Áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá để giảm những gánh nặng bệnh tật

Theo phương án mới nhất, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Bộ Y tế đề xuất bổ sung mức thuế tuyệt đối với sản phẩm thuốc lá ở mức ít nhất 5.000 đồng/bao, sau đó tăng thêm, để đến năm 2030 thuế 1 bao thuốc lá là 15.000 đồng. Việc tăng thuế đối với mặt hàng thuốc lá cần tăng ngay, tăng mạnh và tăng thường xuyên thuế thuốc lá và nên áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng này từ năm 2026 để kiềm chế hàng triệu người tìm đến thuốc lá.

Đó là đề xuất của nhiều chuyên gia tham dự tọa đàm trực tuyến: “Tăng thuế thuốc lá- lợi ích kép cho ngân sách và sức khỏe” do Báo Dân trí tổ chức ngày 5/6, tại Hà Nội.

Cuộc tọa đàm được tổ chức trong bối cảnh Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) dự kiến sẽ được Quốc hội thảo luận tại đợt 2 kỳ họp thứ 9.

Giới trẻ dễ dàng tiếp cận thuốc lá do giá rẻ

Ông Nguyễn Huy Quang - Trưởng ban Tư vấn, Phản biện và Giám định xã hội (Tổng hội Y học Việt Nam) cho biết Việt Nam thuộc top 5 quốc gia có thuế thuốc lá thấp nhất trong 19 nước khu vực Tây Thái Bình Dương. Đây là lý do hàng đầu khiến tỷ lệ hút thuốc ở nam giới trưởng thành đang vượt quá 40%.

Trong các Dự thảo trước, Chính phủ đưa ra Quốc hội 2 phương án. Phương án 1 là năm 2026 tăng lên 2.000 đồng/bao, các năm tiếp theo mỗi năm tăng 2.000 đồng/bao, để năm 2030 tăng lên 10.000 đồng/bao. Phương án 2 là tăng khởi điểm 5.000 đồng.

Với mức độ tăng như trên thì chưa đạt kỳ vọng, mục tiêu chiến lược quốc gia phòng chống tác hại thuốc lá đưa ra, mới đạt hơn 37%. Vì thế, WHO, Bộ Y tế đề xuất tăng 5.000 đồng sau đó tăng thêm để đến năm 2030 giá 1 bao thuốc lá 15.000 đồng mới đạt kỳ vọng như chiến lược đề ra.

“Với phương án mới giãn việc tăng thuế với thuốc lá đến năm 2027 tăng khởi điểm 2.000/bao, đến năm 2031 tăng đến 10.000 đồng/bao, như vậy việc này có chậm đi, càng chậm bao nhiêu thì tỷ lệ hút thuốc lá của người mới bắt đầu hút càng nhanh, tác hại đến kinh tế, xã hội càng tăng,” ông Quang chỉ rõ.

Tiến sỹ Nguyễn Huy Quang nhấn mạnh, WHO khuyến cáo giá bán lẻ phải đạt mức thuế 75%, nhưng Việt Nam hiện chỉ đạt khoảng 38%, là rất thấp. So với các nước ASEAN, tỷ lệ và giá bán lẻ của Việt Nam cũng thấp: Thái Lan là 78%, Indonesia 63% và giá thuốc lá tại các nước này cao hơn nhiều so với Việt Nam.

Ông Quang cho rằng, thuốc lá tại Việt Nam hiện rất rẻ, một bao bình thường chỉ khoảng 10.000 đồng, phổ biến là 7.000 - 8.000 đồng, chỉ bằng 1/4 bát phở. Với giá rẻ như vậy, thuốc lá rất dễ tiếp cận, đặc biệt là với thiếu niên và người nghèo.

Giáo sư Nguyễn Anh Trí - Đại biểu Quốc hội Đoàn Hà Nội. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Giáo sư Nguyễn Anh Trí - Đại biểu Quốc hội Đoàn Hà Nội bày tỏ quan điểm cho rằng Việt Nam cần áp thuế tuyệt đối với thuốc lá theo mức đề xuất của Tổ chức Y tế thế giới, tối thiểu là 75% giá bán lẻ và tăng dần để đạt mức thuế 15.000 đồng/bao vào năm 2031.

