Phát huy “năng lượng gốc” di sản văn hóa Cần Thơ trong kỷ nguyên vươn mình

“Văn hóa là sức mạnh mềm, là “năng lượng gốc” vô tận của dân tộc Việt Nam”, “Bản sắc là gốc, hội nhập là cành” - Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh những điều này tại Lễ Kỷ niệm 80 năm Ngày Truyền thống ngành Văn hóa Việt Nam vào cuối tháng 8-2025. Bảo tồn và phát triển văn hóa nói chung, di sản văn hóa nói riêng, là cách để gốc có vững cây mới nảy cành sinh ngọn.

TP Cần Thơ sau hợp nhất sở hữu di sản văn hóa rất phong phú, là tài nguyên tiềm năng trong phát triển công nghiệp văn hóa, thúc đẩy du lịch, quảng bá hình ảnh địa phương. Vấn đề đặt ra là làm gì để “năng lượng gốc” của Cần Thơ phát triển rực rỡ, hòa cùng kỷ nguyên vươn mình của đất nước?

Di tích Nhà lồng chợ Cần Thơ, phường Ninh Kiều. Ảnh: DUY KHÔI

Bài 1: Qua miền di sản Cần Thơ

TP Cần Thơ sau hợp nhất có không gian văn hóa rộng, phong phú loại hình, từ văn hóa miệt vườn, văn hóa sông nước, văn hóa biển đến văn hóa cộng đồng các dân tộc. Trải qua hàng trăm năm, người Cần Thơ đã kiến tạo nên miền di sản Cần Thơ đầy bản sắc.

Những “viên ngọc quý”

Theo thống kê của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, sau hợp nhất, TP Cần Thơ có 108 di tích lịch sử - văn hóa được xếp hạng, trong đó có 1 di tích quốc gia đặc biệt, 31 di tích cấp quốc gia và 76 di tích cấp thành phố. Về địa bàn phân bố, trước hợp nhất, TP Cần Thơ có 15 di tích cấp quốc gia và 23 di tích cấp thành phố; Hậu Giang có 1 di tích quốc gia đặc biệt, 8 di tích cấp quốc gia và 8 di tích cấp tỉnh; Sóc Trăng có 8 di tích cấp quốc gia và 45 di tích cấp tỉnh.

Về loại hình, trong tổng số di tích được xếp hạng có 1 di tích khảo cổ, 28 di tích kiến trúc nghệ thuật và 78 di tích lịch sử (với 75 di tích lịch sử lưu niệm sự kiện, 3 di tích lịch sử lưu niệm danh nhân). Ngoài ra, TP Cần Thơ còn có 2 công trình văn hóa tưởng niệm trọng điểm là Đền thờ Vua Hùng TP Cần Thơ (phường Bình Thủy) và Đền thờ Châu Văn Liêm (phường Ô Môn).

Về di sản văn hóa phi vật thể, TP Cần Thơ có 1 di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại là Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ, 15 di sản trong Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Trong đó, TP Cần Thơ (cũ) có 5 di sản, Sóc Trăng có 9 di sản và Hậu Giang có 1 di sản.

Các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể phong phú về loại hình, nội dung, phản ánh chiều sâu lịch sử, văn hóa của vùng đất, với sự mài giũa của bao thế hệ người Cần Thơ.

Đến nay, Di tích Chiến thắng Chương Thiện (phường Vị Tân và xã Vĩnh Viễn) là di tích quốc gia đặc biệt duy nhất của TP Cần Thơ. Di tích là dấu son lịch sử trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của quân và dân Khu 9 cũng như tỉnh Cần Thơ. Hiện nay, di tích đã được đầu tư hoành tráng, tái hiện lịch sử và phục vụ khách đến. Một di tích ấn tượng khác là Di tích khảo cổ Nhơn Thành (xã Nhơn Ái), nơi lưu dấu văn hóa Óc Eo, quá trình khai quật tìm thấy hàng ngàn hiện vật giá trị, trong đó có 4 hiện vật, nhóm hiện vật được Thủ tướng công nhận Bảo vật quốc gia.

15 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia ở TP Cần Thơ phong phú, đa dạng, từ diễn xướng dân gian (hò, hát ru, hát Aday, múa Rom Vong…), tri thức dân gian (nghề truyền thống làm bánh pía, bánh tráng…), lễ hội dân gian (Kỳ yên đình Bình Thủy, Nghinh Ông, Cúng Dừa, Phước biển…). Đây là những di sản đã được nhiều thế hệ cộng đồng các dân tộc Kinh, Khmer, Hoa ở TP Cần Thơ thực hành, gìn giữ và phát huy; đã tồn tại trong tâm thức văn hóa của người dân và góp phần định vị bản sắc địa phương.

