Kỳ 7: VĐV cần chính sách thỏa đáng để yên tâm cống hiến

Thu nhập của VĐV thể thao lâu nay luôn bị đánh giá là thấp so với mặt bằng xã hội, và chưa thỏa đáng với công sức tập luyện, cống hiến, đóng góp sức lực và chịu đựng sức ép trong suốt nhiều năm mà những người hùng thể thao đã bỏ ra để mang vinh quang về cho đất nước.

Cụ thể, Nghị định số 152/2018/NĐ-CP quy định một số chế độ đối với HLV, VĐV thể thao trong thời gian tập trung tập huấn, thi đấu nêu rõ: VĐV ở cấp độ đội tuyển quốc gia hưởng chế độ 270.000 đồng/ngày, trong khi chế độ cho VĐV trẻ là 215.000 đồng/ngày. Tính ra, thu nhập trung bình hàng tháng của một VĐV vào khoảng 8 triệu đồng, còn VĐV trẻ chỉ khoảng 6,45 triệu đồng. Đây là chế độ khi VĐV tập huấn, thi đấu ở đội tuyển (hoặc đội tuyển trẻ) quốc gia. Còn ở địa phương, VĐV hưởng mức lương theo quy định nhà nước, cũng tương đối thấp.

Một VĐV từng dự ASIAD chia sẻ, dù thi đấu tốt ở giải vô địch quốc gia, nhận nhiều HCV, HCB và tập huấn đều đặn hàng năm, số tiền VĐV này tích góp cũng không quá nhiều. Đó là chưa kể, hàng tháng VĐV còn phải gửi tiền về cho gia đình, mua thực phẩm bổ sung, đầu tư học hành… nên thành ra chẳng để dành được nhiều.

- Ảnh 2. — Bóng chuyền Việt Nam cất cánh khi nhiều doanh nghiệp chung tay phát triển, giúp VĐV xây dựng thương hiệu và có thêm thu nhập từ tiền thưởng, tiền quảng cáo.

"Những VĐV có thu nhập tốt chủ yếu nhờ đoạt thành tích ở giải quốc tế như ASIAD, SEA Games, biết cách xây dựng thương hiệu, bắt tay với doanh nghiệp, thi đấu những môn thể thao vốn có sẵn lượng người hâm mộ dồi dào như bóng đá, bóng chuyền. Tuy nhiên, số lượng VĐV như vậy không nhiều. Chúng ta biết đến họ vì họ ở tầng "đỉnh". Còn phần đông VĐV ở tầng dưới vẫn phải chật vật xoay xở với cuộc sống hàng ngày, với mức thu nhập chỉ đủ tự nuôi sống bản thân, rất khó tích lũy thành số vốn lớn để sử dụng sau khi giải nghệ", chuyên gia Đoàn Minh Xương, Trưởng ban Bóng đá học đường Liên đoàn Bóng đá TP.HCM chia sẻ.

- Ảnh 3. — Bóng đá là môn thể thao hiếm hoi ở Việt Nam có xã hội hóa

TS Bùi Thị Hiền Lương, phụ trách môn bóng đá Cục TDTT Việt Nam trải lòng, ngày còn thi đấu, bà phải tự bỏ tiền đi học, thậm chí đóng tiền nợ môn, phải tranh thủ thời gian chạy 40 km mỗi ngày để học hành lấy kiến thức chuẩn bị cho tương lai. Đây là tình cảnh nhiều VĐV đang trải qua: gom góp tiền từ đồng lương ít ỏi mỗi tháng (cả khi tập trung đấu giải, tiền công theo quy định nhà nước vẫn rất thấp) để học hành, hoặc "tích tiểu thành đại" gửi tiết kiệm mà chẳng biết bao giờ mới đủ vốn.

"VĐV thì… làm gì có tiền", một tuyển thủ từng dự nhiều giải lớn chia sẻ.

