Phát triển kinh tế tuần hoàn cho cây dừa

BDK - Tỉnh được mệnh danh là thủ phủ dừa của Việt Nam đã và đang phát triển ngành dừa theo mô hình kinh tế tuần hoàn, nhằm hướng đến mục tiêu phát triển bền vững. Với diện tích canh tác gần 80.000ha, chiếm hơn 40% tổng diện tích dừa cả nước và hơn 80% vùng đồng bằng sông Cửu Long, cây dừa tỉnh không chỉ là biểu tượng sinh kế mà còn trở thành một đối tượng phát triển mang tính chiến lược để phát triển nông nghiệp xanh và thích ứng với biến đổi khí hậu (BĐKH).

Sản phẩm từ dừa là đề tài cảm hứng cho cộng đồng doanh nghiệp khởi nghiệp tỉnh.

Tiềm năng kinh tế tuần hoàn dừa

Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Huỳnh Quang Đức cho biết, tỉnh có nhiều tiềm năng để xây dựng Đề án kinh tế tuần hoàn riêng cho cây dừa, tận dụng toàn bộ từ trái, thân, lá, xơ, gáo... để tạo ra nhiều sản phẩm đa dạng như: than hoạt tính, mỹ phẩm sinh học, vật liệu xây dựng từ xơ dừa...”. Đây không chỉ là tầm nhìn đúng đắn cho ngành dừa mà còn đặt ra yêu cầu cấu trúc lại chuỗi giá trị, từ sản xuất giống, chăm sóc, thu hoạch đến chế biến và phân phối, để tối ưu hóa giá trị và giảm thiểu chất thải.

Thực tế, cây dừa là loại cây lý tưởng cho mô hình kinh tế tuần hoàn nhờ tính đa dụng và khả năng tái sinh cao. Không chỉ cho trái lấy nước và cơm dừa, cây còn cung cấp gáo, xơ, thân, lá... đều có thể trở thành nguyên liệu đầu vào cho các ngành công nghiệp chế biến thực phẩm, mỹ phẩm, vật liệu xây dựng, năng lượng sinh học. Đặc biệt, các nghiên cứu khoa học đã chứng minh rằng, cây dừa còn đóng vai trò quan trọng trong hấp thụ Carbon, giúp địa phương thuận lợi trong thực hiện mục tiêu phát triển xanh.

Theo nghiên cứu của Trường Đại học Cần Thơ tại huyện Giồng Trôm, cây dừa có khả năng hấp thu CO² xấp xỉ 25 - 75 tấn/ha. Kết quả này cho thấy, cây dừa ở vùng này có khả năng hấp thụ CO² khá cao, cao hơn dừa ở Philippines. Đáng chú ý, cây dừa không chỉ hấp thụ Carbon trên mặt đất, mà còn có khả năng tích trữ Carbon trong tầng đất canh tác nhờ vào hệ thống rễ và sinh khối hữu cơ tích tụ.

Theo chuyên gia Lê Anh Tuấn - Trường Đại học Cần Thơ, các vườn dừa còn là những trụ cột chống thiên tai, gió, bão cho các làng mạc vùng ven biển… Đặc biệt, than sinh học từ gáo dừa là những vật liệu giàu Carbon, có ứng dụng hữu ích cho mục đích công nghiệp và môi trường. Điều này mở ra hướng phát triển dừa không chỉ như cây trồng kinh tế mà còn là công cụ ứng phó BĐKH, phục vụ các chương trình tín chỉ Carbon trong tương lai.

Kinh tế tuần hoàn không chỉ đơn thuần là tái chế hay tận dụng phụ phẩm mà là một tư duy phát triển mới, tạo thêm giá trị từ việc tối ưu hóa toàn bộ vòng đời sản phẩm. Với cây dừa, mô hình kinh tế tuần hoàn giúp bất kỳ bộ phận nào của cây đều được tái sử dụng thay vì bị bỏ đi và trở nên lãng phí. Trái dừa có thể dùng để sản xuất nước uống, sữa dừa, dầu dừa; gáo dừa làm than hoạt tính; xơ dừa phục vụ công nghiệp vật liệu xây dựng, đệm sinh học; lá và thân dừa phục vụ ngành thủ công mỹ nghệ, vật liệu sinh học hoặc sản xuất năng lượng. Mỗi phần của cây dừa đều có thể là nguyên liệu đầu vào cho một chuỗi sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn, kéo dài vòng đời sử dụng, giảm thải và thân thiện với môi trường.

