Bài 1: Hội nghị Diên Hồng tại đình Tân Trào

Đầu mùa Thu năm Ất Dậu 80 năm về trước, thời cơ “ngàn năm có một” để khởi nghĩa giành chính quyền đã đến, dù đang trong trận ốm thập tử nhất sinh, Bác Hồ vẫn gượng dậy làm việc trong một căn lán giữa núi rừng Tân Trào. Một đêm khi dứt cơn sốt, Người đã nhắn nhủ đồng chí Võ Nguyên Giáp và những cộng sự thân thiết: “Lúc này, thời cơ thuận lợi đã đến, dù hy sinh tới đâu, dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập”. Đó chính là lời hiệu triệu quốc dân đồng bào đứn

Nắm bắt thời cơ cách mạng đang đến gần, đầu tháng 5/1945, Bác Hồ quyết định dời “Tổng hành dinh” lãnh đạo cách mạng từ Pác Bó (tỉnh Cao Bằng) về Tân Trào (tỉnh Tuyên Quang). Tân Trào là vùng căn cứ địa cách mạng vững chắc, giao thông liên lạc với Hà Nội và các vùng miền có nhiều thuận lợi hơn so với Pác Bó. Chính tại nơi đây, dưới mái đình Tân Trào lịch sử, Quốc dân ại hội đã khai mạc vào ngày 16/8/1945, bầu Ủy ban giải phóng dân tộc do Bác Hồ làm Chủ tịch để lãnh đạo toàn dân tổng khởi nghĩa, giành chính quyền và khai sinh nước Việt Nam mới…

Từ Pác Bó đến Tân Trào

Sau 30 năm bôn ba tìm đường cứu nước, nhà cách mạng Nguyễn Ái Quốc trở về Tổ quốc vào ngày 28/1/1941 (nhằm ngày mùng 2 Tết), qua cột mốc số 108 (thuộc địa phận tỉnh Cao Bằng), trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Để đảm bảo bí mật, an toàn, Bác sống và làm việc tại hang Pác Bó (thuộc xã Trường Hà, huyện Hà Quảng cũ), một nơi rất kín đáo gần biên giới Việt - Trung.

Đình Tân Trào, nơi Quốc dân đại hội quyết định phát động Tổng khởi nghĩa. Ảnh: Duy Hiển

Trong hồi ức của mình, Đại tướng Võ Nguyên Giáp nhớ lại lần đầu gặp Bác ở Pác Bó: “Đi chẳng bao xa, tôi đã nhận ra Bác đang ngồi trên một phiến đá. Sau bao năm xa nước, hoạt động từ Đông sang Tây, Bác đã trở về góc rừng hoang vắng của Tổ quốc với bộ quần áo chàm giản dị, rất tự nhiên như một ông già người Nùng. Gần chỗ Bác ngồi, dưới chân những khối nhũ đá nhấp nhô, hình thù kì dị, nước từ khe núi chảy ra đọng lại trong vắt. Bác trỏ dòng suối nói với chúng tôi: "Đây là suối Lênin". Trèo qua một quả núi đá không cao lắm, lách người đi hết một đám lau rậm, thì thấy hiện ra một cửa hang. Trong hang ẩm lạnh không có gì ngoài những cành cây nhỏ gác ngang, gác dọc”.

Về nước một thời gian ngắn, Bác triệu tập và chủ trì Hội nghị Trung ương lần thứ Tám (tháng 5/1941), quyết định thành lập Mặt trận Việt Minh và đề ra chủ trương chuẩn bị vũ trang khởi nghĩa... Cũng tại Pác Bó, nhân danh nhà cách mạng Nguyễn Ái Quốc, Người viết thư kêu gọi đồng bào cả nước: "Việc cứu nước là việc chung, ai là người Việt Nam đều phải kề vai gánh vác một phần trách nhiệm... Hỡi các chiến sĩ cách mạng, giờ giải phóng đã đến! Hãy phất cao cờ độc lập, lãnh đạo toàn dân đánh tan thù chung"...