Phó cục trưởng Cục TDTT Việt Nam, bà Lê Thị Hoàng Yến khẳng định, thể thao là ngành nghề rất đặc thù, đòi hỏi tinh thần khổ luyện, sự tận hiến, hy sinh và đam mê bất tận. Bởi vậy, những VĐV đang ngày ngày "đổ mồ hôi, sôi nước mắt" cần có chế độ đãi ngộ hợp lý hơn, để yên tâm cống hiến. Theo dòng chảy thể thao, cùng đòi hỏi cấp thiết của xã hội, chế độ 270.000 đồng/ngày đã không còn phù hợp.

"VĐV, HLV có sống được bằng nghề thì mới yên tâm cống hiến", ông Nguyễn Hồng Minh, nguyên Vụ trưởng Vụ thể thao thành tích cao, Ủy ban TDTT (nay là Cục TDTT Việt Nam) khẳng định.

Ngày 6.6, Bộ trưởng Bộ VH-TT-DL Nguyễn Văn Hùng ký quyết định ban hành kế hoạch xây dựng Nghị định quy định một số chế độ đối với HLV, VĐV thể thao trong thời gian tập trung tập huấn, thi đấu (thay thế Nghị định số 152/2018/NĐ-CP). Trong đó, giao Cục TDTT Việt Nam là cơ quan thường trực chịu trách nhiệm chung về các công việc trong suốt quá trình xây dựng dự thảo Nghị định, bảo đảm về trình tự, thủ tục theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; phối hợp với các cục, vụ và các đơn vị liên quan (trong và ngoài Bộ VH-TT-DL) xây dựng dự thảo Nghị định…

Hy vọng trong dự thảo Nghị định, chế độ cho VĐV, HLV sẽ được tăng ở mức thỏa đáng hơn, hoặc có thêm phụ cấp, chế độ đặc thù cho những VĐV có thành tích xuất sắc. Chỉ khi được đảm bảo thu nhập tốt, VĐV mới có thể tích lũy đủ vốn chuẩn bị cho cuộc sống sau khi giải nghệ.

Nghị định 36/2019/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Thể dục thể thao đã có một số điều liên quan đến hướng nghiệp cho VĐV sau khi giải nghệ.

Cụ thể, điều 6 quy định: VĐV đội tuyển thể thao quốc gia đã tốt nghiệp trung học phổ thông, hoàn thành nhiệm vụ tham gia thi đấu Olympic, giải vô địch thế giới, Cúp thế giới, ASIAD, giải vô địch châu Á, Cúp châu Á, SEA Games, giải vô địch Đông Nam Á, Cúp Đông Nam Á được ưu tiên tuyển thẳng trong tuyển sinh vào các ngành thể dục thể thao hoặc các chuyên ngành giáo dục thể chất của các trường đại học, cao đẳng; cử tham gia các khóa đào tạo HLV, tham gia tập huấn, đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ trong nước và nước ngoài; được xem xét miễn, giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập theo quy định của pháp luật.

Điều 7 quy định: VĐV đội tuyển thể thao quốc gia, đội tuyển thể thao ngành, tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương nếu có nhu cầu đào tạo nghề và đủ điều kiện được hỗ trợ đào tạo nghề thì được hỗ trợ đào tạo nghề theo quy định tại Nghị định số 61/2015/NĐ-CP ngày 09 tháng 7 năm 2015 của Chính phủ quy định về chính sách hỗ trợ tạo việc làm và Quỹ quốc gia về việc làm.

VĐV đoạt huy chương tại Olympic Games, ASIAD, SEA Games được ưu tiên xét tuyển đặc cách vào làm việc tại các cơ sở thể thao công lập phù hợp với vị trí việc làm cần tuyển dụng; được cộng điểm ưu tiên trong tuyển dụng lao động tại các cơ sở thể thao khi có đủ trình độ, năng lực chuyên môn phù hợp với yêu cầu của vị trí tuyển dụng; trong thời gian tập sự được hưởng 100% mức lương và phụ cấp của chức danh nghề nghiệp tương ứng với vị trí việc làm.

