Nhiều thách thức trong xây dựng nông thôn mới

Trước khi về chung "một nhà", tỉnh Thái Nguyên có 115/121 xã, Bắc Kạn có 29/95 xã đạt chuẩn nông thôn mới. Đến hết tháng 6-2025, hai địa phương có 54 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, 12 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu. Sau sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh và triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên chính thức bước vào giai đoạn mới với quy mô rộng hơn, yêu cầu cao hơn và nhiều thách thức mới đặt ra.

Nhằm nâng cao thu nhập cho người dân các xã phía Bắc của tỉnh, trong đó có Côn Minh, ngành chức năng đã triển khai nhiều mô hình gieo trồng ngô lai cho năng suất, hiệu quả kinh tế cao.

Những khó khăn cần vượt qua

Để phấn đấu hoàn thành các mục tiêu, nhiệm vụ năm 2025, ngay từ đầu năm, Sở Nông nghiệp và Môi trường 2 tỉnh Thái Nguyên và Bắc Kạn đã chủ động, kịp thời tham mưu với UBND tỉnh ban hành kế hoạch thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia (MTQG) xây dựng nông thôn mới (NTM) năm 2025. Trong đó, tỉnh Thái Nguyên xây dựng chỉ tiêu 2 xã đạt chuẩn NTM; tỉnh Bắc Kạn 37 xã đạt chuẩn NTM, 10 xã đạt chuẩn NTM nâng cao và 2 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu.

Ông Đặng Văn Huy, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh: "Trước khi sáp nhập, tỉnh Thái Nguyên đã hoàn thành các mục tiêu của Chương trình MTQG xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025, một số chỉ tiêu vượt kế hoạch đề ra".

Tuy nhiên, do thực hiện chủ trương sắp xếp, tổ chức bộ máy và thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, nên mục tiêu xây dựng NTM đề ra từ đầu năm 2025 không còn phù hợp và không có căn cứ để tiếp tục thực hiện. Ông Nguyễn Thành Nam, Chi cục trưởng Chi cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn tỉnh, cho biết: Các xã sau sắp xếp đa số có quy mô về diện tích, dân số... lớn hơn, lại chưa thể xây dựng được quy hoạch chung nên tiêu chí Quy hoạch đều chưa đạt. Số lượng xã sau sáp nhập giảm nhiều nên mục tiêu xây dựng NTM đặt ra từ đầu năm 2025 không còn phù hợp.

Ngoài yếu tố nêu trên, một số xã sáp nhập với phường nên không có căn cứ để tổ chức đánh giá, xét công nhận, do chưa có hướng dẫn đối với những xã này. Hiện nay, Trung ương chưa có hướng dẫn thực hiện Bộ tiêu chí NTM các cấp, cũng như hướng dẫn việc đánh giá, công nhận lại hoặc kế thừa kết quả xây dựng NTM đối với các xã mới hình thành sau sáp nhập. Đồng thời, cũng không điều chỉnh mục tiêu, nhiệm vụ thực hiện Chương trình MTQG xây dựng NTM năm 2025 giao các tỉnh, thành phố sau sáp nhập.

Trên đây chính là lý do để Chính phủ đã tổ chức Hội nghị toàn quốc tổng kết Chương trình MTQG xây dựng NTM, Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 vào ngày 22-6. Với Thái Nguyên, đã tổ chức Hội nghị tổng kết các chương trình này vào ngày 25-6.

Sau khi sáp nhập, Chương trình MTQG xây dựng NTM vẫn tiếp tục được triển khai. Tuy nhiên, các tiêu chí về xây dựng NTM sẽ được điều chỉnh phù hợp với tình hình thực tế. Dẫu vậy, không thể phủ định, Thái Nguyên đang gặp không ít thách thức khi qua rà soát, đánh giá hiện trạng các xã phía Bắc của tỉnh (tỉnh Bắc Kạn cũ) mới có 4 xã đạt chuẩn NTM, không có xã đạt chuẩn NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu.