Thời gian qua, ngành dừa của tỉnh đã từng bước chuyển mình, đặc biệt với chương trình OCOP. Trong gần 300 sản phẩm OCOP của tỉnh, có đến hơn 80% là sản phẩm từ dừa. Các sản phẩm từ dừa đã không còn dừng lại ở mức độ truyền thống như kẹo dừa hay nước cốt dừa mà được nâng tầm bằng những dòng sản phẩm cao cấp hơn như: mỹ phẩm sinh học, than hoạt tính, dầu dừa nguyên chất… Tính riêng năm 2024, kim ngạch xuất khẩu từ các sản phẩm dừa của tỉnh đã vượt mốc 450 triệu USD, khẳng định vị thế và tiềm năng to lớn của cây dừa.

Phát triển dừa thành cây “tỷ đô”

Tuy nhiên, theo Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Huỳnh Quang Đức, để mô hình kinh tế tuần hoàn trên cây dừa được mang tính hệ thống, khoa học và đồng bộ, ngành dừa cần được tháo gỡ những khó khăn, hạn chế. Đó là thực trạng sản xuất nhỏ lẻ, thiếu quy hoạch vùng nguyên liệu tập trung. Tỷ lệ chế biến sâu còn thấp. Giống dừa lão hóa, cùng sự suy yếu của các hợp tác xã. Các các hợp tác xã hoạt động trong lĩnh vực dừa tuy có bước phát triển nhưng còn yếu về năng lực quản lý, chưa thực sự giữ vai trò “cầu nối” giữa nông dân và doanh nghiệp. Người nông dân phát huy vai trò là “mắc xích” trong chuỗi giá trị.

Đồng thời, kiểm soát hiệu quả dịch sâu đầu đen bằng giải pháp sinh học bền vững, hạn chế lạm dụng hóa chất. Về lâu dài, xây dựng và triển khai Đề án kinh tế tuần hoàn trên cây dừa một cách bài bản, có chiều sâu và phù hợp với đặc thù sinh thái từng vùng trồng dừa. Tăng cường thu hút đầu tư vào chế biến sâu, khuyến khích doanh nghiệp phát triển các dòng sản phẩm hữu cơ, cao cấp, đạt tiêu chuẩn quốc tế để mở rộng thị trường xuất khẩu.

Thời gian qua, tỉnh đã có những động thái tích cực trong việc phát triển du lịch sinh thái gắn với vườn dừa, làng nghề thủ công từ lá, gáo, xơ dừa. Qua đó, giúp mở rộng chuỗi giá trị, tăng thu nhập cho người dân và làm phong phú sản phẩm dịch vụ bản địa. Các sản phẩm từ than hoạt tính, từ gáo dừa, biochar từ xơ dừa, hay khí sinh học từ phụ phẩm dừa hoàn toàn có thể trở thành nguồn năng lượng tái tạo, phục vụ công nghiệp chế biến và giảm áp lực lên môi trường.

“Mô hình kinh tế tuần hoàn cây dừa là hướng đi đúng đắn và kịp thời, thể hiện tầm nhìn xa và tinh thần thích ứng. Với sự tham gia đồng bộ của Nhà nước, doanh nghiệp, viện, trường và nông dân là điều kiện tiên quyết để cây dừa trở thành biểu tượng của một nền nông nghiệp không chất thải, không khí thải, hướng tới Net Zero và nền kinh tế xanh. Với một tầm nhìn đổi mới, cùng quyết tâm hành động mạnh mẽ, cây dừa tỉnh hoàn toàn có thể trở thành “cây tỷ đô” của nông nghiệp hiện đại Việt Nam, góp phần nâng cao đời sống người dân, phát triển kinh tế nông thôn và khẳng định vị thế nông sản Việt Nam trên bản đồ thế giới”.

(Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Huỳnh Quang Đức)

Bài, ảnh: Cẩm Trúc

Nguồn: https://baodongkhoi.vn/phat-trien-kinh-te-tuan-hoan-cho-cay-dua-02062025-a147551.html