Rạng ngời chiến công bảo vệ bầu trời

Sinh thời, Trung tướng Nguyễn Xuân Mậu (1922-2025), nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Đảng ủy Quân sự Trung ương (nay là Ủy ban Kiểm tra Quân ủy Trung ương) từng kể với chúng tôi về những ngày mới ra đời của Trung đoàn 285. Hồi ấy, trên cương vị Phó chính ủy Quân chủng PKKQ, ông đã trực tiếp công bố quyết định thành lập và danh sách các cán bộ chủ chốt của trung đoàn tại hội nghị cán bộ của quân chủng. Sau gần 2 tháng tích cực chuẩn bị bảo đảm công tác hậu cần và nơi ăn, ở cho bộ đội, đơn vị mới cơ bản ổn định tổ chức, lực lượng và doanh trại. Trung đoàn bước vào học tập các nội dung cơ bản để trang bị kiến thức cần thiết cho cán bộ, chiến sĩ tiếp thu kỹ thuật quân sự hiện đại. Cùng với chuyên gia Liên Xô hướng dẫn chuyên ngành tên lửa, các đồng chí từ Trường Đại học Bách khoa được chỉ định làm giáo viên về điện và vô tuyến điện.

Để bảo đảm bí mật và phòng tránh máy bay địch đánh phá, các lớp học được bố trí trong rừng ở Mỏ Chén (Hà Tây). Mặc dù học tập trong điều kiện sơ tán, thiếu thốn về nhiều mặt nhưng ai cũng tích cực tìm cách khắc phục khó khăn, say sưa học tập. Ngày 12-9-1965, dưới sự chứng kiến của đại diện chính quyền, nhân dân địa phương và chuyên gia Liên Xô, lễ thành lập Trung đoàn 285 diễn ra tại xã Hợp Tiến, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên. Ngay chiều hôm đó, Tư lệnh Quân chủng Phùng Thế Tài đến thăm và giao nhiệm vụ: Khẩn trương huấn luyện, trong 3 tháng, cán bộ, chiến sĩ trung đoàn phải nắm và sử dụng được vũ khí, trang bị kỹ thuật để bắn rơi máy bay địch từ trận đầu, bằng quả đạn đầu.

Khẩu đội bệ phóng Tiểu đoàn 71, Trung đoàn 285 thực hành tháo nạp đạn tên lửa. Ảnh: QUANG TÚ 

Sự có mặt của Tư lệnh Phùng Thế Tài trong ngày thành lập là sự động viên mạnh mẽ để cán bộ, chiến sĩ vượt khó khăn, thử thách, nhanh chóng hoàn thành đợt huấn luyện, sẵn sàng bước vào chiến đấu theo nhiệm vụ được giao lúc đó là bảo vệ các mục tiêu trọng yếu ở Hải Dương và Hải Phòng. Vinh dự hơn nữa là một buổi chiều tháng 1-1966, Tiểu đoàn 72, Trung đoàn 285 được đón Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng tới thăm, chỉ thị một số nội dung về quyết tâm đánh chắc thắng và tư tưởng chỉ đạo tác chiến đối với bộ đội tên lửa. Trước Đại tướng, lời hứa đanh thép thể hiện ý chí quyết tiêu diệt máy bay địch, bảo vệ bầu trời Tổ quốc của Chính trị viên Tiểu đoàn 72 Đỗ Đăng Khôi được hưởng ứng bằng hàng trăm cánh tay giơ cao và tiếng hô vang rộn thao trường.

Hiện thực hóa lời hứa ấy, Trung đoàn 285 bước vào chiến đấu với khí thế xung phong, quả cảm và liên tiếp lập công. Trận đầu ra quân ngày 3-3-1966, phối thuộc với Trung đoàn Tên lửa 238, Tiểu đoàn 71 cơ động phục kích đánh địch ở trận địa Bãi Bụa (Hòa Bình). Bằng 2 quả đạn, đơn vị đã bắn rơi tại chỗ 1 máy bay F-105 của Mỹ. Hai ngày sau, dưới sự chỉ huy của Trung đoàn trưởng Vũ Thành và Chính ủy Nguyễn Tán Thuật, Tiểu đoàn phó Nguyễn Lan, Chính trị viên Đỗ Đăng Khôi, Tiểu đoàn 72 đã bắn rơi 1 máy bay F-4 ở cửa Nam Triệu (sông Bạch Đằng). Đây là trận thắng đầu tiên của Tiểu đoàn 72 và cũng là trận đánh thắng đầu tiên do Trung đoàn trực tiếp chỉ huy. Kỷ niệm chiến công xuất sắc này, Trung đoàn vinh dự được mang tên Đoàn Nam Triệu.

