Xu thế của ngành Xuất bản: Phát triển cầm cự hay tăng tốc bứt phá

Chỉ thị 42 không chỉ là một văn kiện chỉ đạo mà còn là tầm nhìn chiến lược của Đảng đối với lĩnh vực xuất bản, coi việc nâng cao chất lượng xuất bản là một nhiệm vụ chính trị quan trọng.

Năm 2025 đánh dấu chặng đường 20 năm thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 25/8/2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa IX về “Nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản.”

Đây là một trong những văn kiện quan trọng thể hiện rõ tầm nhìn chiến lược của Đảng đối với lĩnh vực xuất bản - một công cụ đặc biệt sắc bén trên mặt trận tư tưởng, văn hóa.

Sau 20 năm thực hiện Chỉ thị 42, có thể thấy rằng hệ thống xuất bản Việt Nam đã có những bước phát triển đáng kể cả về lượng và chất.

Ngành Xuất bản còn nhiều điểm nghẽn

Chiều 26/8, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương chủ trì phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Hội Xuất bản Việt Nam tổ chức Hội nghị tổng kết 20 năm thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW, ngày 25/8/2004 của Ban Bí thư Trung ương về “Nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản.”

Nhìn lại hành trình đã qua, Phó Giáo sư-Tiến sỹ Phạm Minh Tuấn, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản, Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam cho rằng Chỉ thị 42 không chỉ là một văn kiện chỉ đạo mà còn là tầm nhìn chiến lược của Đảng đối với lĩnh vực xuất bản.

Ông Phạm Minh Tuấn phát biểu tại Hội nghị tổng kết 20 năm thực hiện Chỉ thị 42-CT/TW chiều 26/8 tại Hà Nội. (Ảnh: Việt Hà)

Ông Phạm Minh Tuấn cho rằng Chỉ thị số 42 coi việc nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản là một nhiệm vụ chính trị quan trọng, gắn liền với công tác tư tưởng-văn hóa của Đảng.

Các văn kiện như Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 khóa VIII (năm 1998) về xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, Nghị quyết Hội nghị Trung ương 9 khóa XI (năm 2014) về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước, và gần đây là Văn kiện Đại hội XIII của Đảng tiếp tục nhấn mạnh “Phát triển mạnh mẽ các lĩnh vực báo chí, xuất bản theo hướng chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại, đáp ứng nhu cầu văn hóa lành mạnh, tích cực của nhân dân”.

Tuy nhiên, ông Phạm Minh Tuấn cũng chỉ ra những bất cập, hạn chế còn tồn tại như tình trạng thiếu đồng bộ, chồng chéo giữa các văn bản quy phạm pháp luật, dẫn đến khó khăn trong áp dụng và thực thi ở cấp cơ sở là một thực tế đang cản trở sự phát triển của ngành.

Bà Phùng Thị Mỹ, Giám đốc Nhà xuất bản Thông tấn (thứ ba từ phải sang) nhận Bằng khen tại Hội nghị. (Ảnh: CTV/Vietnam+)

Theo ông Phạm Minh Tuấn, một số quy định đã không còn phù hợp, đặc biệt trong bối cảnh bùng nổ của chuyển đổi số, gây cản trở sự năng động và sáng tạo. Cơ chế hỗ trợ đối với các xuất bản phẩm phục vụ nhiệm vụ chính trị còn hạn chế, thiếu chính sách khuyến khích đầu tư vào nội dung chất lượng cao.

Bên cạnh đó, ông Phạm Minh Tuấn chỉ rõ sự thay đổi trong hành vi tiếp cận thông tin của độc giả, từ sách in truyền thống sang các thiết bị di động và nền tảng trực tuyến.

“Chuyển đổi số đang làm thay đổi sâu sắc chuỗi giá trị của ngành xuất bản, từ khâu biên tập, chế bản, in ấn đến phát hành và tiếp thị. Điều này đặt ra yêu cầu phải cải cách toàn diện để không chỉ dừng lại ở hoạt động in ấn, mà phải mở rộng khái niệm xuất bản thành một ngành công nghiệp tri thức,” ông Tuấn nói

Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam nhấn mạnh sự cấp bách của việc sửa đổi, bổ sung Luật Xuất bản năm 2012. Luật sửa đổi cần phải giải quyết những điểm nghẽn hiện tại bằng cách “làm rõ phạm vi điều chỉnh đối với xuất bản phẩm điện tử, xuất bản đa nền tảng, các mô hình liên kết xuất bản xuyên biên giới, cũng như các quy định về bản quyền, bảo vệ dữ liệu và trách nhiệm pháp lý trong môi trường số.”

