Giao dịch tài sản mã hóa dưới lăng kính quản lý toàn cầu

VTV.vn - Sự phát triển nhanh chóng của tài sản mã hóa đã tạo ra một thách thức chưa từng có đối với các hệ thống pháp luật và cơ quan quản lý tài chính toàn cầu.

Thị trường tài sản mã hóa đang mang lại cả cơ hội đổi mới và lợi nhuận nhưng cũng không ít rủi ro - (Ảnh: Kaspersky)

Từ Bitcoin, Ethereum đến stablecoin và NFT…, thị trường tài sản mã hóa vừa mở ra cơ hội đổi mới, vừa tiềm ẩn rủi ro về ổn định vĩ mô, rửa tiền, tài trợ khủng bố và bảo vệ người dùng. Câu hỏi mà các quốc gia phải đối mặt là: quản lý và cho phép giao dịch tài sản mã hóa như thế nào để vừa khuyến khích sáng tạo, vừa hạn chế rủi ro hệ thống.

Trước hết, để quản lý tài sản mã hóa, mỗi quốc gia cần đưa ra cách định nghĩa pháp lý đối với loại tài sản mới này. Có quốc gia coi chúng như một dạng hàng hóa, có nơi công nhận như tài sản vô hình, có nơi lại phân loại một số token (tài sản kỹ thuật số) là chứng khoán nếu chúng mang tính chất đầu tư và kỳ vọng sinh lợi. Một số ít quốc gia đi xa hơn khi xem xét vai trò của tài sản mã hóa như một dạng tiền tệ, dù hầu hết vẫn chưa công nhận chúng là phương tiện thanh toán hợp pháp. Định nghĩa pháp lý này đã kéo theo hàng loạt yêu cầu về giấy phép cho các sàn giao dịch, ví điện tử, dịch vụ lưu ký, cũng như quy định về minh bạch, chống rửa tiền và nghĩa vụ thuế.

Liên minh châu Âu (EU) hiện đang dẫn đầu trong việc xây dựng một khung pháp lý toàn diện về quản lý tài sản mã hóa. Trong đó, Đạo luật Thị trường tài sản mã hóa (MiCA) được coi là bước ngoặt, khi quy định rõ ràng trách nhiệm và nghĩa vụ của các nhà phát hành token, các sàn giao dịch, nhà cung cấp ví điện tử và đặc biệt là các tổ chức phát hành stablecoin. MiCA yêu cầu dự trữ bảo đảm cho stablecoin và minh bạch tài chính nhằm bảo vệ nhà đầu tư. Với khung pháp lý này, EU kỳ vọng vừa tạo sự ổn định, vừa mở ra môi trường cạnh tranh công bằng trong toàn khối, giúp các doanh nghiệp khởi nghiệp có thể hoạt động xuyên biên giới mà không gặp trở ngại pháp lý khác biệt giữa các nước thành viên. Tuy nhiên, chi phí tuân thủ theo MiCA không hề nhỏ, đặc biệt với các dự án nhỏ, nên vẫn có lo ngại rằng quy định quá chặt có thể kìm hãm phần nào sự sáng tạo.

Mỗi quốc gia có một mô hình quản lý tài sản mã hóa riêng - (Ảnh: Bankless Times)

Trái ngược với EU, Mỹ lại có cách tiếp cận phân tán hơn khi các cơ quan khác nhau cùng tham gia giám sát. Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch (SEC) thường coi nhiều loại token là chứng khoán và áp đặt yêu cầu đăng ký, trong khi Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai (CFTC) lại quản lý chúng như hàng hóa. Thêm vào đó, Sở Thuế vụ (IRS) yêu cầu cá nhân và tổ chức khai báo lợi nhuận từ giao dịch tài sản mã hóa như một dạng thu nhập chịu thuế. Trong vài năm gần đây, Mỹ chứng kiến bước tiến mới khi SEC chấp thuận các quỹ ETF giao ngay dựa trên Bitcoin và Ethereum, mở ra cánh cửa cho dòng vốn tổ chức tham gia mạnh mẽ hơn. Điểm mạnh của mô hình Mỹ nằm ở tính minh bạch, khả năng bảo vệ nhà đầu tư và thị trường tài chính phát triển sâu rộng. Nhưng đồng thời, sự phân mảnh trong giám sát và khác biệt giữa các bang khiến doanh nghiệp khó khăn trong việc xác định nghĩa vụ pháp lý, trong khi sự thận trọng quá mức cũng làm Mỹ chậm hơn một số nước trong việc thử nghiệm các sản phẩm tài chính phi tập trung.