Phút giải lao sau giờ huấn luyện của cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 285. Ảnh: QUANG TÚ 

Ngoài triển khai trận địa, tổ chức nhiều trận đánh hiệu suất cao bảo vệ bầu trời miền Bắc, Trung đoàn 285 còn cơ động lực lượng vào chiến trường Khu 4, tham gia chiến đấu và bắn rơi hàng chục máy bay địch, bảo vệ tuyến chi viện chiến lược Trường Sơn-Đường Hồ Chí Minh. Tổng kết cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Trung đoàn 285 đã hành quân làm nhiệm vụ qua 16 tỉnh, thành phố, chiến đấu 431 trận, bắn rơi 143 máy bay Mỹ, bắt sống nhiều giặc lái. Trung đoàn và 2 tập thể, 4 cá nhân được phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân. Đặc biệt, trong Chiến dịch Phòng không Hà Nội-Hải Phòng tháng 12-1972, Trung đoàn đã xuất sắc bắn rơi 8 máy bay Mỹ, trong đó có 2 chiếc B-52, góp phần làm nên Chiến thắng “Hà Nội-Điện Biên Phủ trên không”.

Nhớ về trận đánh đi vào lịch sử của đơn vị, Trung tá, Anh hùng LLVT nhân dân Phạm Văn Chắt, nguyên Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 72 (hiện ở TP Hải Phòng), kể: "Sau trận đánh ngày 26-12-1972, Tiểu đoàn 72 chỉ còn 2 quả đạn tên lửa, trong khi Sư đoàn 361 và Trung đoàn ở Hải Phòng cũng đang thiếu đạn nghiêm trọng, không có điều kiện cấp thêm. Được sự động viên của trên, Ban chỉ huy Tiểu đoàn làm công tác tư tưởng cho bộ đội, xác định quyết tâm bắn rơi B-52 bằng những quả đạn còn lại. Đêm 27-12, Trung đoàn phó Nguyễn Đình Lâm giao nhiệm vụ cho Tiểu đoàn 71 đánh tốp B-52 từ phía Bắc Tam Đảo xuống, còn tiểu đoàn tôi đánh địch từ hướng Đông Nam vào. Tiểu đoàn 71 phóng 2 quả đạn nhưng không có kết quả. Ở trận địa của chúng tôi, kíp chiến đấu gồm sĩ quan điều khiển Nguyễn Văn Dựng, trắc thủ phương vị Trần Đăng Khoa, trắc thủ góc tà Nguyễn Đức Chiêu, trắc thủ cự ly Nguyễn Văn Tuyền không rời vị trí. Khi xác định đã bám chính xác dải nhiễu B-52, tôi ra lệnh đánh địch bằng phương pháp T. Hai quả đạn phóng trúng mục tiêu B-52 khi nó chưa kịp cắt bom, rơi xuống hồ Hữu Tiệp, Hà Nội”.

Vững bước trên chặng đường mới

Trò chuyện với chúng tôi, Anh hùng Phạm Văn Chắt nhớ rõ từng đồng đội đã sát cánh chiến đấu trong những trận đánh sinh tử cùng bao kỷ niệm vui buồn ở Tiểu đoàn 72. Ông bảo: “Tiểu đoàn 72 là một trong hai tiểu đoàn cùng Trung đoàn 285 vinh dự được tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân. Nghỉ công tác đã nhiều năm, mỗi lần trở lại gặp gỡ, giao lưu truyền thống với thế hệ trẻ hôm nay, chúng tôi rất vui khi biết đơn vị vẫn giữ vững thành tích, luôn là lá cờ đầu của sư đoàn và quân chủng”.

Hôm chúng tôi đến Trung đoàn 285 đúng đợt nắng nóng cao điểm của mùa hè. Nhiệt độ ngoài trời có lúc vượt ngưỡng 40oC, nhưng các kíp chiến đấu vẫn tích cực luyện tập nội dung đánh địch tập kích đường không. Những khuôn mặt đẫm mồ hôi, sạm đen vì nắng gió thao trường, thế nhưng ánh mắt họ kiên định, tập trung cao độ, từng thao tác luôn chuẩn xác, khẩu lệnh rõ ràng... 

 
Kíp chiến đấu của Tiểu đoàn 72, Trung đoàn 285 tìm bắt mục tiêu. Ảnh: QUANG TÚ 

Trao đổi với Trung tá Lê Đình Khang, Chính ủy Trung đoàn, chúng tôi được biết, từ tháng 9-1980, Trung đoàn 285 về trực thuộc Sư đoàn 363. Tiếp nối truyền thống đơn vị anh hùng, với sự quyết tâm của cán bộ, chiến sĩ, sự giúp đỡ tận tình của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân địa phương, Trung đoàn đã tập trung huấn luyện, xây dựng đơn vị ổn định về mọi mặt. 10 năm liên tục (2015-2024), Trung đoàn được Bộ Quốc phòng tặng cờ “Đơn vị huấn luyện giỏi”. Giai đoạn 2019-1924, Trung đoàn có 10 lượt tập thể được tặng danh hiệu Đơn vị quyết thắng; 139 lượt cá nhân được tặng danh hiệu Chiến sĩ thi đua. Tham gia hội thi, hội thao cấp quân chủng và toàn quân, Trung đoàn 285 đều giành giải cao.

