Hoàn thiện chính sách công nghệ cao: Bài học từ kinh nghiệm quốc tế

Trong bối cảnh toàn cầu hóa mạnh mẽ và Cách mạng Công nghiệp 4.0 tiếp tục mở rộng tầm ảnh hưởng, nhiều quốc gia đã xây dựng chiến lược đổi mới công nghệ bài bản để cải thiện năng lực cạnh tranh. Đức, Hàn Quốc, Israel… là những ví dụ điển hình với các chính sách cụ thể thúc đẩy nghiên cứu-phát triển (R&D), khuyến khích áp dụng công nghệ mới và hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số. Những kinh nghiệm này rất đáng để Việt Nam tham khảo khi hoàn thiện Dự thảo Luật Công nghệ cao (sửa đổi), nhằm xây dựng hành lang pháp lý đủ mạnh và phù hợp thực tiễn.

Đức dẫn đầu về công nghiệp 4.0 về chuyển đổi số và tự động hóa

Đức được xem là quốc gia tiên phong toàn cầu trong cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 nhờ các chính sách toàn diện về chuyển đổi số và tự động hóa. Thông qua sáng kiến "Industrie 4.0", Chính phủ Đức đã thúc đẩy số hóa quy trình sản xuất, kết nối chuỗi giá trị và ứng dụng các công nghệ lõi như trí tuệ nhân tạo (AI), robot, Internet vạn vật (IoT).

Sáng kiến này là một phần của Chiến lược Công nghệ cao 2020, hướng tới tăng cường năng lực cạnh tranh và làm chủ công nghệ trong sản xuất. 

Chiến lược tập trung vào bốn trụ cột chính: Đổi mới công nghệ, khuyến khích phát triển các lĩnh vực AI, IoT, công nghệ nano và năng lượng tái tạo; Kết nối nghiên cứu và ứng dụng, tăng cường hợp tác giữa doanh nghiệp, trường đại học và viện nghiên cứu để rút ngắn khoảng cách từ phòng thí nghiệm đến thị trường; Hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, giúp họ tiếp cận công nghệ mới, tự động hóa sản xuất và giảm chi phí; Mở rộng hợp tác quốc tế, chia sẻ tri thức và công nghệ nhằm mở rộng thị trường trong và ngoài nước.

Đức cũng triển khai các chương trình quy mô lớn như "Platform Industrie 4.0", tạo diễn đàn hợp tác giữa khu vực công - tư để thúc đẩy đổi mới. Các tập đoàn hàng đầu như Siemens, Bosch, Volkswagen giữ vai trò tiên phong trong chuyển đổi công nghệ, đưa Đức trở thành hình mẫu toàn cầu về sản xuất thông minh.

Nhờ chính sách này, doanh nghiệp Đức nâng cao hiệu suất, giảm lãng phí và tạo ra sản phẩm có giá trị gia tăng cao. Nhà máy thông minh Siemens tại Amberg là minh chứng tiêu biểu: 75% quy trình được tự động hóa, tỉ lệ lỗi gần như bằng 0, khẳng định hiệu quả của mô hình công nghiệp 4.0 mà Đức đang dẫn đầu.

Hàn Quốc - Thúc đẩy R&D và công nghệ mới

Hàn Quốc được biết đến như một trong những quốc gia dẫn đầu về công nghệ thông qua việc đầu tư mạnh mẽ và nhất quán vào R&D. Để đạt được thành công này, Chính phủ Hàn Quốc đã triển khai một loạt các chính sách hỗ trợ tài chính nhằm khuyến khích các doanh nghiệp, đặc biệt trong các lĩnh vực mũi nhọn như công nghệ thông tin, điện tử, AI. Một trong những yếu tố chính tạo nên sự thành công của Hàn Quốc là việc xây dựng các quỹ nghiên cứu quốc gia và các chính sách thuế ưu đãi, giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho các công ty đầu tư vào R&D.