Nhật Bản là một trong những quốc gia châu Á sớm chấp nhận tiền mã hóa trong hệ thống pháp luật. Sau sự kiện sàn Mt. Gox sụp đổ, quốc gia này đã sửa đổi Luật Dịch vụ thanh toán để coi crypto là tài sản ảo hợp pháp và yêu cầu các sàn giao dịch phải đăng ký, tuân thủ nghiêm ngặt quy định chống rửa tiền. Cơ quan Dịch vụ Tài chính Nhật Bản (FSA) thực hiện giám sát, đồng thời đánh thuế thu nhập từ giao dịch crypto ở mức cao. Chính nhờ khung pháp lý chặt chẽ này, Nhật Bản trở thành một thị trường crypto ổn định và minh bạch hơn, dù gánh nặng thuế và quy định vẫn là rào cản đối với nhiều nhà đầu tư nhỏ lẻ.

Trong khi đó, Singapore lại chọn cách tiếp cận cân bằng hơn. Quốc gia này không coi crypto là tiền tệ hợp pháp, nhưng công nhận chúng như một loại tài sản có thể giao dịch. Luật Dịch vụ Thanh toán (PSA) quy định việc cấp phép và giám sát chặt chẽ các sàn giao dịch và nhà cung cấp ví điện tử, với các yêu cầu tuân thủ chống rửa tiền. Ngân hàng Trung ương Singapore (MAS) đặt tiêu chuẩn với stablecoin, chỉ công nhận loại có dự trữ và minh bạch. Nhờ môi trường pháp lý cởi mở nhưng kiểm soát chặt chẽ, Singapore trở thành điểm đến hấp dẫn cho các công ty blockchain và fintech toàn cầu.

Ngành công nghiệp tiền mã hóa từng rót hàng chục triệu USD vào cuộc bầu cử tổng thống Mỹ 2024 - (Ảnh: Getty Images)

Hàn Quốc cũng đang trở thành trung tâm giao dịch crypto tại châu Á. Chính phủ nước này yêu cầu tất cả các nhà cung cấp dịch vụ tài sản ảo phải đăng ký và tuân thủ quy định về AML/KYC. Sau các vụ bê bối Terra-Luna, Hàn Quốc siết chặt giám sát, cấm coin ẩn danh và tăng bảo vệ nhà đầu tư cá nhân. Kết quả là thị trường crypto ở Hàn Quốc trở nên an toàn hơn, nhưng cũng làm giảm đáng kể số lượng coin được niêm yết hợp pháp trên các sàn giao dịch.

Một số nước Trung Đông, Bắc Phi và châu Phi cấm crypto vì lo ngại mất kiểm soát dòng vốn. Ngược lại, El Salvador công nhận Bitcoin là tiền hợp pháp để hút đầu tư, nhưng mô hình này còn gây tranh cãi do biến động giá mạnh của Bitcoin có thể làm gia tăng rủi ro vĩ mô.

Nhìn lại "bản đồ" quản lý tài sản mã hóa toàn cầu có thể thấy mỗi mô hình đều có ưu và nhược điểm riêng. Chính sách siết chặt giúp hạn chế rủi ro vĩ mô nhưng có thể kìm hãm đổi mới, trong khi khung pháp lý mở lại dễ bị lợi dụng cho mục đích phi pháp. Do đó, cách tiếp cận hiệu quả nhất là xây dựng một hệ thống luật rõ ràng nhưng linh hoạt, kết hợp giám sát chặt chẽ với cơ chế thử nghiệm và bảo vệ nhà đầu tư. Các quốc gia cũng cần chú trọng phối hợp quốc tế, bởi dòng tiền mã hóa không có biên giới, mọi lỗ hổng pháp lý đều có thể trở thành điểm yếu bị khai thác.

Trong vài năm gần đây, một số xu hướng nổi bật đã định hình bức tranh quản lý tài sản mã hóa toàn cầu gồm: quản lý stablecoin và token hóa tài sản; hợp tác quốc tế do crypto xuyên biên giới; thử nghiệm sandbox; và cải cách thuế để tăng nguồn thu. Ngoài ra, các quốc gia cũng đẩy mạnh cải thiện khung thuế và kế toán nhằm tăng nguồn thu ngân sách và giảm gian lận.

Sự nổi lên của tài sản mã hóa đang đặt ra bài toán khó nhưng cũng là cơ hội lớn cho các nền kinh tế. Nếu quản lý hiệu quả, crypto có thể trở thành động lực thúc đẩy đổi mới tài chính, hỗ trợ thương mại toàn cầu và mở rộng cơ hội đầu tư. Ngược lại, nếu buông lỏng hoặc quá cứng nhắc, rủi ro tài chính và xã hội có thể gia tăng, hoặc cơ hội phát triển có thể bị bỏ lỡ. Điều quan trọng không phải là chọn "một mô hình chuẩn" mà là tìm sự cân bằng giữa đổi mới và kiểm soát, khuyến khích và giám sát, để xây dựng hệ sinh thái tài chính số bền vững.

Nguồn: https://vtv.vn/giao-dich-tai-san-ma-hoa-duoi-lang-kinh-quan-ly-toan-cau-100251003105215767.htm