Lấp đầy khoảng trống, tạo bệ phóng khởi nghiệp

Được kỳ vọng là hạt nhân của hệ sinh thái khởi nghiệp, nhưng số lượng và năng lực các trung tâm ươm tạo ở Việt Nam hiện vẫn mỏng, chưa đáp ứng nhu cầu hàng trăm nghìn doanh nghiệp. Trong khi đó, chuyển đổi số đang làm thay đổi căn bản cách vận hành và mở rộng kết nối cho startup.

Đại diện Công ty cổ phần MedCAT giới thiệu sản phẩm tại Diễn đàn quốc gia về phát triển công nghệ số Việt Nam lần thứ VI. (Ảnh MEDCAT)

Để ươm tạo thật sự trở thành bệ phóng, cần sớm lấp đầy khoảng trống về thể chế, nguồn lực và cơ chế vận hành, hướng tới mục tiêu của Nghị quyết số 57, nhằm đưa Việt Nam đạt 5.000 startup và lọt tốp 100 hệ sinh thái khởi nghiệp toàn cầu vào năm 2030.

Doanh nghiệp nhập cuộc, mở rộng không gian ươm tạo

Nghị quyết số 57-NQ/TW xác định khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là trụ cột phát triển, trong đó các trung tâm ươm tạo giữ vai trò mắt xích quan trọng.

Thời gian qua, chuyển đổi số đã tạo ra những thay đổi rõ rệt trong cách vận hành, giúp doanh nghiệp và startup vượt qua giới hạn địa lý nhờ mô hình ươm tạo trực tuyến, đồng thời mở rộng kết nối đa chiều với nhà đầu tư, chuyên gia và đối tác quốc tế.

Theo ông Nguyễn Thanh Hồng, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ thành phố Đà Nẵng, chính quyền đã ban hành nhiều chính sách cụ thể để triển khai Nghị quyết số 57. Nghị quyết số 53 của Hội đồng nhân dân thành phố quy định các lĩnh vực ưu tiên, tiêu chí, điều kiện và thủ tục cho hoạt động khởi nghiệp, đồng thời miễn thuế cho doanh nghiệp, tổ chức đủ điều kiện.

Những bước đi cụ thể như việc Đà Nẵng khởi động Fab-Lab bán dẫn trị giá 1.800 tỷ đồng hay Thành phố Hồ Chí Minh đưa vào vận hành Trung tâm Khởi nghiệp sáng tạo cho thấy Nghị quyết số 57 đã đi vào cuộc sống bằng các mô hình bệ phóng rõ rệt.

Sinh viên Trường đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội thực hành tại phòng thí nghiệm. (Ảnh: THU TRANG-HOÀI THU)

Đây cũng là hướng đi tương đồng với Singapore khi phát triển các “innovation hub” hay Hàn Quốc xây dựng các trung tâm xuất sắc, khẳng định Việt Nam đang hội nhập đúng hướng.

Tiến sĩ Phạm Hồng Quất, Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp khoa học công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho rằng, những năm qua, Việt Nam đã ghi nhận bước tiến vượt bậc trong khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo. Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, các nền tảng trực tuyến và mô hình kinh tế chia sẻ đã mở ra nhiều ngành nghề mới với quy mô vượt xa các lĩnh vực truyền thống.

Một số điển hình có thể kể đến VinFast trong xe điện, FPT với AI và phần mềm phục vụ chuyển đổi số, tăng trưởng xanh. Hiện cả nước có khoảng 4.000 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, trong đó đã xuất hiện kỳ lân và nhiều doanh nghiệp trăm triệu USD, tập trung ở các lĩnh vực thế mạnh như công nghệ giáo dục (edtech), công nghệ tài chính (fintech), thương mại điện tử và blockchain.

Các trung tâm ươm tạo đang dần trở thành bệ phóng cho startup trong thời kỳ chuyển đổi số, song để phát triển bền vững vẫn còn nhiều thách thức. MedCAT là thí dụ với sản phẩm dữ liệu y tế chính xác, hướng tới hệ sinh thái y tế-bảo hiểm số.

Tuy vậy, Tổng Giám đốc Đặng Thị Ánh Tuyết thừa nhận, startup Việt Nam như MedCAT còn gặp khó khăn do thiếu vốn, hành lang pháp lý và hỗ trợ thị trường, nhất là trong định giá và bảo vệ tài sản trí tuệ.

Một minh chứng khác là Cốc Cốc, doanh nghiệp trưởng thành từ hệ sinh thái khởi nghiệp, với hơn 30 triệu người dùng, hiện đứng tốp 2 trình duyệt phổ biến. Đây là “thời điểm vàng” cho công nghệ Việt Nam khi đổi mới sáng tạo được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược quốc gia.

Tuy nhiên, “bài toán nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực mũi nhọn như trí tuệ nhân tạo, bán dẫn, internet vạn vật vẫn là thách thức lớn, đòi hỏi thêm chính sách hỗ trợ nghiên cứu và phát triển và vốn mạo hiểm”, Phó Tổng Giám đốc Cốc Cốc Mai Thị Thanh Oanh chia sẻ.

Từ góc độ quản lý, ông Nguyễn Mai Dương, Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo (Bộ Khoa học và Công nghệ) đề xuất mỗi bộ, ngành, địa phương cần có ít nhất một trung tâm đổi mới sáng tạo, phấn đấu đến năm 2025-2026 đạt hơn 100 trung tâm, hình thành mạng lưới hỗ trợ doanh nghiệp chuyển giao công nghệ, kết nối chuyên gia và mở rộng hợp tác quốc tế.