Du khách nước ngoài trải nghiệm Văn hóa Chợ nổi Cái Răng - Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Ảnh: DUY KHÔI

Biểu tượng văn hóa

Xây dựng và phát triển văn hóa, trong đó có di sản văn hóa, được các cấp ủy đảng, chính quyền của TP Cần Thơ rất quan tâm, nhận thức sâu sắc. Dự thảo văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ TP Cần Thơ nhiệm kỳ 2025-2030 đã tiếp cận quan điểm mới của Đảng về văn hóa, xác định phát triển văn hóa, xây dựng người Cần Thơ văn minh, hiện đại, giàu bản sắc, với mục tiêu: “Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa trở thành nền tảng tinh thần vững chắc, là mục tiêu, động lực phát triển thành phố bền vững”. Một trong những giải pháp quan trọng được đề ra là thực hiện hiệu quả các hình thức kết hợp trong phát triển du lịch với công tác tổ chức các sự kiện văn hóa, lễ hội truyền thống, lễ hội của đồng bào dân tộc thiểu số, song song với đầu tư hoàn thiện các thiết chế văn hóa, di tích lịch sử.        

Nếu như trước đây, chúng ta xác định “văn hóa vừa là mục tiêu vừa là nguồn lực”, thì hiện nay việc phát huy giá trị của văn hóa được nhấn mạnh, trở thành nguồn lực quan trọng cho sự phát triển nhanh và bền vững của thành phố. Nhà nghiên cứu Trần Minh Thương (TP Cần Thơ) cho rằng, nét riêng của các di sản ở Cần Thơ là được định danh: Căn cứ Tỉnh ủy Cần Thơ, Căn cứ Tỉnh ủy Sóc Trăng, Lễ hội Kỳ yên đình Bình Thủy, bánh pía Sóc Trăng… Đồng thời, các di sản đều mang đậm dấu ấn của cộng đồng các dân tộc ở địa phương. Lễ hội Kỳ yên đình Bình Thủy phản ánh thời kỳ người Việt đến vùng đất mới dựng làng, lập chợ. Lễ Nghinh Ông ở Trần Đề nằm trong dòng chảy chung của văn hóa miền biển. Các lễ hội của đồng bào Khmer, Hoa cũng vậy.

“Việc khai thác di sản không đơn thuần là bảo tồn những giá trị quá khứ mà còn đóng vai trò then chốt trong việc quảng bá, nâng tầm và định vị văn hóa của một địa phương. Khi các di sản được đầu tư, trùng tu, bảo tồn và phát huy giá trị một cách bài bản, tất cả sẽ trở thành những biểu tượng văn hóa mang tầm vóc của thành phố, quốc gia”, nhà nghiên cứu Trần Minh Thương nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, nhà báo Vũ Thống Nhất (nguyên Phó Chủ tịch Hội Nhà văn TP Cần Thơ) cho rằng: Nhận diện và phát huy văn hóa Cần Thơ sau hợp nhất sẽ tạo nên nền tảng phát triển kinh tế - xã hội, định hình bản sắc địa phương, hướng đến xây dựng TP Cần Thơ trở thành trung tâm văn hóa vùng ÐBSCL. Ðặc trưng nổi bật của không gian văn hóa TP Cần Thơ sau hợp nhất là tổng hòa các tiểu vùng văn hóa “đô thị sông nước - miệt vườn - biển”. Việc bảo tồn, khai thác di sản văn hóa suy cho cùng cũng xoay quanh “tam giác văn hóa” này.

Thời gian qua, việc kiểm kê và lập hồ sơ công nhận di sản văn hóa luôn được ngành Văn hóa xem là nhiệm vụ quan trọng. Ngay sau khi TP Cần Thơ được hợp nhất, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch thành phố đã khảo sát, kiểm tra, thống kê di sản văn hóa để tạo cơ sở dữ liệu phục vụ bảo tồn, phát huy trong thời gian tới.

Theo ông Nguyễn Minh Tuấn, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch TP Cần Thơ, các di sản văn hóa trên địa bàn hiện được quản lý, bảo tồn và phát huy khá tốt. Các di tích đã xếp hạng được phân cấp quản lý. Nhiều di sản có sức lan tỏa không chỉ trong nước mà cả quốc tế, đơn cử như Lễ hội Đua ghe Ngo, Văn hóa Chợ nổi Cái Răng… Công tác lãnh đạo, chỉ đạo của 3 địa phương trước hợp nhất cũng đặc biệt chú trọng đến vấn đề này, không dừng lại ở bảo tồn hiện trạng mà còn phát huy giá trị di sản, trở thành một phần của thành phố năng động, hiện đại.

ĐĂNG HUỲNH

Bài 2: Nâng niu di sản

 

 

Nguồn: https://baocantho.com.vn/phat-huy-nang-luong-goc-di-san-van-hoa-can-tho-trong-ky-nguyen-vuon-minh-a191786.html