Sau khi tiến vào Đông Dương tháng 9/1940, quân Nhật bước đầu thỏa hiệp với thực dân Pháp cùng nhau cai trị, khai thác Đông Dương để phục vụ chiến tranh, đẩy dân tộc Việt Nam vào cảnh lầm than mới “một cổ hai tròng”. Đầu năm 1945, diễn biến Đại chiến thế giới lần thứ 2 dần đi đến kết cục thất bại hoàn toàn của phe phát xít. Nhằm cứu vãn tình thế, ngày 9/3/1945, quân Nhật bất ngờ nổ súng vào quân Pháp, làm cuộc đảo chính thay Pháp độc chiếm Đông Dương để có thêm tiềm lực mở rộng chiến tranh và chống lại quân Đồng Minh ở châu Á.

Với sự nhạy bén và tầm nhìn sáng suốt, Trung ương Đảng lập tức mở cuộc hội nghị bí mật dưới sự chủ trì của Tổng Bí thư Trường Chinh và thông qua Chỉ thị “Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” vào ngày 12/3/1945. Chỉ thị này quyết định chuyển hướng toàn diện chiến lược cách mạng từ giai đoạn tiền khởi nghĩa sang khởi nghĩa từng phần, chuẩn bị lực lượng và tinh thần tiến tới tổng khởi nghĩa; khẩu hiệu hành động chuyển từ “Đánh đuổi Nhật, Pháp” sang “Đánh đuổi phát xít Nhật”; từ “Lật đổ chính quyền tay sai” sang “thành lập chính quyền cách mạng của nhân dân”… Chỉ thị nhấn mạnh: “Không trông chờ vào điều kiện khách quan, phải luôn giữ quyền chủ động trong các cuộc tác chiến. Ngay từ bây giờ phát động du kích chiếm căn cứ địa, duy trì và mở rộng chiến tranh du kích là phương pháp duy nhất để chủ động trong việc đánh đuổi quân thù”…

Trên chiến trường thế giới, từ giữa năm 1944, quân Đồng Minh mở nhiều mặt trận từng bước giải phóng các nước châu Âu rồi tiến vào Thủ đô Berlin, buộc phát xít Đức phải tuyên bố đầu hàng vào tháng 5/1945. Trước sự chuyển biến khẩn trương của tình hình thế giới và trong nước, đầu tháng 5/1945, Bác Hồ quyết định dời “Tổng hành dinh” lãnh đạo cách mạng từ Pác Bó (tỉnh Cao Bằng) về Tân Trào (tỉnh Tuyên Quang), nơi có điều kiện giao thông, liên lạc với Hà Nội và các vùng căn cứ địa thuận lợi hơn.

Những quyết định lịch sử tại Tân Trào

Sau khi Liên Xô tuyên chiến với phát xít Nhật, mở mặt trận tấn công toàn diện quân Nhật ở vùng Mãn Châu thuộc Đông Bắc Trung Quốc, Mỹ cũng tăng cường tấn công dồn dập phát xít Nhật, đỉnh điểm là 2 quả bom nguyên tử hủy diệt 2 thành phố lớn là Hirosima và Nagasaki vào ngày 6 và 9/8/1945. Tình hình trên khiến quân Nhật tại Đông Dương cực kỳ hoang mang.

Thời cơ ngàn năm có một đã đến rất gần. Trung ương Đảng và Bác Hồ quyết định triệu tập Hội nghị toàn quốc của Đảng họp trong các ngày 14 và 15/8/1945, đề ra những quyết sách lịch sử với cách mạng Việt Nam. Hội nghị nhận định thời cơ Tổng khởi nghĩa đã chín muồi, phải huy động toàn thể sức mạnh các tầng lớp nhân dân, các giới đồng bào tham gia phong trào cứu quốc để tiến tới giành độc lập hoàn toàn, thành lập chính quyền nhân dân, thi hành Mười điều chính sách Việt Minh…

