Huế là cái nôi của những nghệ nhân có “bàn tay vàng”

Gìn giữ để hồi sinh

Là địa phương duy nhất tại Việt Nam sở hữu 8 di sản văn hóa được UNESCO công nhận, Cố đô Huế mang trong mình một kho tàng di sản vật thể, phi vật thể đồ sộ. Từ năm 1993, khi Quần thể di tích Cố đô Huế được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa thế giới, Huế bắt tay xây dựng một kế hoạch dài hơi. Dự án “Quy hoạch, bảo tồn và phát huy giá trị di tích Cố đô Huế” liên tục được điều chỉnh, từ giai đoạn 1996 - 2010, kéo dài đến năm 2020 và đang tiếp tục triển khai đến 2030, tầm nhìn đến 2050.

Trên hành trình ấy, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đóng vai trò nòng cốt. Với một nỗ lực không mệt mỏi, vừa nghiên cứu vừa phục dựng, đồng thời không ngừng sáng tạo để di sản trở nên sống động và gần gũi hơn với đời sống đương đại.

Trạm tương tác thông minh TapQuest sẽ phủ khắp Quần thể di tích Cố đô Huế trong năm 2025 

Ở mảng phi vật thể, Huế không ngừng đầu tư chiều sâu cho công tác bảo tồn. Trong năm 2022, việc hoàn thiện cơ sở dữ liệu số về Tuồng Cung đình Huế đã tạo nền tảng quan trọng cho công tác nghiên cứu và đào tạo. Những kịch bản quý, bản ghi âm, ghi hình được hệ thống hóa, số hóa một cách bài bản. Các bài bản tiêu biểu của nhã nhạc, tuồng, múa cung đình và nghi lễ truyền thống cũng được sưu tầm, lập hồ sơ khoa học. Hàng chục hồ sơ đã được xây dựng, trong đó có hai hồ sơ cấp tỉnh về nhã nhạc và tuồng Huế, thể hiện sự đầu tư và quyết tâm giữ gìn vốn quý ông cha.

Đặc biệt, việc phục dựng các nghi lễ cung đình như tế Nam Giao, tế Xã Tắc, các chương trình biểu diễn tại Nhà hát Duyệt Thị Đường, Ngọ Môn, sân điện Thái Hòa... không chỉ giúp tái hiện bức tranh văn hóa cung đình xưa mà còn đưa di sản đến gần hơn với công chúng và du khách.

Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, ông Hoàng Việt Trung thông tin: Tính đến nay, Trung tâm đã sưu tầm 41 bài bản nhã nhạc, phục dựng biểu diễn 17 bài bản Ca Chương trong tế Nam Giao và tế Xã Tắc; xây dựng 22 hồ sơ khoa học về nhã nhạc, tuồng và múa cung đình; mang nhã nhạc Huế đi biểu diễn, quảng bá tại 9 quốc gia. Gần 15 kỳ Festival Huế liên tục có sự góp mặt của các tiết mục cung đình, khẳng định vị thế riêng biệt của Huế trong dòng chảy văn hóa dân tộc. Ngoài ra, Trung tâm đang nghiên cứu lập đề án số hóa hệ thống chữ nhạc cung đình, phục hồi phương pháp lồng bản Huế - một kỹ thuật ký âm truyền thống độc đáo.

Di sản là động lực phát triển

Huế đang từng bước định hình một mô hình kinh tế dựa trên giá trị di sản. Du khách đến Huế không chỉ đi thăm Đại Nội, lăng tẩm, mà còn được sống trong không gian di sản: Nghe nhã nhạc, xem tuồng cung đình, thưởng thức ẩm thực, khám phá làng nghề… Di sản được kích hoạt để tạo sinh kế cho người dân, làm phong phú sản phẩm du lịch, từ đó lan tỏa giá trị văn hóa.

Bảo tồn di sản thời công nghệ số không thể thiếu công nghệ. Huế là một trong những địa phương tiên phong trong lĩnh vực này, với nhiều dự án ứng dụng kỹ thuật số vào bảo tồn, trưng bày và quảng bá di sản. Từ cuối năm 2022, hệ thống vé điện tử được áp dụng tại tất cả điểm di tích, giúp đơn giản hóa thủ tục, tăng trải nghiệm du khách và thuận tiện cho thanh toán không dùng tiền mặt. Ứng dụng di động chỉ đường trong Đại Nội, thiết bị thuyết minh tự động bằng mã QR, hệ thống wifi tích hợp camera giám sát, phần mềm nhận diện AI… đã tạo nên một mạng lưới công nghệ hỗ trợ hiệu quả cho quản lý và phục vụ.

Số hóa di tích bằng công nghệ 360 độ và thực tế ảo (VR, XR) đã tạo ra hành trình khám phá sống động. Các địa điểm, như Kinh thành Huế, lầu Tàng Thơ, Văn Miếu… được tích hợp dữ liệu số, bản đồ 3D, kể lại câu chuyện văn hóa qua mỗi hành trình check-in. “Đây không chỉ là trải nghiệm, mà là cách làm sống dậy ký ức quá khứ bằng công nghệ hiện đại”, Phó Chánh văn phòng Trung tâm BTDTCĐ Huế Võ Quang Huy cho biết.

Trong lĩnh vực bảo tồn cổ vật, Huế đang tiên phong ứng dụng chip NFC và blockchain để định danh, xác thực và trưng bày cổ vật trên không gian số. Các cổ vật Triều Nguyễn không chỉ được bảo vệ an toàn mà còn có thể tiếp cận từ bất kỳ đâu qua nền tảng metaverse MuseeHue.vn - một “bảo tàng ảo” đang thu hút giới trẻ. Không dừng lại, dự án “Đế Đô Khảo Cổ Ký”, với mô hình đồ chơi sưu tầm hộp mù (blindbox arttoy) đã biến những biểu tượng của di sản Huế thành nhân vật văn hóa gần gũi với Gen Z. Mỗi sản phẩm là một câu chuyện lịch sử kể lại bằng ngôn ngữ thị giác, góp phần lan tỏa tình yêu di sản đến giới trẻ.

Huế cũng là địa phương đầu tiên triển khai công nghệ trạm tương tác thông minh TapQuest tại các điểm di tích, cho phép ghi nhận sự hiện diện, gợi ý trải nghiệm phù hợp. Dự kiến trong năm 2025, 140 trạm TapQuest sẽ phủ khắp Quần thể Di tích Cố đô Huế.

"Di sản là ‘tài nguyên mềm’ quý giá mà Huế đang sở hữu. Gìn giữ nó không phải để cất giữ, mà để sống cùng, để cộng hưởng với nhịp sống đương đại, để tiếp thêm sức mạnh cho phát triển bền vững", ông Hoàng Việt Trung nói.

Bài, ảnh: Liên Minh

Nguồn: https://huengaynay.vn/van-hoa-nghe-thuat/giu-hon-xua-cho-hue-154265.html