“Tôi đồng tình với quan điểm của Bộ Y tế cần tăng ngay, tăng mạnh và tăng thường xuyên thuế thuốc lá và nên áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng này. Nếu thực hiện được từ năm 2026, khi thời điểm đã chín muồi thì đây sẽ là một bước tiến rất tốt. Tăng thuế thuốc lá cao và tăng thường xuyên, được các quốc gia trên thế giới đánh giá là chính sách cùng thắng, thắng trong bảo vệ sức khỏe và thắng trong tăng nguồn thu cho ngân sách Nhà nước...,” Giáo sư Nguyễn Anh Trí phân tích.

3 loại chi phí do hậu quả của thuốc lá

Theo thống kê của ngành y tế, mỗi năm có hơn 100.000 người Việt tử vong vì các bệnh liên quan đến thuốc lá, trong đó gần 19.000 trường hợp chết do phơi nhiễm khói thuốc thụ động.

Bà Sarah Bales - Chuyên gia Hội Kinh tế Y tế Việt Nam dẫn chứng theo một nghiên cứu, dựa trên phân tích của cơ quan Bảo hiểm xã hội đã cho thấy, có 6% lượt nhập viện và 8% lượt khám ngoại trú được quy cho thuốc lá gây ra. Đây là một gánh nặng rất lớn về khám chữa bệnh.

Bà Sarah Bales - Chuyên gia Hội Kinh tế Y tế Việt Nam. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Theo bà Sarah Bales, nghiên cứu chi phí do thuốc lá gây ra, có 3 loại chi phí. Thứ nhất là chi phí khám chữa bệnh do Bảo hiểm y tế hoặc người dân phải chi trả. Hàng năm, có khoảng 8.500 tỷ đồng Bảo hiểm y tế chi cho các cơ sở y tế để điều trị bệnh do thuốc lá. Ngoài ra có tiền người dân đóng góp tự bỏ tiền túi ra mua thuốc và khám chữa bệnh, và tổng cộng cả hai khoản là khoảng 16.400 tỷ đồng.

Thứ hai, khi ốm đau, bệnh tật, người lao động phải nghỉ việc. Không chỉ người bệnh mà người thân cũng phải đi cùng chăm sóc. Hàng năm, ước tính có khoảng 21,8 triệu ngày lao động bị mất để đi khám chữa bệnh, gây tổn thất khoảng 9.000 tỷ đồng.

Thứ ba đó là chi phí do tử vong sớm, tức là tử vong trước tuổi 40. Bởi lẽ ra những người hút thuốc lá có thể tiếp tục lao động đến 60 tuổi. Ước tính tổn thất kinh tế do tử vong sớm lên tới hơn 60.000 tỷ đồng.

“Tuy nhiên, trong nghiên cứu này mới chỉ tính được ở mức thấp so với thực tế. Do đó, cần tăng ngay, tăng mạnh và tăng thường xuyên thuế thuốc lá và nên áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng này từ năm 2026 để kiềm chế hàng triệu người tìm đến thuốc lá,” bà Sarah Bales nhấn mạnh.

Thông tin đưa ra tại Tọa đàm cho thấy thuốc lá tiếp cận dễ dàng với giới trẻ, phần lớn do giá quá rẻ. Từ 2022-2023, tổng sản lượng sản xuất thuốc lá tại Việt Nam đã tăng hơn 10%. Các nghiên cứu ước tính, sử dụng thuốc lá khiến Việt Nam thiệt hại hơn 108.000 tỷ đồng mỗi năm, tương đương 1,14% GDP. Tổng thiệt hại kinh tế này cao gấp 5 lần số thu ngân sách từ thuế thuốc lá./.

(Vietnam+)

Nguồn: https://www.vietnamplus.vn/ap-dung-thue-tieu-thu-dac-biet-voi-thuoc-la-de-giam-nhung-ganh-nang-benh-tat-post1042588.vnp