- Ảnh 5. — Nguyễn Thị Oanh được thưởng nhà và ô tô nhờ thi đấu xuất sắc ở SEA Games 32. Cô cũng được đảm bảo tương lai với suất HLV sau khi giải nghệ. Tuy nhiên, không phải VĐV nào cũng được như Oanh. Họ cần những chính sách cởi mở hơn nữa

Dù vậy, vẫn có những điểm cần thay đổi. Trước tiên, phần đông VĐV sau khi giải nghệ có nhu cầu theo nghề HLV hoặc quản lý thể thao, nhưng chỉ khoảng 15% có thể theo nghề, bởi số lượng HLV, quản lý cần tuyển ít hơn rất nhiều so với số lượng VĐV. Số còn lại sẽ chuyển sang nghề nghiệp mới không liên quan đến kỹ năng họ từng được huấn luyện.

Bộ trưởng Bộ VH-TT-DL Nguyễn Văn Hùng thẳng thắn nhìn nhận: Việc giải quyết việc làm cho VĐV sau thời kỳ đỉnh cao còn nhiều khó khăn. Nguyên nhân là trình độ đào tạo, nghề nghiệp của họ chưa được chuyển đổi sau khi hết thời gian thi đấu. Nghề nghiệp chuyển đổi cũng chưa thích hợp với các VĐV.

Theo cựu HLV Nguyễn Thị Nhung của đội tuyển bắn súng Việt Nam, ngành thể thao chưa có các trung tâm đào tạo nghề nghiệp, phát triển kỹ năng cụ thể mà mới chỉ dừng ở mức định hướng chung chung thông qua các buổi hội thảo. Dù Nghị định 36/2019/NĐ-CP đã có phương án chăm lo cho VĐV, nhưng theo một lãnh đạo ngành thì con đường từ lý thuyết đến thực tiễn còn rất xa, và ngành thể thao không thể một mình giải quyết vấn đề.

Để VĐV yên tâm cống hiến, cần có hai chính sách "tưới" vào gốc lẫn ngọn. Về phần gốc, cần chính sách cụ thể và giám sát chặt chẽ việc thực hiện chính sách phát triển thể thao học đường, chú trọng giáo dục văn hóa để VĐV có cái gốc kiến thức vững vàng, dần thay thế mô hình đào tạo "gà nòi" kiểu tập trung.

Còn ở phần ngọn, nhà nước cần chủ trương phối hợp giữa Bộ VH-TT-DL, Bộ Nội vụ, Bộ GĐ-ĐT trong việc xây dựng các trung tâm đào tạo kỹ năng nghề nghiệp và định hướng đặc thù cho VĐV. Mỗi VĐV có một thế mạnh, sở thích, định hướng riêng, mà không thể dùng một công thức chung chung "ốp" cho tất cả. Chỉ khi được đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp bài bản và có định hướng, những người hùng thể thao mới có nền tảng năng lực nhằm cạnh tranh trên thị trường lao động.

Tại hội thảo định hướng phát triển thể thao thành tích cao Việt Nam tầm nhìn đến năm 2030, Cục TDTT (Bộ VH-TT-DL) ước tính cần nguồn kinh phí khoảng 5.800 - 6.150 tỉ đồng để phát triển thể thao trong 6 năm (2024 - 2030). Mỗi năm, ngành thể thao có khoảng 965-1.000 tỉ đồng từ ngân sách nhà nước.

Đây là con số khiêm tốn, nếu biết thể thao Việt Nam hiện đầu tư trên dưới 40 môn, với trên 10.000 VĐV. Trung bình, mỗi VĐV chỉ được đầu tư chưa đến 100 triệu đồng mỗi năm (khoảng 8,3 triệu đồng/tháng) để tập huấn thi đấu. Nguồn lực từ ngân sách nhà nước như tấm chăn hẹp: đắp đầu hở chân, đắp chân thì hở đầu. Mỗi khi môn này được đầu tư trọng điểm, môn khác lại bị cắt giảm chi tiêu.

