thương hiệu quốc gia. Đây là lộ trình tất yếu, đòi hỏi sự đồng bộ từ chính sách quản lý, tầm nhìn chiến lược của doanh nghiệp đến hành động cụ thể của hàng triệu nông dân Việt.

Sức ép toàn cầu và phản ứng quyết liệt của Chính phủ

Thị trường gạo quốc tế gần đây chứng kiến những biến động mạnh mẽ, với việc các quốc gia nhập khẩu lớn tạm dừng hoặc cắt giảm mua vào, tạo ra sức ép không nhỏ lên ngành lúa gạo Việt Nam. Tuy nhiên, thay vì hoang mang, Việt Nam đang vững vàng trong tâm thế chủ động, coi đây là cơ hội để khẳng định vị thế và thúc đẩy tái cấu trúc.

Những tín hiệu từ thị trường thế giới, dù mang tính thách thức, lại chính là động lực để chúng ta chủ động đổi mới và nâng cao năng lực cạnh tranh. Đây là thời điểm để ngành lúa gạo Việt Nam chuyển hóa thách thức thành cơ hội, không ngừng cải thiện để vươn tầm.

Còn theo các chuyên gia kinh tế, thực tế đã chứng minh sự cần thiết của việc chủ động. Philippines - một trong những thị trường nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam - đã thông báo tạm dừng nhập khẩu gạo trong 60 ngày kể từ đầu tháng 9/2025 nhằm ổn định giá nội địa và bảo vệ nông dân nước này. Tương tự, Indonesia cũng từng công bố kế hoạch giảm mạnh, thậm chí ngừng nhập khẩu gạo trong một số giai đoạn do tăng cường nguồn cung nội địa. Những động thái này cho thấy sự phụ thuộc quá lớn vào một vài thị trường là rủi ro chiến lược, buộc Việt Nam phải nhanh chóng điều chỉnh, đa dạng hóa đối tác và nâng cao năng lực cạnh tranh cốt lõi.

Gạo Việt: Chuyển mình từ lượng sang chất - Ảnh 1.

Trước sức ép đó, Chính phủ và Thủ tướng Phạm Minh Chính đã có những chỉ đạo quyết liệt. Công điện số 160/CĐ-TTg ngày 9/9/2025 của Thủ tướng về việc tăng cường các nhiệm vụ, giải pháp thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu và ổn định thị trường gạo cùng với Công điện số 7142/CĐ-BCT ngày 20/9/2025 của Bộ Công Thương đã tạo thành một phác đồ hành động toàn diện và đồng bộ. Các công điện này không chỉ là phản ứng tức thời mà còn định hướng hành động chiến lược: từ tái cấu trúc chuỗi cung ứng, xúc tiến mở rộng thị trường, đến ổn định cung - cầu trong nước. Theo đó, các bộ, ngành được giao nhiệm vụ hoàn thiện thể chế chính sách để xây dựng các vùng chuyên canh lúa chất lượng cao, hỗ trợ giống lúa phù hợp với thị trường xuất khẩu, và phát triển thương hiệu quốc gia "Gạo Việt Nam/Vietnam Rice". Đồng thời, các bộ, ngành sẽ đẩy mạnh tận dụng ưu đãi từ các FTA, đàm phán mở rộng hạn ngạch gạo thơm tại EU và Anh, và chỉ đạo hệ thống Thương vụ Việt Nam bám sát thay đổi chính sách nhập khẩu. Công tác xúc tiến thương mại được đẩy mạnh ở tầm quốc gia, và việc khẩn trương xây dựng nghị định mới thay thế quy định cũ về xuất khẩu gạo cũng được ưu tiên.

Gạo Việt: Chuyển mình từ lượng sang chất - Ảnh 2.

Bộ Công Thương đang rà soát từng FTA và đẩy mạnh đàm phán song phương, mở rộng cửa cho các dòng gạo thơm đặc sản của Việt Nam tại những thị trường cao cấp. Mục tiêu tối thượng là tránh phụ thuộc vào một thị trường đơn lẻ, đồng thời đa dạng hóa và gia tăng giá trị xuất khẩu.

Ngoài ra, công tác quản lý thị trường nội địa cũng được tăng cường một cách kiên quyết, với yêu cầu chống ép giá, gian lận thương mại và khuyến khích doanh nghiệp tạm trữ có kiểm soát theo hợp đồng. Đây là những giải pháp đồng bộ, không chỉ giúp giữ vững thị trường truyền thống mà còn mở ra cơ hội khai phá các thị trường mới đầy tiềm năng như châu Phi, Trung Đông, Nam Á, Bắc Mỹ và EU - những khu vực đang có nhu cầu lớn về lương thực và sẵn sàng chi trả cho sản phẩm chất lượng.