Ngoài việc đầu tư vào phát triển công nghệ, Chính phủ Hàn Quốc còn tập trung cải thiện cơ sở hạ tầng công nghệ, tăng cường hợp tác giữa các viện nghiên cứu, trường đại học và khu vực tư nhân. Sự kết hợp giữa chính sách hỗ trợ của chính phủ và sự đổi mới từ khu vực tư nhân đã giúp Hàn Quốc không chỉ tạo ra công nghệ tiên tiến mà còn nâng cao giá trị của sản phẩm qua việc cải tiến quy trình sản xuất. Việc áp dụng các công nghệ hiện đại như AI, tự động hóa, IoT vào sản xuất đã giúp các doanh nghiệp Hàn Quốc sản xuất các sản phẩm chất lượng cao và phong phú hơn. Công nghệ cao đã trở thành nền tảng quan trọng cho các ngành công nghiệp lớn của Hàn Quốc như điện tử và viễn thông. Các công ty như Samsung, LG đã tận dụng công nghệ để phát triển các sản phẩm đột phá như điện thoại thông minh và TV OLED, góp phần đáng kể vào việc nâng cao giá trị sản phẩm và vị thế cạnh tranh của quốc gia. Ngoài ra, việc xây dựng các trung tâm đổi mới và công viên công nghệ tại các vùng kinh tế trọng điểm như Gyeonggi đã góp phần thúc đẩy hợp tác giữa khu vực tư nhân và các cơ sở nghiên cứu .

Các tập đoàn lớn của Hàn Quốc như Samsung, LG là những minh chứng tiêu biểu cho chiến lược này. Samsung đã trở thành một trong những nhà sản xuất điện thoại thông minh hàng đầu thế giới với các dòng sản phẩm Galaxy nổi bật. Ngoài ra, TV OLED và các thiết bị gia dụng thông minh của LG cũng đặt nền tảng cho các sản phẩm đột phá, đáp ứng nhu cầu cao cấp của người tiêu dùng toàn cầu. Những sản phẩm này không chỉ đóng góp lớn vào nền kinh tế Hàn Quốc mà còn nâng cao uy tín của quốc gia này trên bản đồ công nghệ toàn cầu .

Israel - Ứng dụng dữ liệu lớn và Internet vạn vật để tăng giá trị sản phẩm

Israel đã khẳng định vị thế là một trong những quốc gia dẫn đầu thế giới về công nghệ cao và khởi nghiệp, với các lĩnh vực như Big Data, IoT) đóng vai trò cốt lõi trong chiến lược phát triển. Chính phủ Israel đã triển khai nhiều chính sách hỗ trợ để khuyến khích các doanh nghiệp và viện nghiên cứu áp dụng công nghệ tiên tiến này vào các ngành công nghiệp chủ chốt, gồm nông nghiệp, nhằm tối ưu hóa quy trình sản xuất, nâng cao giá trị sản phẩm. Một trong những ví dụ tiêu biểu về sự thành công của Israel trong việc ứng dụng IoT và Big Data là ngành nông nghiệp công nghệ cao. Các công ty như CropX đã phát triển các cảm biến đất thông minh và hệ thống quản lý nước tưới, dựa trên nền tảng dữ liệu lớn, cho phép theo dõi, phân tích chi tiết điều kiện đất và nước. Những cảm biến này kết nối trực tiếp với các thiết bị di động, giúp nông dân có thể giám sát và điều chỉnh quá trình tưới tiêu một cách hiệu quả. Nhờ vậy, lượng nước sử dụng cho nông nghiệp đã giảm tới 40%, trong khi năng suất, chất lượng cây trồng vẫn được duy trì và cải thiện.

Ngoài ra, hệ thống FarmManager, một giải pháp giám sát nông nghiệp dựa trên IoT và GPS đã mang lại nhiều lợi ích cho nông dân Israel. Hệ thống này cho phép quản lý toàn bộ các hoạt động nông nghiệp, từ theo dõi công việc của máy móc đến giám sát quy trình sản xuất. Nhờ vào việc tối ưu hóa các hoạt động này, FarmManager giúp giảm chi phí sản xuất, tăng lợi nhuận và đảm bảo chất lượng sản phẩm.