Tiếp lời đồng chí Chính ủy, Trung tá Hoàng Quang Hòa, Phó trung đoàn trưởng, Tham mưu trưởng cho biết: Tháng 3-2023, Trung đoàn vinh dự là đơn vị đầu tiên của Quân đội ta tiếp nhận 3 bộ khí tài tên lửa S-125VT do Tập đoàn Công nghiệp-Viễn thông Quân đội cải tiến. Chỉ trong thời gian ngắn chủ động, tích cực huấn luyện, đơn vị đã hoàn toàn làm chủ khí tài và đưa vào trực ban chiến đấu. Tham gia diễn tập ĐT-23, Trung đoàn đã xuất sắc tiêu diệt mục tiêu, được Bộ trưởng Bộ Quốc phòng tặng Bằng khen. Cá nhân đồng chí Trung đoàn trưởng và Tiểu đoàn trưởng của kíp chiến đấu được tặng giấy khen. Hiện một số thành phần của đơn vị còn làm giáo viên tham gia hướng dẫn sử dụng bộ khí tài mới này để bàn giao cho các đơn vị trong toàn quân...

Chúng tôi đang trò chuyện với Trung tá Hoàng Quang Hòa thì Thượng tá Bùi Tuấn Minh, Phó trung đoàn trưởng đi kiểm tra trận địa về. Nhìn bộ quân phục lấm lem bùn đất của anh, chúng tôi không khỏi thắc mắc. Hiểu ý, anh nói ngay: "Hôm trước vừa có trận mưa to, nay lại nắng gắt, thấy anh em gia cố trận địa vất vả, mình cũng lao vào cùng làm. Vừa làm vừa kiểm tra, lại có thể trực tiếp hướng dẫn anh em cách làm sao cho đúng, nhất cử lưỡng tiện". Nhiều năm gắn bó với đơn vị, từng chỉ huy các kíp chiến đấu tham gia nhiều hội thi, hội thao và các cuộc diễn tập, Thượng tá Bùi Tuấn Minh cung cấp thêm thông tin: 5 năm qua, đơn vị đã phát hiện được 204.370 tốp mục tiêu, tỷ lệ quan sát phát hiện thông báo mục tiêu đạt 100%, không để sai, sót, lọt, chậm hoặc hoang báo. Đặc biệt, 100% các phân đội trực ban sẵn sàng chiến đấu của Trung đoàn đều đạt tiêu chuẩn “Đơn vị trực ban khá”.

Tìm hiểu chúng tôi được biết, để có được kết quả trên, Đảng ủy, chỉ huy Trung đoàn đã tiến hành nhiều biện pháp đồng bộ. Hằng năm, trước khi bước vào huấn luyện, đơn vị luôn chủ động làm tốt công tác chuẩn bị, chú trọng tổ chức bồi dưỡng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cán bộ trực tiếp tham gia huấn luyện về trình độ chỉ huy, điều hành huấn luyện, phương pháp, tác phong công tác, kỹ năng truyền đạt... Khi tổ chức tiếp nhận chiến sĩ về sau huấn luyện chiến sĩ mới, Trung đoàn đều tiến hành rà soát, nắm chắc chất lượng, phân loại huấn luyện binh chủng chuyên sâu theo các chuyên ngành, làm cơ sở bổ sung kịp thời cho kíp chiến đấu các phân đội hỏa lực. Nhờ vậy, Trung đoàn luôn có 2 đến 3 kíp chiến đấu đạt tiêu chuẩn huấn luyện giỏi, sẵn sàng tham gia và hoàn thành tốt các nhiệm vụ diễn tập, bắn đạn thật khi được giao. “Chúng tôi vừa nhận được thông tin, kíp chiến đấu Tiểu đoàn 75 của Trung đoàn vừa giành giải ba trong tham gia diễn tập chiến thuật phân đội kỹ thuật tên lửa phòng không S-125M năm 2025 tại thành phố Đà Nẵng. Vậy là kỷ niệm 60 năm Ngày thành lập tới đây, cùng với việc đón nhận Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Ba, trang vàng thành tích của đơn vị tiếp tục được nối dài”, Trung tá Lê Đình Khang tự hào cho biết.

SONG THANH - THÙY NGÂN

Nguồn: https://www.qdnd.vn/quoc-phong-an-ninh/xay-dung-quan-doi/xung-danh-doan-nam-trieu-anh-hung-843032