Khi di sản thêu cổ kết nối quá khứ, hiện tại và tương lai

VHO - Sáng 12.8, trong không gian trăm tuổi của Trường THCS Trưng Vương (Hà Nội), sự kiện Sợi chỉ thời gian không chỉ mở ra một lớp học thêu cổ điển kiểu Pháp độc đáo mà còn khởi đầu cho một dự án nghệ thuật cộng đồng đầy tham vọng, định hình phường Cửa Nam trở thành một không gian văn hóa sáng tạo độc đáo, nơi truyền thống và hiện đại giao hòa.

Nghề thêu Việt Nam có lịch sử lâu đời và phát triển cho đến ngày nay

Di sản “sống” khi được trao truyền và làm mới

Sợi chỉ thời gian là một điểm nhấn trong khuôn khổ Triển lãm Cửa Nam giao hòa, được tổ chức nhằm chào mừng kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2.9 lịch sử.

Sự kiện do UBND phường Cửa Nam, Trường THCS Trưng Vương phối hợp cùng nghệ sĩ thêu Phạm Ngọc Trâm tổ chức, hướng tới một mục tiêu kép: kết nối di sản văn hóa với đời sống đương đại và phát triển công nghiệp văn hóa địa phương, đồng thời tôn vinh những giá trị tinh hoa đã làm nên cốt cách người Hà Nội.

Ông Nguyễn Quốc Hoàn, Chủ tịch UBND phường Cửa Nam khẳng định: “Sự kiện không chỉ là hoạt động văn hóa, nghệ thuật đơn thuần mà còn là bước đi cụ thể để biến di sản trở thành nguồn lực phát triển bền vững”.

“Thông qua buổi tọa đàm và trải nghiệm thêu cổ điển, chúng ta cùng nhau ngược dòng thời gian để tìm hiểu giá trị lịch sử, văn hóa, giáo dục và thẩm mỹ sâu sắc của nghề thêu Hà Nội trong thời kỳ Đông Dương. Di sản chỉ thực sự sống khi được gìn giữ, trao truyền và làm mới bằng chính sự sáng tạo, cùng với tình yêu văn hóa của mỗi người chúng ta”, ông Hoàn chia sẻ.

Điểm đặc biệt và đầy ý nghĩa của Sợi chỉ thời gian chính là không gian tổ chức – Trường THCS Trưng Vương. Ngôi trường này, tiền thân là trường nữ sinh Đồng Khánh, được thành lập từ năm 1917, là trường nữ sinh đầu tiên ở miền Bắc thời Pháp thuộc.

Sự kiện Sợi chỉ thời gian được chia thành hai phần chính, thu hút đông đảo những người yêu văn hóa và nghề thêu truyền thống. Phần đầu tiên là buổi Art talk mang tên Nghề thêu Việt Nam và câu chuyện trường nữ sinh Đồng Khánh.

Tại đây, nghệ sĩ thêu Phạm Ngọc Trâm đã trình bày những câu chuyện sâu sắc về lịch sử, hành trình phát triển của nghề thêu tại Việt Nam, đặc biệt là mối liên hệ với ngôi trường Đồng Khánh xưa.

Nghệ sĩ Phạm Ngọc Trâm, người khởi xướng và dẫn dắt dự án Sợi chỉ thời gian sinh năm 1984 tại Hà Nội. Chị tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Việt Nam và Trường thêu Ecole Lesage Paris, một trong những ngôi trường danh tiếng nhất về thêu cao cấp của Pháp.

Với nền tảng kiến thức vững chắc về mỹ thuật và kỹ thuật thêu tinh xảo, Phạm Ngọc Trâm được biết đến là người miệt mài đưa di sản thêu Việt Nam lên bản đồ nghệ thuật dệt may (textile art) thế giới.

Dự án Sợi chỉ thời gian xuất phát từ kí ức gia đình đầy ý nghĩa của Trâm: bà ngoại của chị chính là một cựu nữ sinh Đồng Khánh, và cũng là người đầu tiên dạy chị cầm kim, se chỉ.

“Tôi muốn lớp học này không chỉ dừng lại ở kỹ năng, mà còn truyền đi tình yêu và sự trân trọng dành cho những giá trị đã nuôi dưỡng tinh hoa Hà Nội”, nghệ sĩ Phạm Ngọc Trâm chia sẻ.