Dù Cục TDTT Việt Nam đã lên danh sách các môn thể thao cần đầu tư trọng điểm cho các mục tiêu SEA Games, ASIAD hay Olympic, nhưng thực trạng thiếu thốn trong thu nhập VĐV, HLV, trang thiết bị thi đấu kém hiện đại, số giải đấu, số chuyến tập huấn được tham gia chỉ đếm trên đầu ngón tay… vẫn diễn ra thường xuyên.

- Ảnh 7. — “Tượng đài” cầu lông Nguyễn Tiến Minh từng phải bỏ tiền sang nước ngoài thi đấu, tự thuê chuyên gia

Đơn cử như ở môn cầu lông, những VĐV có tiếng như Nguyễn Tiến Minh trước đây hay Lê Đức Phát hiện tại phải tự bỏ tiền sang nước ngoài thi đấu để tích lũy điểm số dự các giải lớn.

"Thể thao Việt Nam cần thu hút nguồn lực đầu tư từ doanh nghiệp. Xã hội hóa thể thao và kinh tế thể thao là xu hướng tất yếu cần đi theo, thay vì mãi cứ chạy theo mô hình bao cấp", ông Đoàn Minh Xương chia sẻ. Hiện ngoài những môn phổ biến như bóng đá, bóng chuyền… các môn thể thao khác rất chật vật trong việc tìm kiếm nhà tài trợ. Đa số chỉ có thể dựa vào "bầu sữa" ngân sách, song khi nguồn ngân sách chỉ đến vậy, thể thao Việt Nam cần tìm kiếm con đường khác. Hãy nhìn những VĐV từng vô địch Olympic như Joseph Schooling (bơi lội, Singapore) hay Carlos Yulo (thể dục dụng cụ, Philippines). Họ đều được đầu tư trọng điểm cả triệu USD mỗi năm từ nguồn tiền chính phủ lẫn doanh nghiệp. Đó là con số VĐV Việt Nam chỉ có thể… mơ.

- Ảnh 8. — Joseph Schooling đoạt HCV Olympic nhờ được đầu tư đúng đắn từ chính phủ và doanh nghiệp Singapore

Để xã hội hóa, thu hút doanh nghiệp rót tiền đầu tư, nhà nước cần những chính sách đặc thù. Một lãnh đạo ngành bày tỏ, doanh nghiệp cần những ưu đãi hấp dẫn về thuế khi đầu tư cho thể thao, nếu không sẽ rất khó thu hút. Đơn cử, doanh nghiệp chi 500 triệu đồng tài trợ cho một đội tuyển thể thao, nhưng vẫn phải đóng đầy đủ thuế như đang bỏ tiền ra làm quảng cáo.

Cần chính sách cởi mở, đánh trúng vấn đề và tháo những 'điểm nghẽn' để thu hút nhiều hơn nữa nguồn lực xã hội rót vào thể thao, thay vì chỉ nhỏ giọt như hiện nay. Nếu doanh nghiệp chung tay tài trợ, được tạo điều kiện xây dựng, tu bổ, nâng cấp các công trình thể thao, khai thác kinh doanh hiệu quả, chính thể thao Việt Nam sẽ hưởng lợi. Tiếc rằng xã hội hóa thể thao mới vẫn chưa triệt để. VĐV chỉ có thể sống nhờ đồng tiền ít ỏi của ngân sách, khó cải thiện đời sống.

Khai thông điểm nghẽn chính sách cho xã hội hóa thể thao sẽ giúp VĐV Việt Nam có thu nhập tốt hơn, từ đó, xây dựng điểm tựa tương lai vững vàng hơn hậu sự nghiệp.

Tác giả: Hồng Nam

Nguồn: https://thanhnien.vn/ky-7-vdv-can-chinh-sach-thoa-dang-de-yen-tam-cong-hien-185250618150050849.htm