Nét đẹp độc đáo của làng chài Gành Đỏ

Ly kỳ về cái tên Gành Đỏ

Làng chài Gành Đỏ trước thuộc phường Xuân Đài, thị xã Sông Cầu (tỉnh Phú Yên cũ) nay là khu phố An Thạnh, phường Xuân Đài (tỉnh Đắk Lắk). Gành Đỏ còn là tên của một làng chài nhỏ, nằm nép mình trong lòng vịnh Xuân Đài, một nơi rất yên bình và sơ khai. Sở dĩ có tên là Gành Đỏ là vì nhiều gành đá nhỏ nằm rải rác trong vịnh với những tảng đá màu nâu đỏ đặc trưng.

Tuy nhiên tên làng Gành Đỏ có từ bao đời chẳng ai nhớ nổi, chỉ biết gắn với tên gành để dễ gọi, dễ nhớ. Nhiều người lớn tuổi ở đây cho hay, trong thời chiến làng có tên là An Đô, sau này mới đổi tên là Gành Đỏ.

Ông Lê Văn Thành, một người sống lâu năm tại Gành Đỏ cho biết: Gành trước làng màu đỏ nên người ta gọi là Gành Đỏ cho dễ nhớ. Trước đây tên của làng là An Đô, ít ai còn nhớ.

Nét đẹp độc đáo của làng chài Gành Đỏ - ảnh 2 — Đá ở Gành Đỏ không sắc nhọn như ở Gành Đá Đĩa, không mênh mông như Hòn Yến, mà có một vẻ hiền hòa rất riêng (ẢNH: BÍCH NGÂN)

Trong làng người dân vẫn truyền miệng câu chuyện về núi Gành Đỏ, ra mỏm đuôi của hòn cù lao Ông Xá có một dải đất tựa như một cái bờ chắn ngang mặt vũng.

Lúc bấy giờ có một con cá vược khổng lồ từ biển khơi lạc vào đấy, bị cản trở đường đi, cá vược tức giận đập đuôi quẫy nước, nước văng bắn lên cao, sóng réo ầm ầm, bờ chắn bị sạt lở gần hết, chỉ còn lại ở hai mỏm núi, người ta gọi đấy là bờ ngăn Cá Vược. Rồi từ đó cá quay ra biển Đông, không bao giờ trở lại vũng này nữa.

Gành Đỏ hiện ra như một lát cắt thô mộc khi trước làng là bãi đá thấp ánh nâu đỏ trải dài như bức tường tự nhiên chắn sóng, xa xa là bên Lao, bên Lỡ (cách gọi tên đảo của người dân), nơi neo đậu lồng bè mỗi khi bão về.

Làng biển cổ Gành Đỏ không quá rộng, có khoảng 664 hộ sinh sống, nhà nào cũng quay mặt về phía biển, lưng dựa vào triền núi đá thấp.

Đường làng quanh co, nhỏ hẹp, hai bên đường là những ngôi nhà đã cũ, san sát nhau, một phần được xây cất trực tiếp trên nền đá gành, tạo nên một không gian sống vừa gồ ghề vừa thơ mộng, nơi con người gần như chạm tay được vào biển mỗi sớm mai.

Đá ở Gành Đỏ không sắc nhọn như ở Gành Đá Đĩa, không mênh mông như Hòn Yến, mà có một vẻ hiền hòa rất riêng.

Nét đẹp độc đáo của làng chài Gành Đỏ - ảnh 3 — Những ngồi nhà ở Ghành Đỏ rất quanh co, nhỏ hẹp, hai bên đường là những ngôi nhà đã cũ, san sát nhau (ẢNH: BÍCH NGÂN)

Những tảng đá tròn lô nhô, màu nâu đỏ ăn ra sát biển. Người già trong làng bảo rằng đá Gành Đỏ từng cứu làng qua bao mùa bão lớn, chính nhờ vách đá ấy mà sóng không tràn sâu vào đất. Cũng bởi thế mà dân làng tin đá linh thiêng.

…Cho đến nghề nước mắm trứ danh

Không những có cảnh sắc đẹp, mà Gành Đỏ còn nổi tiếng với làng nghề nước mắm gia truyền, gắn với mùa cá cơm rộ từ tháng giêng đến khoảng tháng 3 âm lịch hằng năm. Đây có thể nói là đặc sản tuyệt vời cho bất cứ du khách nào muốn mua về làm quà để biếu tặng.

Cái tên “Nước mắm Gành Đỏ” đã được ngư dân truyền miệng từ hàng trăm năm trước. Theo dòng thời gian, nước mắm đã trở thành hồn phách của người dân địa phương trong làng. Trước đây, các cơ sở sản xuất nước mắm tuy được khá nhiều người biết đến nhưng chưa có thương hiệu chính thức.

Nét đẹp độc đáo của làng chài Gành Đỏ - ảnh 4 — Nhiều gia đình vẫn giữ thói quen ủ mắm trong lu sành

Từ sau năm 1975, nhãn hiệu nước mắm xứ Gành Đỏ mới chính thức xuất hiện trên thị trường Việt Nam. Người Gành Đỏ chọn loại cá cơm thân nhỏ, chắc thịt, đánh bắt ngay vùng biển trước làng nơi có độ mặn đặc trưng.

Bởi yếu tố này giúp nước mắm nơi đây có màu cánh gián sóng sánh, vị mặn mà, hậu ngọt và mùi thơm dịu rất riêng, không thể trộn lẫn.

Nhiều gia đình vẫn giữ thói quen ủ mắm trong lu sành, phơi ngoài sân đá, hứng trọn nắng gió biển khơi như một cách gìn giữ hương vị của tổ tiên.

Dù vậy, theo thời gian, làng nghề truyền thống cũng dần mai một khi lớp trẻ rời làng đi làm xa, nhiều hộ không còn làm mắm mà chuyển sang đánh bắt hoặc buôn bán nhỏ. Thế nhưng, chính quyền địa phương đang nỗ lực khôi phục vị mặn của Gành Đỏ trong bối cảnh phát triển du lịch sinh thái.

Nét đẹp độc đáo của làng chài Gành Đỏ - ảnh 5 — Không những có cảnh sắc đẹp, mà Gành Đỏ còn nổi tiếng với làng nghề nước mắm gia truyền

Theo Chủ tịch UBND phường Xuân Đài Phạm Văn Nguyên, địa phương đang điều chỉnh quy hoạch để hồi sinh làng chài Gành Đỏ. Một số hạng mục khu nghỉ dưỡng cao cấp đang được triển khai tại khu vực giáp làng.

Trong tương lai, địa phương muốn xây dựng Gành Đỏ thành một điểm đến nghỉ dưỡng, trải nghiệm văn hóa, nơi du khách không chỉ nghỉ ngơi mà còn hiểu được giá trị của một làng chài truyền thống ven vịnh Xuân Đài.

Nguồn: https://baovanhoa.vn/du-lich/net-dep-doc-dao-cua-lang-chai-ganh-do-163326.html