Tuy nhiên, để biến những mục tiêu này thành hiện thực, cần nhìn thẳng vào thực trạng thiếu và yếu của hệ thống trung tâm hiện nay. Số lượng trung tâm đổi mới sáng tạo hiện còn rất ít, hoạt động hạn chế và thiếu nguồn lực.

Nếu đặt mục tiêu cứ 10 doanh nghiệp có một được hỗ trợ, riêng Hà Nội sẽ cần hàng trăm trung tâm phân bổ khắp thành phố, thay vì chỉ đếm trên đầu ngón tay như hiện nay.

Về vấn đề này, ông Đỗ Tiến Thịnh, Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC) thẳng thắn cho biết, vấn đề không nằm ở chỗ ngồi, mà ở việc xây dựng một hệ sinh thái nơi doanh nghiệp có thể gặp gỡ, kết nối, tìm chuyên gia tư vấn và nhà đầu tư.

Để rút ngắn khoảng cách, ông đề xuất tận dụng hơn 4.200 trụ sở công sản dôi dư sau khi sáp nhập chính quyền hai cấp, biến thành mạng lưới trung tâm hỗ trợ doanh nghiệp, giải pháp tiết kiệm thời gian và chi phí so với xây mới.

Đồng thời, cần nâng tầm các trung tâm tương đương cấp sở, có lãnh đạo cởi mở, hiểu doanh nghiệp và coi trường đại học, viện nghiên cứu là nguồn lực hạt nhân, nơi kết quả nghiên cứu có thể được thương mại hóa.

Ba trụ cột quyết định sức bật

Thực tiễn cho thấy, hệ sinh thái khởi nghiệp bền vững không thể chỉ dựa vào nhiệt huyết, ý tưởng, mà cần ba trụ cột: Thể chế, vốn, nhân lực. Ba yếu tố này phải gắn kết chặt chẽ mới tạo sức bật.

Trước hết, thể chế giữ vai trò nền tảng. Hoàn thiện hành lang pháp lý, đặc biệt triển khai cơ chế sandbox cho công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, chip, fintech, blockchain sẽ mở đường cho hợp tác công-tư, thúc đẩy thương mại hóa nghiên cứu, tháo gỡ rào cản cho doanh nghiệp.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh nhấn mạnh, trọng tâm hiện nay là xây dựng hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia, kết nối đại học, viện nghiên cứu với doanh nghiệp, phát triển trung tâm hỗ trợ và lan tỏa văn hóa “Quốc gia khởi nghiệp”, hướng tới mục tiêu 2030 có 40% số doanh nghiệp đổi mới sáng tạo.

Đi liền với đó là phát triển tổ chức trung gian như ươm tạo, mở rộng quỹ đầu tư, kết nối khu công nghệ cao tại Hà Nội, Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh, Cần Thơ để thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài, hình thành cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị công nghệ. Song hành với thể chế, vốn cần triển khai qua quỹ đầu tư mạo hiểm, quỹ đổi mới sáng tạo, quỹ tài năng trẻ, cùng cơ chế hợp tác công-tư, ưu đãi tín dụng, bảo đảm nguồn lực ổn định cho doanh nghiệp.

Theo chuyên gia, đây là chìa khóa đưa ý tưởng từ phòng thí nghiệm ra thị trường, giảm rủi ro, khuyến khích tập đoàn lớn đặt hàng giải pháp từ startup. Bên cạnh thể chế và vốn, nhân lực là điều kiện quyết định.

Giáo sư, Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, Chủ tịch Hội đồng Đại học Bách khoa Hà Nội cho rằng, để các doanh nghiệp khởi nghiệp thành công cần có văn bản pháp lý mạnh mẽ, cơ chế tài chính minh bạch để viện, trường yên tâm hợp tác với doanh nghiệp.

Đào tạo nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực mũi nhọn như trí tuệ nhân tạo, bán dẫn, internet vạn vật là nhiệm vụ cấp bách, đồng thời cần chính sách linh hoạt trong thu hút nhân tài, trả lương để biến cơ sở giáo dục thành hạt nhân đổi mới sáng tạo.

Mô hình liên kết “ba nhà” - Nhà nước, nhà trường, doanh nghiệp phải được thúc đẩy mạnh mẽ để sản phẩm nghiên cứu ra thị trường. Do đó, cần đổi mới tư duy, lan tỏa văn hóa khởi nghiệp, phát triển hạ tầng số, hoàn thiện pháp lý cho sản phẩm mới.

Tiến sĩ Trần Văn Khải, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội nhận định: Cần cải thiện môi trường kinh doanh, đơn giản hóa thủ tục thành lập doanh nghiệp khoa học-công nghệ, đăng ký sáng chế, nhãn hiệu, đồng thời phát huy vai trò vườn ươm, chương trình tăng tốc khởi nghiệp.

Công nghệ sản xuất sữa theo tiêu chuẩn hiện đại tại Vinamilk.

Chỉ khi ba trụ cột thể chế, vốn và nhân lực được triển khai đồng bộ, các trung tâm ươm tạo mới trở thành hạt nhân liên kết “ba nhà”. Khi đó, hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam mới có thể bứt phá, hướng tới 5.000 startup và lọt tốp 100 toàn cầu vào năm 2030, không chỉ là mục tiêu kinh tế mà còn là khát vọng quốc gia khởi nghiệp số.

>> Động lực cho quốc gia khởi nghiệp số (bài 1): Ươm tạo khởi nghiệp chưa đủ lực để bứt phá

MY LIÊN và ĐÀO TÂN

Nguồn: https://nhandan.vn/lap-day-khoang-trong-tao-be-phong-khoi-nghiep-post909043.html