Đáng nói là có tới 31 xã chưa đạt chuẩn NTM, trong đó chỉ có 1 xã đạt từ 15 tiêu chí trở lên; 8 xã đạt từ 10 đến 14 tiêu chí; 19 xã đạt đạt từ 5 đến 9 tiêu chí. Cá biệt, có 3 xã chỉ đạt dưới 5 tiêu chí là Nghiên Loan (3 tiêu chí); Cao Minh và Đồng Phúc (4 tiêu chí).

Nông dân xã Tràng Xá thu hoạch lúa xuân.

Phần lớn các địa phương phía Bắc tỉnh là xã khu vực III, thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, mức độ đạt các tiêu chí nông thôn mới còn thấp. Nhiều tiêu chí thuộc nhóm “khó” như giao thông, trường học, cơ sở vật chất văn hóa, môi trường và an toàn thực phẩm, chất lượng môi trường sống… Đặc biệt, tiêu chí về thu nhập và tỷ lệ hộ nghèo đa chiều đòi hỏi nguồn lực đầu tư lớn và thời gian thực hiện kéo dài.

Bên cạnh đó, sau sắp xếp đơn vị hành chính, quy mô diện tích và dân số của nhiều xã tăng lên đáng kể, dân cư phân bố thưa thớt, khối lượng công việc cần hoàn thành để đạt chuẩn các tiêu chí còn lại rất lớn, trong khi khả năng huy động nguồn lực đối ứng trong dân còn hạn chế. Những yếu tố này khiến hành trình về đích NTM càng thêm khó.

Để đạt được mục tiêu đã đề ra, đòi hỏi quyết tâm chính trị cao, sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị và nguồn lực đầu tư đủ mạnh. Trên hết, cần khơi dậy tinh thần đồng lòng, chung sức của người dân - chủ thể trung tâm trong xây dựng nông thôn mới.

Đưa chỉ tiêu vào nghị quyết nhiệm kỳ mới

Giai đoạn 2026-2030, tỉnh Thái Nguyên dự kiến phấn đấu 100% số xã đạt chuẩn NTM. Theo đồng chí Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Nguyễn Thanh Bình, đây là quyết tâm chính trị rất cao, thể hiện sự quan tâm của Đảng bộ, chính quyền tỉnh đối với nông nghiệp, nông dân, nông thôn, nhất là với các xã phía Bắc.

Để hoàn thành các mục tiêu xây dựng NTM, việc đưa các chỉ tiêu, nhiệm vụ liên quan vào nghị quyết đại hội đảng bộ cấp xã và cấp tỉnh nhiệm kỳ 2025-2030 là bước đi cần thiết và có tính chiến lược. Đây không chỉ là sự cụ thể hóa chủ trương lớn của Đảng, mà còn thể hiện rõ vai trò lãnh đạo toàn diện, tuyệt đối của Đảng về mọi mặt, trong đó có xây dựng NTM. Quan trọng hơn, việc này tạo cơ sở chính trị vững chắc, trở thành kim chỉ nam cho cả hệ thống chính trị cùng hành động, phối hợp đồng bộ từ tỉnh đến cơ sở.

Diện mạo nông thôn mới ở xã Kha Sơn ngày càng xanh - sạch - đẹp.

Trên cơ sở các quy định và hướng dẫn của Trung ương, Thái Nguyên đang tiếp tục rà soát, hoàn thiện hệ thống văn bản chỉ đạo, điều hành và các cơ chế, chính sách đặc thù cấp tỉnh, đảm bảo phù hợp với bối cảnh mới, đặc biệt là yêu cầu chuyển đổi số, phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn và bền vững.