Sự kết hợp giữa các chính sách hỗ trợ của chính phủ và sáng tạo công nghệ đã đưa Israel trở thành quốc gia hàng đầu trong xuất khẩu nông sản công nghệ cao. Các sản phẩm như nho, cà chua và các loại cây trồng trong nhà kính được giám sát bằng các hệ thống IoT hiện đại, không chỉ tăng năng suất mà còn giúp cải thiện chất lượng, từ đó gia tăng giá trị cho xuất khẩu. Đặc biệt, Israel đã thành công trong việc cung cấp công nghệ này cho các quốc gia khác như Mỹ, châu Âu, và mới đây là Úc.

Chính phủ Israel đã đầu tư mạnh mẽ vào R&D, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao. Họ đã cung cấp các khoản trợ cấp, ưu đãi thuế, xây dựng các quỹ hỗ trợ cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia vào việc nghiên cứu và phát triển công nghệ. Điều này đã tạo điều kiện cho nhiều công ty khởi nghiệp phát triển các giải pháp đột phá trong lĩnh vực IoT, dữ liệu lớn, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất và khả năng cạnh tranh của sản phẩm Israel trên thị trường quốc tế. 

Nhờ sự hợp tác chặt chẽ giữa các viện nghiên cứu, doanh nghiệp và chính phủ, Israel đã xây dựng một hệ sinh thái công nghệ mạnh mẽ, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đổi mới trong nhiều lĩnh vực, bao gồm cả nông nghiệp.

Chính phủ Israel đã đầu tư mạnh mẽ vào lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao.

Bài học cho Việt Nam

Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0 diễn ra mạnh mẽ với sự bùng nổ của AI, IoT, Big Data và tự động hóa, đổi mới công nghệ đã trở thành yếu tố sống còn cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp và quốc gia. Những công nghệ này không chỉ thay đổi phương thức sản xuất mà còn tái định hình toàn bộ chuỗi giá trị, từ nghiên cứu phát triển (R&D) đến quản lý chuỗi cung ứng và dịch vụ sau bán hàng.

Đổi mới công nghệ ngày nay không còn là lựa chọn, mà là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp tồn tại và vươn lên trong môi trường cạnh tranh toàn cầu. Doanh nghiệp cần áp dụng công nghệ tiên tiến để nâng cao hiệu suất, tối ưu chi phí và tạo giá trị mới, qua đó khẳng định lợi thế khác biệt trên thị trường.

Từ kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn Việt Nam, có thể rút ra một số định hướng trọng tâm:

Thứ nhất, xây dựng môi trường pháp lý và chính sách thuận lợi nhằm khuyến khích sáng tạo, giúp doanh nghiệp nhanh chóng ứng dụng công nghệ mới trong sản xuất, kinh doanh.

Thứ hai, đầu tư phát triển hạ tầng công nghệ thông tin và truyền thông, đặc biệt là mạng IoT và hệ thống tự động hóa trong các ngành công nghiệp chủ lực, góp phần nâng cao năng suất và giảm chi phí.

Thứ ba, hình thành quỹ hỗ trợ R&D cho doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa, đồng thời thúc đẩy liên kết giữa doanh nghiệp – viện nghiên cứu – trường đại học để chuyển giao và thương mại hóa công nghệ hiệu quả hơn.

Thứ tư, chú trọng đào tạo nguồn nhân lực công nghệ cao, đặc biệt trong các lĩnh vực như AI, phân tích dữ liệu, sản xuất thông minh, gắn đào tạo với nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp.

Chỉ khi chính sách, hạ tầng, tài chính và nhân lực cùng vận hành đồng bộ, đổi mới công nghệ mới thực sự trở thành động lực tăng trưởng, giúp Việt Nam nâng tầm vị thế trong nền kinh tế số toàn cầu.

Trung tâm Truyền thông KH&CN

Nguồn: https://mst.gov.vn/hoan-thien-chinh-sach-cong-nghe-cao-bai-hoc-tu-kinh-nghiem-quoc-te-197251012135606104.htm