Cùng thời điểm này, tin Nhật hoàng quyết định đầu hàng Đồng Minh làm nức lòng các đại biểu. Ngày 16/8/1945, Quốc dân đại hội – một Hội nghị Diên Hồng mới, chính thức khai mạc tại Tân Trào. Bác Hồ được bầu vào Đoàn chủ tịch đại hội với tên Hồ Chí Minh. Theo hồi ức của một số vị tiền bối cách mạng, hôm đó, nhiều đại biểu không khỏi ngạc nhiên vì chưa từng nghe tên Hồ Chí Minh… Tuy nhiên, thông tin dần sáng tỏ và các đại biểu càng thêm phấn chấn khi biết Hồ Chí Minh chính là nhà cách mạng Nguyễn Ái Quốc!

Cây đa Tân Trào lịch sử.   Ảnh: Báo QĐND

Trong hồi ký của mình, đồng chí Nguyễn Lương Bằng nhớ lại ngày lịch sử ở đình Tân Trào: “Đại hội họp ở một gian bên. Gian chính giữa triển lãm những vũ khí lấy được của Nhật. Gian bên kia là chỗ ăn uống của đại biểu. Suốt hôm ấy, Bác điều khiển hội nghị. Đại biểu nào cũng chú ý lắng nghe những ý kiến của Bác. Anh Trường Chinh đọc báo cáo trước đại hội, nêu ra hai vấn đề lớn để đại hội thảo luận: Tổng khởi nghĩa và bầu Ủy ban giải phóng dân tộc… Đoàn đại biểu nhân dân Tân Trào đem gạo, đem bò, đem gà đến mừng đại hội. Một ông già người Tày dắt một con bò đến tặng. Đồng bào ta đã bị chiến tranh bòn mót đến xương tủy, ai nấy đều tiều tụy, rách rưới. Đáng thương nhất là các em bé thiểu số gày gò, vàng vọt. Chúng nó cởi truồng tồng ngồng theo người lớn đến chào Quốc dân đại hội. Bác đến gần các cháu và nói với đại biểu: Nhiệm vụ của chúng ta là phải làm sao cho các em có cơm no, có áo ấm, được đi học và không lam lũ mãi thế này”.

Với trách nhiệm trước lịch sử, Quốc dân đại hội quyết định lệnh Tổng khởi nghĩa và bầu Ủy ban giải phóng dân tộc do Bác Hồ làm Chủ tịch. Cùng thời điểm này, Bản Quân lệnh số 1 của Ủy ban khởi nghĩa được tuyên, trong đó có đoạn: “Hỡi quân dân toàn quốc… Giờ Tổng khởi nghĩa đã đánh! Cơ hội có một cho quân dân Việt Nam vùng dậy giành lấy chính quyền độc lập của nước nhà… Hỡi nhân dân toàn quốc! Dưới mệnh lệnh của Ủy ban khởi nghĩa, đồng bào hãy đem hết tâm lực ủng hộ đạo Quân giải phóng, sung vào bộ đội, xông ra mặt trận đánh đuổi quân thù…”.

Theo hồi ức của đồng chí Nguyễn Lương Bằng, một chứng nhân lịch sử có mặt tại Quốc dân đại hội Tân Trào, sau này là Phó Chủ tịch nước, nhớ lại: Bác thay mặt Ủy ban giải phóng dân tộc, hướng lên lá cờ đỏ sao vàng, đọc lời tuyên thệ: “Chúng tôi là những người được Quốc dân đại biểu bầu vào Ủy ban giải phóng dân tộc để lãnh đạo cuộc cách mạng của nhân dân ta. Trước lá cờ thiêng liêng của Tổ quốc, chúng tôi nguyện kiên quyết lãnh đạo nhân dân tiến lên, ra sức chiến đấu chống quân thù, giành lại độc lập cho Tổ quốc. Dù phải hy sinh đến giọt máu cuối cùng, quyết không lùi bước. Xin thề!”.

Nguồn: https://cand.com.vn/Phong-su-tu-lieu/bai-1-hoi-nghi-dien-hong-tai-dinh-tan-trao-i778537/