Không tổ chức Hội đồng trường: Đâu là hướng đi tối ưu?

Ngày 22/8/2025, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Một điểm đáng chú ý trong nghị quyết này là sự thay đổi lớn trong cấu trúc bộ máy của các cơ sở giáo dục công lập, đó là: Không tổ chức hội đồng trường trong các cơ sở giáo dục công lập (trừ các trường công lập có thoả thuận quốc tế); đồng thời thực hiện mô hình Bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục.

Ngay sau khi ban hành, nghị quyết đã trở thành tâm điểm thảo luận trong hệ thống các trường đại học công lập, bởi lẽ thời gian qua đã có nhiều tranh luận xoay quanh sự tồn tại của thiết chế Hội đồng trường.

Vấn đề đặt ra là: Làm thế nào để vừa bảo đảm nguyên tắc lãnh đạo toàn diện của Đảng, vừa phát huy tinh thần tự chủ đại học? Đây thực sự là một bài toán khó đối với các nhà quản lý, nhà hoạch định chính sách và giới chuyên môn trong lĩnh vực giáo dục đại học.

Để có cái nhìn toàn diện hơn về vấn đề này, Báo Giáo dục và Thời đại đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Bùi Anh Thủy, Trưởng khoa Luật, Trường Đại học Văn Lang.

- Thưa ông, với tư cách chuyên gia giáo dục và pháp lý, ông đánh thực trạng hoạt động và vai trò của Hội đồng trường trong các cơ sở giáo dục đại học công lập thời gian qua như thế nào?

Chế định Hội đồng trường đại học được thiết lập từ khi Luật Giáo dục đại học được ban hành vào năm 2012 và được sửa đổi vào năm 2018. Ngay từ thời điểm đó, Đảng, Quốc hội, Chính phủ và toàn xã hội đã đặt nhiều kỳ vọng vào Hội đồng trường như một cơ quan quyền lực trong nội bộ các trường đại học.

Cụ thể, Hội đồng trường có các chức năng sau: Quyết định về chiến lược, kế hoạch phát triển, kế hoạch hằng năm; Ban hành quy chế tổ chức và hoạt động, quy chế tài chính, quy chế dân chủ ở cơ sở…; Quyết định phương hướng tuyển sinh, mở ngành, đào tạo, liên kết đào tạo, hoạt động khoa học và công nghệ, hợp tác quốc tế; bảo đảm chất lượng giáo dục đại học…;

Ngoài ra, Hội đồng trường quyết định cơ cấu tổ chức, cơ cấu lao động; về tuyển dụng, sử dụng, quản lý cán bộ, giảng viên, viên chức và người lao động…; Quyết định và trình cơ quan quản lý có thẩm quyền ra quyết định công nhận, bãi nhiệm, miễn nhiệm hiệu trưởng; bổ nhiệm, bãi nhiệm, miễn nhiệm phó hiệu trưởng trên cơ sở đề xuất của hiệu trưởng…; Quyết định chính sách thu hút các nguồn vốn đầu tư phát triển; chính sách học phí, hỗ trợ người học; phê duyệt kế hoạch tài chính; thông qua báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán kinh phí…;

Hội đồng trường quyết định chủ trương đầu tư và sử dụng tài sản có giá trị lớn…; Giám sát việc thực hiện, việc tuân thủ pháp luật, thực hiện quy chế dân chủ và trách nhiệm giải trình của hiệu trưởng…

Một giờ học tại Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TPHCM). Ảnh: HCMUSSH

Tuy nhiên, thực tiễn triển khai Hội đồng trường trong các năm qua cho thấy kết quả chưa đạt được như kỳ vọng ban đầu.

Tại nhiều cơ sở giáo dục đại học, Hội đồng trường chỉ tồn tại trên danh nghĩa, hoạt động mang tính hình thức, thiếu hiệu quả và chưa thực sự đảm nhận vai trò quản trị. Nhiều thành viên Hội đồng kiêm nhiệm, thường xuyên bận rộn, ít tham gia các kỳ họp; khi tham gia cũng chưa có những đóng góp thực chất vào các quyết định quan trọng của nhà trường.

Bên cạnh đó, quy định về nhiệm vụ và quyền hạn của Hội đồng trường trong luật chưa thật sự rõ ràng, dẫn đến cách hiểu và thực hiện khác nhau giữa các trường, gây ra sự chồng chéo trong quản lý. Việc vận hành song song giữa thiết chế quyền lực của Đảng ủy và Hội đồng trường trong một số tình huống đã phát sinh mâu thuẫn, trái chiều, làm chậm trễ quá trình ra quyết định, ảnh hưởng đến hiệu quả quản trị.

Đặc biệt, mô hình Hội đồng trường không phù hợp với các trường thuộc lực lượng vũ trang, dẫn đến khó khăn trong triển khai và thực thi.

Những yếu tố nêu trên đặt ra yêu cầu cấp thiết phải có sự thay đổi về thực chất đối với vai trò và vị trí của Hội đồng trường trong các trường đại học công lập, nhằm đảm bảo tính hiệu quả, phù hợp và đồng bộ trong quản trị hệ thống giáo dục đại học.

