Tòa thánh Tây Ninh: Công trình kiến trúc tâm linh độc đáo

Tòa Thánh Cao đài Tây Ninh là một trong những công trình tôn giáo nổi bật của Việt Nam, không chỉ bởi sự độc đáo trong kiến trúc mà còn vì giá trị văn hóa, tâm linh sâu sắc. Nằm cách trung tâm TP Tây Ninh khoảng 5 km về phía Đông Nam, Tòa Thánh Tây Ninh là nơi thờ tự cấp trung ương của đạo Cao đài, một tôn giáo do người Việt sáng lập vào năm 1926 tại tỉnh Tây Ninh. Với vẻ đẹp huyền bí và kiến trúc độc đáo, Tòa Thánh là một trong những điểm đến thú vị của du khách khi đến với vùng đất cực Tây của vùng Đông Nam Bộ.

Tòa Thánh Tây Ninh với kiến trúc tâm linh độc đáo

Tòa Thánh Tây Ninh tọa lạc tại thị xã Hòa Thành, tỉnh Tây Ninh. Trong đạo Cao đài, tên gọi đầy đủ của Tòa Thánh Tây Ninh là “Tòa thánh Đại đạo Tam Kỳ Phổ độ” hay “Tòa Thánh Cao Đài”. Đạo Cao đài kết hợp tinh thần của các tôn giáo lớn như: Phật giáo, Đạo giáo, Nho giáo và Kitô giáo. Ngoài thờ Thiên nhãn (biểu tượng cho mắt của Thượng đế), đạo còn thờ các vị như: Phật Thích Ca, Chúa Giêsu, Khổng Tử, Lão Tử, Phật Bà Quan Âm… 

Theo các vị chức sắc tại đây, ý tưởng xây dựng Tòa Thánh được hình thành vào năm 1926 khi đạo Cao đài mới được thành lập tại ngôi chùa Gò Kén, thị xã Hòa Thành. Mục đích ban đầu là tạo ra một tổ đình để các tín đồ có thể tụ họp hành lễ. Nhóm nhân sĩ đầu tiên của đạo Cao đài đã mua một mảnh đất rộng 50 ha của một thương nhân người Pháp tại làng Long Thành, Hòa Thành, để bắt đầu xây dựng công trình. Tòa Thánh được khởi công vào năm 1931 và mất hơn 20 năm để hoàn thiện (từ năm 1926 đến năm 1947). Đặc biệt, công trình này được xây dựng chủ yếu bằng sức lao động của tín đồ, không có bản thiết kế hay sự hỗ trợ của một kỹ sư nào. Trong suốt quá trình xây dựng, các tín đồ phải lập Hồng thệ (không lấy vợ, lấy chồng) để đảm bảo đủ âm dương cho công trình.

Tòa Thánh Tây Ninh có chiều dài gần 100 m, rộng 22 m, phần cao nhất 36 m, tổng diện tích hơn 2.000 m2. Một vị chức sắc tại đây cho biết: “Các tín đồ đã tận dụng mọi nguyên liệu có sẵn như: gạch, đá, xi măng và cả chén, dĩa sành vỡ để làm vật liệu trang trí các bức phù điêu, trụ, tượng rồng. Đặc biệt, các trụ cột chống đỡ Tòa Thánh được gia cố bằng cây tầm vông và tre, cùng với bê tông, cốt thép. Các khung cửa sổ được trang trí bằng họa tiết hoa sen đỡ một khung hình Thiên nhãn, chính giữa có một tam giác đều bao quanh vách của Đại điện.

Trụ cột chống đỡ Tòa Thánh được gia cố bằng cây tầm vông và tre cùng bê tông, cốt thép, được đắp bằng những mảnh chén, dĩa sành vỡ

Khi khánh thành vào năm 1955, Tòa Thánh được chia thành ba phần theo hướng từ Đông sang Tây, mang nhiều ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Phần đầu tiên là Bát quái đài, nơi thờ các vị Thánh, Thần, Tiên, Phật. Ở trung tâm của Bát quái đài thờ Thiên nhãn nằm trên quả càn khôn có 3.027 ngôi sao. Phía dưới Bát quái đài là căn hầm đặt 6 hũ tro cốt của các chức sắc tôn giáo có công khai sáng nền đạo. Tiếp theo là Cửu trùng đài, với 7 ghế sơn son thếp vàng tượng trưng cho các chức sắc cao nhất của đạo Cao đài. Phía trên Cửu trùng đài là mái nghinh phong đài. Mái của nghinh phong đài có tượng Long Mã mang Hà Đồ được ghép từ nhiều mảnh chén, dĩa sành bị vỡ, một hình ảnh mang ý nghĩa sự phát triển của tôn giáo từ phương Đông đến phương Tây. Đầu Long Mã hướng sang phía Đông, tức luôn nhìn về cội nguồn. Trên trần của Tòa Thánh được vẽ trang trí 9 khoảng trời mây và sao. Khu vực xung quanh của Tòa Thánh có 12 cổng Tam quan, được chạm khắc hình tứ linh (long, lân, quy, phụng) và hoa sen, xây dựng theo 3 lối kiến trúc khác nhau. Cổng chính là Chánh Môn, 11 cổng còn lại được đánh số từ 1 đến 11. Ngoài tổ đình, trong khuôn viên Tòa Thánh, rộng hơn 1,2 km², có tới gần 100 công trình kiến trúc lớn nhỏ khác nhau như: Tòa Thánh, các cơ quan hành chánh Đạo, Bửu Tháp… “Điều đặc biệt là dù chỉ dựa vào sức người, không có bất kỳ thiết bị hỗ trợ hay thiết kế xây dựng, song từ khi hoàn thành đến nay, công trình vẫn rất kiên cố, vững bền. Tòa Thánh chưa từng được tu sửa mà chỉ sơn lại ba lần cách nhau khoảng 20 năm”, một vị chức sắc tại đây cho biết.

Ngày nay, Tòa Thánh Tây Ninh là một trong những thánh địa lớn nhất của đạo Cao đài, với hơn 2,4 triệu tín đồ, xếp thứ 4 trong 16 tôn giáo được Nhà nước công nhận. Mỗi năm, nơi đây đón tiếp hàng triệu lượt khách tham quan, đặc biệt trong các dịp đại lễ vía Đức Chí Tôn vào mùng 9 tháng Giêng và Hội Yến Diêu Trì Cung vào rằm tháng 8. Đây là dịp để du khách khám phá vẻ đẹp huyền bí của công trình kiến trúc độc đáo này và hiểu thêm về giá trị văn hóa, lịch sử và tâm linh của đạo Cao đài.

Tòa Thánh Tây Ninh không chỉ là niềm tự hào của tín đồ đạo Cao đài mà còn là biểu tượng của sự hòa hợp giữa các tôn giáo và nền văn hóa đa dạng của Việt Nam. Công trình này thể hiện một cách sinh động sự kết hợp giữa tinh thần tôn giáo và nghệ thuật kiến trúc, làm nổi bật vẻ đẹp huyền bí và sâu sắc của một vùng đất giàu truyền thống.

Nguồn: https://baolamdong.vn/du-lich/202505/toa-thanh-tay-ninh-cong-trinh-kien-truc-tam-linh-doc-dao-1ed03a2/