Trên đất Cẩm Phong

Thắng cảnh Cửa Hà đắm say lòng người. Ảnh: Khánh Lộc

Theo các tài liệu lưu giữ tại địa phương và lưu truyền dân gian, trước thế kỷ XVI vùng đất Cẩm Phong còn hoang sơ giữa sông núi tĩnh lặng. Khoảng thế kỷ XVII một số người Mường từ Bá Thước (cũ) vì muốn tránh sự áp bức của lang đạo nên đã tìm về đây lập chòm bản. Cũng trong khoảng thời gian này, một số người Kinh dưới Vĩnh Lộc - lưu truyền dân gian kể rằng là con cháu của những binh lính đã góp sức xây Thành Nhà Hồ năm xưa, đã ngược sông Mã lên vùng đất này lập nghiệp. Buổi ban đầu, họ trú ở Thung Bằng, sau này dời nhà ra Phong Ý.

Vốn là vùng đất hoang rậm, những thế hệ người dân cần lao đã không quản vất vả, chống lại thú dữ, xây dựng xóm làng bình yên. Dẫu vậy, phải đến cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, vùng đất này mới thực sự là chốn tìm về của người muôn phương. Bấy giờ, để phục vụ cho mục đích khai thác thuộc địa và cai trị, thực dân Pháp cho mở tuyến đường từ thị xã Thanh Hóa, qua đất Cẩm Phong, ngược lên các huyện Bá Thước, Quan Hóa (trước đây). Và ngay tại Cẩm Phong, thực dân Pháp cho xây dựng đồn bốt cho quân đồn trú, xây nhà thương, trường học...

Từ đây, người các huyện miền xuôi của tỉnh Thanh Hóa, một số người Ấn kiều, Hoa kiều đến Cẩm Phong buôn bán, tập trung đông nhất ở Cửa Hà... Cửa Hà trở thành phố thị buôn bán sầm uất, trên bến dưới thuyền. Cửa Hà không những là trung tâm kinh tế - xã hội của huyện Cẩm Thủy mà còn là trung tâm kinh tế của cả vùng miền núi Thanh Hóa; là cửa ngõ thông thương lên miền ngược, sang tận nước bạn Lào và về miền đồng bằng Thanh Hóa.

Trong những tháng ngày kháng chiến chống thực dân Pháp, vùng đất Cẩm Phong bên sông Mã lại trở thành địa điểm tản cư của người dân các tỉnh phía Bắc. Và khi kháng chiến giành thắng lợi, nhiều người đã lựa chọn ở lại các làng trên đất Cẩm Phong.

Vốn là vùng đất mà người dân “tứ xứ quần cư” đã mang đến cho các thôn làng trên đất Cẩm Phong sự đa dạng. Đó không chỉ là trong đời sống văn hóa mà còn cả tư duy, cách làm kinh tế. Nếu như, những thế hệ người dân đầu tiên đến vùng đất này đã có công khai sơn, lập làng, thì về sau người muôn phương khi về Cẩm Phong đã mang theo kinh nghiệm sản xuất, các nghề tiểu thủ công, tư duy buôn bán... Họ cùng nhau, biến Cẩm Phong thành vùng đất sôi động, phát triển sầm uất suốt một thời gian dài. Cho đến tận ngày nay, những tên gọi Cửa Hà, Phong Ý trên đất Cẩm Phong vẫn là những địa danh mang nhiều sức gợi.

Nhắc đến Cẩm Phong với bến Cửa Hà, làng Phong Ý, không thể không nhắc đến những đóng góp trong kháng chiến chống Pháp, đặc biệt là trong chiến dịch Điện Biên Phủ. Với sự thuận tiện về giao thông, từ bến Cửa Hà trên đất Cẩm Phong có thể dễ dàng di chuyển lên miền ngược, sang nước bạn Lào. Chính vì thế mà trong chiến dịch Điện Biên Phủ, bến Cửa Hà trở thành nơi tập kết bộ đội, dân công hỏa tuyến, lương thực... phục vụ chiến dịch.

Những người có tuổi trong làng kể lại, ngày ấy, vì để tránh bị kẻ địch phát hiện, mỗi khi màn đêm buông xuống, bộ đội và dân công lại lên đường, qua bến Cửa Hà, bước chân rầm rập suốt đêm. Thuyền mảng của người dân Cẩm Phong đêm đêm đưa bộ đội, dân công vượt sông Mã để ra mặt trận, đơn vị này nối tiếp đơn vị khác suốt “mùa” chiến dịch.

Cũng trong chiến dịch Điện Biên Phủ, người dân Cẩm Phong đã chung sức, đồng lòng đóng góp sức người, sức của phục vụ tiền tuyến. Ngoài bộ đội, có hàng trăm lượt người Cẩm Phong tham gia dân công hỏa tuyến, vận chuyển lương thực, đạn dược. Ngoài thuyền nan thì xe đạp thồ là một trong những phương tiện được người dân Cẩm Phong huy động tối đa để phục vụ kháng chiến.

Qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, qua những thăng trầm của thời gian, vùng đất Cẩm Phong trước đây - nay thuộc xã Cẩm Thủy với những trên bến dưới thuyền, bán buôn sầm uất một thuở giờ cũng đã có nhiều thay đổi. Đứng trên cây cầu lớn bắc qua sông Mã nhìn về bến Cửa Hà, động Cửa Hà, ông Đỗ Văn Dũng, Bí thư Chi bộ, trưởng thôn Cửa Hà xã Cẩm Thủy, chia sẻ: “Thời gian khiến nhiều thứ thay đổi và nơi này cũng vậy. 70, 80 năm về trước bến Cửa Hà khác nhiều so với ngày nay. Dẫu vậy, những dấu ấn, đóng góp của ông cha, hay tên gọi, địa danh của vùng đất này thì đã trở thành một phần ký ức không dễ phai mờ, là niềm tự hào của các thế hệ tiếp nối”.

Khánh Lộc

Bài viết có sử dụng nội dung trong sách Lịch sử Đảng bộ xã Cẩm Phong, Nxb Văn hóa - Thông tin - 2013.

Nguồn: https://baothanhhoa.vn/tren-dat-cam-phong-258246.htm