Các đại biểu chủ trì hội nghị. (Ảnh: CTV/Vietnam+)

Song song đó, cần xây dựng Chiến lược phát triển ngành xuất bản đến năm 2035, định hướng đến năm 2045, để tạo cơ sở hoạch định chính sách dài hạn.

Ông cũng đề xuất một mô hình phát triển ngành theo hai hướng rõ rệt: Một nhóm nhà xuất bản làm nhiệm vụ chính trị, được Nhà nước đặt hàng; và một nhóm các tập đoàn xuất bản-truyền thông mạnh, hoạt động theo cơ chế thị trường. Điều này sẽ giúp ngành vừa đảm bảo vai trò công cụ tư tưởng, vừa có năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế.

Bên cạnh đó, ông Tuấn đề nghị thiết lập các quỹ hỗ trợ xuất bản do Nhà nước quản lý để đầu tư vào các dự án trọng điểm, đồng thời thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa quá trình xã hội hóa.

Cải cách để tạo ra đột phá

Phát biểu tại hội nghị, ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương đề nghị trong hoạt động xuất bản, các sản phẩm phải được coi là những giá trị trung tâm cung cấp tri thức khoa học cho nhiều lĩnh vực. Việc hợp tác trao đổi, giao lưu quốc tế về xuất bản phải diễn ra thường xuyên hơn.

Ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương. (Ảnh: CTV/Vietnam+)

“Đặc biệt khi chuyển đổi chính quyền 2 cấp, chúng ta là phải phục vụ nhân dân tốt hơn. Sắp tới đây, chúng tôi sẽ nghiên cứu văn hóa cơ sở ở cấp xã, phường, đặc khu để có thể có những tủ sách cho người dân,” ông Nguyễn Trọng Nghĩa đề nghị.

Đóng góp giải pháp phát triển ngành Xuất bản, Phó Giáo sư-Tiến sỹ Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cho rằng: Bước sang giai đoạn phát triển mới - với yêu cầu xây dựng nền kinh tế tri thức, phát triển công nghiệp văn hóa, hội nhập quốc tế sâu rộng và chuyển đổi số toàn diện, chúng ta cần một cách tiếp cận mới về vai trò của xuất bản.

Không chỉ là phương tiện truyền thông tư tưởng, không chỉ là một lĩnh vực hành chính sự nghiệp, xuất bản cần được phát triển thành một ngành công nghiệp văn hóa quan trọng, có giá trị gia tăng cao, có sức lan tỏa rộng trong đời sống và có khả năng đóng góp thực chất cho sự phát triển kinh tế-xã hội đất nước.

Phó Giáo sư-Tiến sỹ Bùi Hoài Sơn (giữa), Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội tại Hội nghị. (Ảnh: CTV/Vietnam+)

Theo ông Bùi Hoài Sơn, phát triển xuất bản như một ngành công nghiệp văn hóa không có nghĩa là thương mại hóa giá trị tri thức, mà là phát huy tối đa tiềm năng sáng tạo, ứng dụng công nghệ hiện đại, kết nối với các lĩnh vực nghệ thuật-giải trí-giáo dục, và đưa sách Việt Nam vươn ra thế giới.

“Ngành xuất bản Việt Nam đang đứng trước một thời khắc bản lề. Hoặc là chúng ta tiếp tục vận hành theo lối cũ - cầm cự trong biên giới an toàn, làm sách như một nhiệm vụ hành chính, không tạo ra đột phá về văn hóa-kinh tế. Hoặc là chúng ta dũng cảm đổi mới tư duy, cải cách mạnh mẽ thể chế, đầu tư nghiêm túc cho công nghệ và con người, và đưa xuất bản trở thành một trong những biểu tượng của công nghiệp văn hóa Việt Nam hiện đại,” ông Bùi Hoài Sơn nêu vấn đề./.

(Vietnam+)

Nguồn: https://www.vietnamplus.vn/xu-the-cua-nganh-xuat-ban-phat-trien-cam-cu-hay-tang-toc-but-pha-post1058122.vnp