Ba trụ cột định vị thương hiệu gạo Việt

Trong bối cảnh thị trường quốc tế ngày càng đặt ra các yêu cầu khắt khe về tiêu chuẩn, truy xuất nguồn gốc và xây dựng thương hiệu, chiến lược nâng cao chất lượng chính là con đường sống còn và bền vững. Lộ trình này được định hướng theo ba trụ cột. Trước hết, cần xây dựng một chuỗi sản xuất chuẩn hóa, gắn kết chặt chẽ từ nông trại đến bàn ăn. Điều này đòi hỏi nông dân và hợp tác xã phải dịch chuyển sang canh tác theo đơn hàng, áp dụng nghiêm ngặt các tiêu chuẩn thực hành nông nghiệp tốt như VietGAP/GlobalGAP để tạo ra giống lúa chất lượng cao và đồng đều. Đồng thời, cần đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển giống mới và tăng cường đầu tư vào hạ tầng bảo quản sau thu hoạch, giảm thiểu thất thoát và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Minh bạch thông tin và truy xuất nguồn gốc không chỉ là xu hướng mà đã trở thành yếu tố quyết định để chinh phục các thị trường khó tính. Việc áp dụng mã truy xuất, hồ sơ điện tử cho từng lô hàng, cùng với việc kiểm soát nghiêm ngặt chất lượng từ đầu vào đến sau thu hoạch sẽ tăng cường niềm tin cho đối tác và người tiêu dùng quốc tế. Đây cũng là cơ hội để ngành gạo Việt tận dụng xu hướng số hóa toàn cầu, thậm chí nghiên cứu gắn với mô hình token hóa tài sản thực (RWA) - một công nghệ mới nổi trong lĩnh vực blockchain - để minh bạch hóa mọi thông tin và tạo ra giá trị mới.

Bên cạnh đó, để gạo Việt có thể bứt phá, việc nâng cao năng lực cạnh tranh là bắt buộc. Điều này đòi hỏi chuẩn hóa kiểm toán chất lượng, đạt được các chứng nhận quốc tế uy tín và hợp tác chặt chẽ với các tổ chức kiểm định độc lập. Đây chính là "tấm vé" để gạo Việt chinh phục những thị trường khắt khe nhất như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, và Mỹ. Công điện của Thủ tướng cũng đã chỉ đạo việc phát triển thương hiệu quốc gia "Gạo Việt Nam/Vietnam Rice" trở thành nhiệm vụ chiến lược, mà Thủ tướng nhấn mạnh cần phải "thần tốc" hơn nữa trong xuất khẩu gạo chất lượng cao để giữ vững vị thế của Việt Nam.

Gạo Việt: Chuyển mình từ lượng sang chất - Ảnh 3. — Doanh nghiệp cần chủ động đầu tư vào công nghệ chế biến hiện đại, xây dựng thương hiệu mạnh

Dưới góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Quang Dũng, Giám đốc Công ty Cổ phần Xuất nhập khẩu Việt Quang (Cần Thơ) chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn: "Chi phí đầu tư ban đầu cho việc áp dụng các tiêu chuẩn chất lượng cao và hệ thống truy xuất nguồn gốc có thể tốn kém, nhưng về lâu dài, nó giúp chúng tôi bán được sản phẩm với giá tốt hơn và xây dựng niềm tin vững chắc với đối tác. Liên kết chặt chẽ với nông dân theo chuỗi giá trị, cung cấp giống, quy trình và bao tiêu sản phẩm là giải pháp bền vững để đảm bảo chất lượng đồng đều và ổn định nguồn cung".

Đặc biệt, TS. Nguyễn Minh Phong, chuyên gia kinh tế nhận định, để xuất khẩu gạo bền vững không thể thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và nông dân. Chỉ khi ba trụ cột này cùng hành động đồng bộ, chúng ta mới có thể tạo ra sức bật thực sự cho ngành gạo. Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện khung khổ chính sách xuất khẩu, xây dựng cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi (thúc đẩy xúc tiến thương mại, hoàn thuế nhanh chóng để giải phóng vốn, hỗ trợ kỹ thuật), và giám sát thị trường nội địa chặt chẽ để tránh hành vi ép giá, bảo vệ quyền lợi người nông dân. Doanh nghiệp cần chủ động đầu tư vào công nghệ chế biến hiện đại, xây dựng thương hiệu mạnh, ký kết các hợp đồng dài hạn với đối tác, thực hiện tạm trữ hợp lý để bình ổn thị trường và tích cực tìm kiếm, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Còn nông dân và hợp tác xã cần thay đổi tư duy sản xuất, chuyển từ sản lượng thuần túy sang canh tác theo tiêu chuẩn, áp dụng truy xuất nguồn gốc, và nâng cao giá trị trên mỗi ký gạo thông qua việc liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp.

Nếu Việt Nam thực hiện đồng bộ chiến lược "từ ruộng lên kệ" - minh bạch, có thương hiệu và đạt chuẩn quốc tế - gạo Việt Nam không chỉ giữ vững thị trường truyền thống mà còn mở rộng sang các kênh giá trị cao, góp phần nâng tầm thương hiệu nông sản quốc gia trên bản đồ hàng hóa toàn cầu, khẳng định vị thế vững chắc trong chuỗi cung ứng lương thực toàn cầu./.

Nguồn: https://vtv.vn/gao-viet-chuyen-minh-tu-luong-sang-chat-100251004183937215.htm