Hoạt động phỏng vấn tuyển dụng trực tiếp của doanh nghiệp với sinh viên Đại học Kinh tế TPHCM. Ảnh: UEH

- Nghị quyết 71/NQ-TW định hướng không tổ chức Hội đồng trường; Bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục. Ông đánh giá định hướng này có tác động ra sao với việc thực thi quyền tự chủ đại học?

Nghị quyết số 71/NQ-TW đã đặt ra những mục tiêu rõ ràng nhằm cải cách mô hình quản trị trong các trường đại học công lập.

Theo đó, việc tinh gọn bộ máy và nâng cao hiệu lực quản lý được thể hiện qua các định hướng: Giảm bớt thủ tục hành chính, loại bỏ quy trình rườm rà, đẩy nhanh tiến độ ra quyết định; Tập trung quyền lực vào một đầu mối lãnh đạo duy nhất, qua đó tăng cường trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu; Tạo sự thống nhất trong lãnh đạo, giảm thiểu mâu thuẫn, chồng chéo, đảm bảo vận hành thông suốt và hiệu quả.

Nghị quyết đã đưa ra định hướng cụ thể cho toàn hệ thống chính trị, chính quyền các cấp và các cơ sở giáo dục đại học công lập. Tuy nhiên, sự thay đổi quan trọng này cũng đặt ra nhiều vấn đề cần được cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo hiệu quả thực thi.

Bởi lẽ, Hội đồng trường vốn là một thiết chế nền tảng cho tự chủ đại học. Thiết chế này đảm nhận vai trò hiện thực hóa quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình của nhà trường. Trên thực tế, Hội đồng trường không làm phình to bộ máy tổ chức, do phần lớn thành viên là kiêm nhiệm và không hưởng phụ cấp đáng kể.

Việc loại bỏ Hội đồng trường, nếu không được xử lý một cách nhuần nhuyễn, có thể dẫn đến suy giảm quyền tự chủ của các trường đại học. Đồng thời, việc tập trung quyền lực vào một cá nhân lãnh đạo duy nhất cũng tiềm ẩn rủi ro về tính minh bạch, khả năng giám sát và hiệu quả quản trị.

Hoạt động nghiên cứu khoa học tại Trường Đại học Công Thương TPHCM. Ảnh: HUIT

- Vậy đâu là giải pháp để vừa giữ vững vai trò lãnh đạo toàn diện của tổ chức Đảng, vừa đảm bảo trao quyền thực chất cho các thiết chế quản trị đại học, thưa ông?

Như đã nói, Hội đồng trường là trụ cột của tự chủ đại học. Để thực hiện thành công Nghị quyết 71/NQ-TW, Nhà nước cần sớm rà soát, sửa đổi đồng bộ các luật liên quan như Luật Giáo dục, Luật Giáo dục Đại học, Luật Giáo dục Nghề nghiệp, nhằm tạo hành lang pháp lý vững chắc cho mô hình quản trị mới.

Cần xây dựng cơ chế giám sát và giải trình rõ ràng, hiệu quả để đảm bảo trách nhiệm của người đứng đầu và sự minh bạch trong vận hành. Dù thay đổi mô hình, quyền tự chủ thực chất vẫn phải được đảm bảo, vì đó là yếu tố then chốt để phát triển giáo dục đại học.

Tân sinh viên Trường Đại học Thủ Dầu Một (TPHCM) trong tuần sinh hoạt công dân – sinh viên năm học 2025-2026. Ảnh: TDMU

Tự chủ là bản chất cốt lõi của đại học hiện đại, là điều kiện tiên quyết để thực hiện sứ mệnh đào tạo, nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, phục vụ phát triển đất nước. Tại các quốc gia có nền giáo dục phát triển như Hoa Kỳ, các nước châu Âu, Australia, Hội đồng trường là thiết chế không thể thiếu để đảm bảo tự chủ học thuật, bản sắc riêng, trách nhiệm giải trình độc lập và năng lực đổi mới sáng tạo.

Việt Nam đang trong tiến trình hội nhập quốc tế sâu rộng. Nếu không có thiết chế quản trị tương ứng thay thế, việc xóa bỏ Hội đồng trường để quay lại cơ chế tập quyền có thể triệt tiêu tự chủ và tính đa dạng - vốn là nền tảng để đại học phát huy vai trò trong giai đoạn đất nước chuyển mình mạnh mẽ về kinh tế tri thức, đổi mới sáng tạo và hội nhập.

Tự chủ không thể thực chất nếu thiếu thiết chế quản trị dân chủ, đại diện - tương tự như Hội đồng trường hiện nay.

- Trân trọng cảm ơn PGS.TS Bùi Anh Thủy.

Nguồn: https://giaoducthoidai.vn/khong-to-chuc-hoi-dong-truong-dau-la-huong-di-toi-uu-post747631.html