Bản quyền - chuyện của lòng tự trọng

Những ngày qua, câu chuyện về bản quyền một bức ảnh báo chí ghi lại khoảnh khắc trong chiến tranh ở Việt Nam đã nóng lên với nhiều ý kiến tranh luận. Việc phân định đúng sai thuộc về những người liên quan nhưng câu chuyện này một lần nữa cho thấy vấn đề quyền sở hữu trí tuệ luôn được quan tâm.

Ở nước ta hiện nay, không chỉ nhiếp ảnh mà các lĩnh vực nghệ thuật khác như hội họa, văn học, âm nhạc... chuyện bản quyền vẫn còn nhiều vấn đề nhức nhối. Tình trạng đạo nhạc, đạo văn, đạo ảnh, tranh nhái… vẫn xuất hiện đây đó, thậm chí còn có mặt ngay cả trong các cuộc thi nghệ thuật danh giá, xếp bên cạnh những tác phẩm được sáng tạo nên từ lao động nghệ thuật nghiêm túc.

Gần đây, họa sĩ Đ.Q., người có tranh màu nước bán chạy nhất nhì hiện nay, vướng lùm xùm sao chép ý tưởng khi một tác phẩm của ông bị phát hiện giống với bối cảnh trong một bộ phim Việt Nam.

Đạo diễn M.L., người phát hiện ra sự trùng hợp này, cho biết, bối cảnh đó do đoàn phim lên ý tưởng và dựng thông qua sự kết hợp giữa đồ cổ và công nghệ CGI (mô phỏng hình ảnh bằng máy tính), hoàn toàn không có thật ngoài đời nên không thể có chuyện vô tình giống nhau. Ranh giới mong manh giữa cảm hứng nghệ thuật và sự bắt chước vốn là câu chuyện luôn “nóng” trong giới sáng tạo.

Tuy nhiên, vụ kiện này gần như chưa có tiền lệ trong giới (nghi vấn nhái giữa tranh và một cảnh phim). Và vụ việc này một lần nữa cho thấy luật pháp của chúng ta vẫn còn nhiều kẽ hở, khiến việc phân định đúng sai trong những trường hợp như nói trên là không đơn giản.

Trong bối cảnh bùng nổ của công nghệ, đặc biệt khi trí tuệ nhân tạo (AI) tham gia vào quá trình sáng tạo nghệ thuật, chuyện bản quyền càng thêm rối rắm. Một câu hỏi đơn giản như, nếu bức tranh do AI tạo nên thì bản quyền thuộc về ai, thuộc về phần mềm công nghệ AI hay người tạo ra câu lệnh để AI thực hiện?

Và nghệ thuật khác khoa học kỹ thuật ở chỗ cảm xúc mà tác giả gửi vào đó như thông điệp đến với công chúng, liệu những tác phẩm tạo ra đều đều theo một quy trình công nghệ như vậy có đủ cảm xúc để chạm vào trái tim người tiếp nhận?

Nhiều vấn đề mới liên tục nảy sinh, pháp luật đôi khi không thể theo kịp, lúc này, thái độ và lòng tự trọng của người làm nghệ thuật là mấu chốt. Chọn cách ứng xử tử tế với nhau, với tác phẩm và với công chúng để xứng đáng với hai từ nghệ sĩ. Bởi nếu không, họ sẽ chẳng khác gì một phần mềm công nghệ, chỉ biết sao chép và có thể thay thế bất cứ lúc nào.

THIÊN THANH

Nguồn: https://www.sggp.org.vn/ban-quyen-chuyen-cua-long-tu-trong-post796808.html