Nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước:

Triển lãm giới thiệu những tác phẩm mang cảm hứng từ các điển tích và giá trị văn hóa cổ truyền, có tính ứng dụng cao trong lĩnh vực xây dựng, kiến trúc, điêu khắc nghệ thuật. Nghệ nhân Trần Nam Tước có cuộc trò chuyện về triển lãm và hành trình làm nghề của mình.

- Dù không sinh ra tại làng gốm, nhưng nghệ nhân Trần Nam Tước đã gắn bó hơn 25 năm với nghề và tạo dựng được vị thế nhất định. Cơ duyên nào đã đưa anh đến với gốm?

- Tôi sinh ra từ vùng quê lúa, “bén duyên” với đất và lửa qua những lò nung gạch thủ công. Năm 1993 tôi bắt đầu làm gốm ở quê nhà. Sau đó, năm 1997, tôi đến làng gốm Bát Tràng và ở đây, tôi như chú cá từ sông ra biển, tha hồ vùng vẫy sáng tạo, khám phá, trải nghiệm với đất. Rồi đến năm 2007, tôi mở lò sản xuất.

Ban đầu đến với nghề gốm, tôi chỉ là thợ giúp việc trong các nhà lò. Song, tôi thấy men Bát Tràng rất đẹp, có nhiều phong cách chế tác. Tôi học đòi và mon men chơi cùng với lửa. Những ngày tháng rong ruổi làng quê, lang thang điền dã cũng chỉ mong tìm ra cho mình một dòng gốm gọi là phong cách. Từ xa xưa, trong văn hóa truyền thống của người Việt, người xưa đã từng trang trí các mảng tường gốm, các đường cong mái đao, các trụ biểu... và ngày nay, tôi thiết kế, trang trí, sắp xếp cho phù hợp với những công trình đang thi công. Tôi đã và đang khai triển những bức tượng mang hồn cốt, linh khí của người xưa vừa để thỏa mãn nghề và cũng mang đến cho những người yêu gốm, yêu lịch sử dân tộc, có thêm nhiều lựa chọn trong bộ sưu tập của mình.

- Đây là triển lãm thứ ba của nghệ nhân Trần Nam Tước, sau “Linh thú thời nay” (năm 2023) và “Nam Tước - Hồn của đất” (năm 2024). Anh có thể chia sẻ về cảm hứng và thông điệp chính của triển lãm “Nam Tước - Những mảnh ghép”?

- Tôi coi mình là người tiếp nối, người viết lại những điều cũ và càng làm càng say mê với những lề lối xưa. Triển lãm là hành trình khám phá sự kết hợp hài hòa giữa nghệ thuật và đời sống thông qua các tác phẩm được tạo nên từ nhiều chất liệu và kỹ thuật khác nhau mà tôi đã theo đuổi suốt hơn 25 năm qua.

Còn về tựa đề của triển lãm, tôi nghĩ, mỗi người là một mảnh ghép của xã hội, mỗi nghề, mỗi trải nghiệm đều có giá trị riêng. Khi những mảnh ghép ấy được kết nối nhiều đời sẽ dần tạo nên di sản. Từ di sản sẽ trở thành văn hóa và từ văn hóa chuyển thành lịch sử, thành câu chuyện. Khi đã có lịch sử, có câu chuyện, mỗi dân tộc sẽ có tiếng nói, vị thế riêng.

Tôi muốn chia sẻ niềm tin rằng, dù là ai, làm nghề gì, mỗi người đều có thể góp phần vào di sản chung. Tôi cũng chỉ là một mảnh ghép nhỏ trong dòng chảy văn hóa đương đại, nhưng nếu nhiều mảnh nhỏ cùng tụ lại, chúng ta có thể tạo nên một tổng thể hài hòa, có chiều sâu, có ý nghĩa.

- Nghệ nhân có thể nói rõ hơn về ba phần của triển lãm?

- Ở đây, tôi giới thiệu 35 tác phẩm, chia thành ba phần. Phần 1 gồm các hình khối điêu khắc, trang trí truyền thống bằng chất liệu gốm, đất nung như đao góc, đầu kìm, lồng đèn đồng trụ kích cỡ lớn. Những hiện vật này được thiết kế phù hợp để ứng dụng trong các công trình văn hóa đương đại, từ gạch gốm ốp tường, phù điêu đến mảng ám họa men đa sắc mang chủ đề điển tích, truyền thuyết dân gian. Đặc biệt, những tác phẩm đấu vòi, cửa thông phong tại phần này đã và đang được ứng dụng trong các công trình trong suốt hơn 25 năm qua.

Phần 2 là các mảng chạm khắc gỗ, tiêu biểu như tác phẩm “Tứ đại con gà (ò ó o o)” hay bộ cửa “12 cánh Trung Hiếu Môn” - từng đoạt giải Nhất tại Triển lãm Mỹ thuật ứng dụng toàn quốc năm 2019. Các tác phẩm này được thể hiện bằng kỹ thuật đục bấm, kết hợp phối màu tam lam hoặc sơn thếp truyền thống. Phần 3, lần đầu tiên tôi giới thiệu các bản vẽ tay thủ công, là tư liệu thiết kế đã được tôi ứng dụng vào nhiều công trình thực tế trong suốt hơn hai thập niên, để mọi người hiểu hơn về hành trình làm nghề của mình.

- Anh thường nhắc đến quan điểm “Cái gì cần bảo tồn thì phải bảo tồn đến bảo thủ. Còn cái gì không phải bảo tồn thì ta nên cho nó một đời sống mới”. Anh có thể chia sẻ rõ hơn?

- Theo tôi, giá trị di sản mà cha ông để lại, cả về hiện vật lẫn tinh thần, thì phải gìn giữ, bảo tồn một cách nguyên vẹn. Còn những người hoạt động sáng tạo, cần tiếp cận di sản với tư duy phát triển. Di sản là quá khứ, nhưng chính quá khứ ấy lại là chất liệu để ta tạo nên hiện tại và tương lai. Tôi chọn làm mỹ thuật ứng dụng trong xây dựng, kiến trúc cũng từ quan điểm đó, giữ lấy phần hồn di sản truyền thống, nhưng diễn đạt bằng ngôn ngữ tạo hình mới, kỹ thuật hiện đại, phù hợp với không gian đương thời. Như vậy, di sản không bị lãng quên mà được phát huy giá trị trong đời sống hôm nay.

- Anh muốn gửi gắm điều gì qua triển lãm “Nam Tước - Những mảnh ghép”?

- Với nghề gốm, tôi từ một người ngoại đạo nhưng dần trở thành người gắn bó sâu sắc với nghề, mong muốn đóng góp phần nhỏ bé của mình cho lĩnh vực này. Qua triển lãm lần này, tôi muốn chia sẻ hành trình làm nghề của mình, đồng thời mong muốn kết nối với những người đồng nghiệp và đặc biệt là thế hệ trẻ.

Tôi hy vọng các bạn trẻ sẽ nhìn thấy mình như một phần trong dòng chảy văn hóa đương đại. Mỗi người là một “mảnh ghép” và chính những mảnh ghép mới, sáng tạo, dám thử nghiệm sẽ làm cho bức tranh văn hóa Việt phong phú, sống động hơn.

- Trân trọng cảm ơn Nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước!

Nguồn: https://hanoimoi.vn/nghe-nhan-uu-tu-tran-nam-tuoc-qua-khu-la-chat-lieu-de-ta-tao-nen-hien-tai-va-tuong-lai-712126.html