Sự trở lại của loài sói giúp rừng Yellowstone "hồi sinh" thế nào?

Một nghiên cứu mới đây đã hé lộ câu chuyện phục hồi sinh thái ngoạn mục tại Công viên quốc gia Yellowstone, nơi sự trở lại của loài sói xám đã giúp hồi sinh các khu rừng dương lá rung đang trên đà biến mất.

Vào đầu thế kỷ 20, quyết định loại bỏ hoàn toàn sói xám khỏi Yellowstone đã vô tình châm ngòi cho một chuỗi phản ứng sinh thái tiêu cực. Không còn kẻ săn mồi tự nhiên, quần thể nai sừng tấm bùng nổ, trở thành mối đe dọa nghiêm trọng đối với thảm thực vật, đặc biệt là cây dương non.

Chúng ăn ngọn, tước vỏ và giẫm nát đất rừng, khiến nhiều khu rừng trở nên cằn cỗi, trơ trụi. Hệ quả là các loài sinh vật phụ thuộc vào tán dương như chim, hải ly, côn trùng cũng dần biến mất.

Các nhà sinh thái học đã ghi nhận tình trạng xuống cấp nghiêm trọng này từ năm 1934, nhưng mọi nỗ lực can thiệp đều không mang lại hiệu quả rõ rệt. Nguyên nhân gốc rễ không nằm ở thảm thực vật, mà ở mắt xích sinh thái quan trọng đã bị cắt đứt: sự vắng mặt của loài săn mồi đầu bảng.

Sói trở lại, rừng dương hồi sinh

Bước ngoặt đến vào năm 1995, khi sói xám được tái thả vào Yellowstone từ Vườn quốc gia Jasper (Canada). Đây được xem là một trong những nỗ lực phục hồi sinh thái táo bạo nhất của Mỹ. Những con sói nhanh chóng thích nghi, thiết lập lãnh thổ và bắt đầu thực hiện vai trò tự nhiên của mình: kiểm soát quần thể nai sừng tấm.

Sự trở lại của loài sói giúp rừng Yellowstone hồi sinh thế nào? - 2 — Hai con sói xám đứng trên xác một con nai sừng tấm ở Công viên quốc gia Yellowstone (Ảnh: Science Alert).

Sự hiện diện của sói buộc nai phải di chuyển thường xuyên hơn, tránh những khu vực dễ bị săn mồi. Điều này đã tạo cơ hội cho các mầm cây non, vốn trước đây thường xuyên bị ăn và giẫm nát, có cơ hội sống sót và phát triển. Đây là một ví dụ điển hình của “hiệu ứng chuỗi từ trên xuống”, nơi loài săn mồi ở đỉnh chuỗi thức ăn tác động ngược trở lại toàn bộ hệ sinh thái phía dưới.

Sau gần ba thập kỷ tái thả sói, các nhà khoa học đã quan sát được sự hồi sinh rõ rệt. Nghiên cứu mới của nhóm chuyên gia do Giáo sư Luke Painter từ Đại học Bang Oregon dẫn đầu cho thấy, khoảng một phần ba trong số 87 khu rừng dương được khảo sát tại Yellowstone nay đã có tầng cây non phát triển mạnh mẽ. Đây là thế hệ cây đầu tiên có thể tạo được tầng tán, điều chưa từng xảy ra kể từ những năm 1940.

Cụ thể, 43% khu vực được kiểm tra ghi nhận cây non vượt ngưỡng đường kính thân 5 cm, cho thấy khả năng sinh tồn dài hạn. Mật độ cây cao trên 2 mét đã tăng gấp 152 lần so với cuối thập niên 1990. Cảnh quan cũng có sự khác biệt đáng kể, với 30% diện tích rừng có cây mọc dày đặc và 32% mọc rải rác.

Để khẳng định vai trò của sói, nhóm nghiên cứu đã đo lường mức độ cây bị gặm phá bởi nai sừng tấm ở từng khu vực. Kết quả cho thấy, những khu rừng có sự hiện diện thường xuyên của sói ghi nhận tỷ lệ cây bị ăn thấp hơn nhiều, trong khi các khu vực vắng sói thì cây non vẫn tiếp tục bị hủy hoại và không thể phát triển thành tầng rừng.

Giáo sư Painter nhận định đây là một trường hợp phục hồi sinh thái đáng kinh ngạc, nơi con người không cần trồng thêm cây hay xây thêm đập, mà chỉ đơn giản là trả lại cho thiên nhiên mắt xích bị thiếu. Sự trở lại của loài sói đã mở ra cơ hội để rừng dương, và theo đó là vô số loài sinh vật khác, có thể sống lại sau hàng chục năm suy thoái.

Nguồn: https://dantri.com.vn/khoa-hoc/su-tro-lai-cua-loai-soi-giup-rung-yellowstone-hoi-sinh-the-nao-20250730084800356.htm