Ông Nguyễn Hữu Quyết, Bí thư Đảng ủy xã Phú Lạc: "Việc đưa các mục tiêu, chỉ tiêu xây dựng NTM vào nghị quyết đại hội đảng bộ cấp xã và của tỉnh nhiệm kỳ 2025-2030 sẽ nâng cao hơn nữa vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền, MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội. Đồng thời, gắn trách nhiệm người đứng đầu cấp ủy, chính quyền trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện xây dựng NTM

Cũng theo ông Nguyễn Thành Nam, để thực hiện hiệu quả Chương trình xây dựng NTM trong giai đoạn mới, Thái Nguyên cần sớm xây dựng cơ chế đầu tư phù hợp, trong đó chú trọng nâng mức hỗ trợ đối với các xã đặc biệt khó khăn, tiêu chí đạt thấp, nhất là các xã phía Bắc tỉnh. Trọng tâm ưu tiên là các nội dung liên quan đến nước sạch, môi trường, ứng dụng công nghệ xanh, phát triển kết cấu hạ tầng, du lịch nông thôn và sản phẩm OCOP. Cùng với đó, nghiên cứu, triển khai thí điểm các cơ chế tài chính linh hoạt, hỗ trợ theo kết quả đầu ra và thúc đẩy mạnh mẽ xã hội hóa nguồn lực để huy động tối đa sự tham gia của cộng đồng, doanh nghiệp.

Tỉnh cũng cần tiếp tục đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác thông tin, truyền thông về xây dựng NTM, chuyển mạnh từ hình thức truyền thống sang ứng dụng các nền tảng số. Việc truyền thông cần được thực hiện đồng bộ theo từng nội dung thành phần, gắn với các chuyên đề trọng tâm, như: Chuyển đổi số trong nông nghiệp, phát triển du lịch nông thôn, chương trình OCOP, bảo vệ môi trường, giữ gìn an ninh trật tự nông thôn… nhằm nâng cao nhận thức, tạo sự đồng thuận và lan tỏa sâu rộng trong toàn xã hội.

Thực hiện đồng bộ các giải pháp huy động và lồng ghép hiệu quả các nguồn lực, bao gồm ngân sách Trung ương, địa phương, nguồn vốn tư nhân, tín dụng, quỹ phát triển… đảm bảo bố trí, bổ sung vốn kịp thời, đáp ứng tiến độ triển khai. Chủ động xây dựng cơ chế phân bổ nguồn thu, ưu tiên dành cho xây dựng NTM, đặc biệt là tại các vùng khó khăn, góp phần thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các khu vực.

Bên cạnh đó, cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát và đánh giá việc thực hiện ở các cấp, các ngành. Qua đó, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đồng thời có giải pháp phòng ngừa, ngăn chặn biểu hiện tiêu cực, lãng phí và xử lý nghiêm các vi phạm phát sinh trong quá trình thực hiện.

Trong giai đoạn 2026-2035, Chương trình mục tiêu Quốc gia xây NTM của cả nước đặt ra các mục tiêu cụ thể, phản ánh khát vọng phát triển bao trùm, bền vững và hướng về chất lượng thực chất. Cụ thể, thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn phấn đấu tăng ít nhất 1,6 lần so với năm 2030, đạt khoảng 168 triệu đồng/người/năm. Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều toàn quốc giảm còn dưới 1%.

Chương trình đặt mục tiêu có ít nhất 95% số xã đạt chuẩn NTM; trong đó 70% số xã đạt chuẩn NTM nâng cao và 25% số xã đạt chuẩn NTM hiện đại. Đáng chú ý, chương trình cũng hướng tới sự phát triển đồng đều giữa các vùng, miền thông qua việc nâng cao số địa phương đạt chuẩn ở cấp tỉnh.

Dự kiến đến năm 2035, cả nước sẽ có ít nhất 15 tỉnh, thành phố được công nhận hoàn thành mục tiêu xây dựng NTM, trong đó có từ 8 đến 10 tỉnh, thành phố đạt chuẩn xây dựng NTM hiện đại. Đây là những mục tiêu mang tính động lực, đòi hỏi sự tham gia đồng bộ của cả hệ thống chính trị, cùng sự chủ động, sáng tạo từ mỗi địa phương và người dân.

Nguồn: https://baothainguyen.vn/kinh-te/202507/nhieu-thach-thuc-trong-xay-dung-nong-thon-moi-4615a15/