Nghệ sĩ Phạm Ngọc Trâm chia sẻ tại sự kiện

Bên cạnh đó, buổi tọa đàm còn có sự góp mặt và chia sẻ của nghệ nhân Vũ Thị Tuệ, đến từ làng thêu ren Văn Lâm, Ninh Bình – một cái nôi của nghệ thuật thêu truyền thống Việt Nam, mang đến những góc nhìn đa chiều và chân thực về nghề.

Phần thứ hai và cũng là điểm nhấn tương tác của sự kiện là lớp học thêu cổ điển kiểu Pháp. Tại đây, người tham dự đã được trực tiếp trải nghiệm những mũi thêu từng là một phần trong chương trình giáo dục của nữ sinh đầu thế kỉ 20.

Từ những người trẻ tuổi đến những bậc cao niên, tất cả đều hào hứng cầm kim, se chỉ, lắng nghe hướng dẫn và tự tay tạo ra những sản phẩm thêu đầu tiên của mình.

Điểm đặc biệt của Sợi chỉ thời gian không chỉ nằm ở giá trị nghệ thuật hay lịch sử mà còn ở tính cộng đồng sâu sắc và tầm nhìn dài hạn của dự án. Buổi workshop này sẽ là khởi đầu của chuỗi hoạt động kéo dài đến tháng 3.2026.

Chuỗi hoạt động này bao gồm nhiều hình thức phong phú như: Art walk ký ức (hành trình khám phá các địa điểm lịch sử gắn với nghề thêu và nữ sinh Đồng Khánh), phỏng vấn và chụp chân dung những người kể chuyện (thu thập câu chuyện và ký ức cá nhân), biên tập kho lưu trữ nghệ thuật, tổ chức các buổi tọa đàm chuyên sâu về thêu và di sản, cùng một triển lãm cộng đồng lớn dự kiến diễn ra vào dịp Quốc tế Phụ nữ 8.3.2026.

Một số tác phẩm thêu truyền thống được trưng bày tại sự kiện

Tiềm năng đưa Cửa Nam thành không gian văn hóa sáng tạo

Sự kiện Sợi chỉ thời gian cũng nằm trong định hướng phát triển công nghiệp văn hóa của phường Cửa Nam. Với vị trí trung tâm, giàu di sản kiến trúc và lịch sử, Cửa Nam hoàn toàn có tiềm năng để phát triển các tour du lịch di sản độc đáo, các không gian sáng tạo nghệ thuật, và các sản phẩm thủ công mỹ nghệ mang đậm dấu ấn địa phương, hướng tới xây dựng thương hiệu cho khu vực.

Trong bối cảnh hội nhập và đô thị hóa diễn ra với tốc độ chóng mặt, nhiều giá trị thủ công truyền thống đang đứng trước nguy cơ bị lãng quên hoặc mai một dần. Thế nhưng, dự án Sợi chỉ thời gian đã mang đến một cách tiếp cận mới mẻ và đầy hiệu quả để đối phó với thách thức này.

Sự kiện thu hút đông đảo công chúng

Thay vì phát triển di sản trong khuôn khổ quá khứ, dự án đã thổi một luồng sinh khí mới, làm sống lại những giá trị văn hóa bằng các hình thức nghệ thuật đương đại.

Điều này không chỉ đưa di sản vào dòng chảy đời sống hiện đại một cách tự nhiên, mà còn khiến công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ, cảm thấy gần gũi, dễ tiếp cận và thêm yêu mến những giá trị đó.

Thông qua từng mũi thêu cổ điển được truyền dạy, người tham dự không chỉ được học hỏi kỹ thuật tinh xảo mà còn có cơ hội cảm nhận sâu sắc sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và tình yêu thương gia đình.

Đó cũng là cách để di sản tiếp tục “sống”, không ngừng truyền cảm hứng và nuôi dưỡng những giá trị văn hóa cốt lõi cho thế hệ mai sau, đảm bảo sự kế thừa và phát triển liên tục của tinh hoa nghề thêu.

Nguồn: https://baovanhoa.vn/van-hoa/khi-di-san-theu-co-ket-noi-qua-khu-hien-tai-va-tuong-lai-160526.html