Bảo mật bằng AI: Con dao hai lưỡi

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang định hình lại mọi lĩnh vực của cuộc sống và an ninh mạng cũng không ngoại lệ. Tuy nhiên, sự phát triển vũ bão của công nghệ này đang đặt ra một nghịch lý lớn: AI vừa là lá chắn phòng thủ vững chắc nhất, vừa là vũ khí tấn công nguy hiểm nhất. Tại sự kiện BSides Hanoi 2025 với chủ đề "AI Hack You", các chuyên gia hàng đầu đã cùng nhau "mổ xẻ" về bản chất con dao hai lưỡi này, phác thảo nên một bức tranh toàn cảnh về cuộc chiến không gian mạng trong kỷ nguyên mới.

Theo ông Vũ Duy Hiền, Phó Tổng Thư ký kiêm Chánh Văn phòng, Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia, AI hiện là một trong những công nghệ có vai trò đặc biệt quan trọng, hỗ trợ các cá nhân, doanh nghiệp trong nhiều lĩnh vực và giúp xử lý công việc nhanh hơn, hiệu quả hơn. Tuy nhiên, trong không gian an toàn mạng, AI lại chính là một con dao hai lưỡi.

AI - 'Vệ sĩ' thông minh

Không thể phủ nhận, AI đang mang lại những bước tiến vượt bậc cho ngành an ninh mạng. “Ở mặt tích cực, AI giúp chúng ta phát hiện sớm các cuộc tấn công, phân tích dữ liệu và tăng cường khả năng phòng thủ mạng. Nhiều công cụ bảo mật thông minh ra đời nhờ AI đã giúp giảm đáng kể thời gian phản ứng trước các mối đe dọa”, ông Vũ Duy Hiền khẳng định.

Ông Vũ Duy Hiền - Phó Tổng Thư ký kiêm Chánh Văn phòng, Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia - tại Hội thảo.

Sức mạnh này được minh chứng rõ nét qua chia sẻ của bà Huỳnh Ngọc Khánh Minh, một thành viên của mạng lưới phi lợi nhuận Chống lừa đảo. Bà cho biết, trước đây khi công tác phòng chống lừa đảo chủ yếu dựa vào quy trình thủ công, các chuyên gia phải xác minh từng đường link đáng ngờ một, gây ra sự chậm trễ lớn trước hàng chục nghìn báo cáo mỗi ngày.

Để khắc phục hạn chế đó, nhóm Chống lừa đảo đã phát triển một công cụ AI mới. “Người dùng chỉ cần dán đường link vào, AI sẽ tự động kiểm tra và hiển thị kết quả trong 30 giây đến 1 phút với độ chính xác lên đến 98%”, bà Khánh Minh nói. “Nhờ vậy, thời gian xác minh được rút ngắn hàng chục lần so với trước đây, giúp mọi người chủ động phát hiện và phòng tránh rủi ro lừa đảo trực tuyến một cách hiệu quả và hoàn toàn miễn phí”.

Trên thế giới, các nền tảng an ninh mạng hàng đầu cũng đã tích hợp sâu rộng AI. Hệ thống Darktrace sử dụng AI tự học để xây dựng một "hệ miễn dịch" cho doanh nghiệp, tự động phát hiện những bất thường nhỏ nhất có thể là dấu hiệu của một cuộc tấn công chưa từng được biết đến. Tương tự, nền tảng CrowdStrike Falcon sử dụng máy học và phân tích hành vi để ngăn chặn các cuộc tấn công tinh vi, thay vì chỉ dựa vào các "chữ ký" mã độc đã biết.

Những công cụ này cho thấy AI đang giúp các chuyên gia an ninh mạng chuyển từ thế bị động sang chủ động, ngăn chặn mối đe dọa trước khi chúng kịp gây ra thiệt hại.

AI - Vũ khí trong tay kẻ xấu

Mặt trái của đồng tiền cũng lấp lánh không kém. Chính những khả năng vượt trội của AI đã biến nó thành một công cụ được tội phạm mạng khao khát. Ông Vũ Duy Hiền chỉ rõ: “Ở chiều ngược lại, tội phạm mạng cũng tận dụng AI để phát triển các hình thức tấn công tinh vi hơn, có khả năng vượt qua nhiều lớp phòng thủ truyền thống. Tốc độ, quy mô và độ chính xác trong các cuộc tấn công mạng vì thế cũng gia tăng mạnh mẽ”.

Các cuộc tấn công lừa đảo (Phishing) được cá nhân hóa sâu sắc: Với các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM), tin tặc có thể tạo ra hàng loạt email, tin nhắn với văn phong tự nhiên, ngữ cảnh phù hợp cho từng mục tiêu, khiến ngay cả người dùng cẩn trọng nhất cũng có thể bị lừa.

Sự trỗi dậy của Deepfake: Tội phạm mạng có thể giả mạo giọng nói hoặc video của một CEO để yêu cầu chuyển tiền khẩn cấp. Một vụ việc nổi tiếng là khi tội phạm sử dụng AI giả mạo giọng nói của CEO một công ty năng lượng Anh để lừa đảo thành công 243.000 USD.

Mã độc biến hình (Polymorphic Malware): AI có thể được sử dụng để tạo ra các loại mã độc có khả năng tự động thay đổi mã nguồn sau mỗi lần lây nhiễm, khiến các phần mềm diệt virus truyền thống trở nên vô hiệu.

Tự động hóa quá trình tấn công: Tin tặc có thể triển khai AI để tự động quét tìm lỗ hổng trên hàng triệu hệ thống, thực hiện các cuộc tấn công từ chối dịch vụ (DDoS) hoặc bẻ khóa mật khẩu với tốc độ chóng mặt, khuếch đại quy mô tấn công lên nhiều lần.

Yếu tố con người và cuộc chạy đua không hồi kết

Trước thực tế này, các chuyên gia đều đồng tình rằng, cuộc chiến an ninh mạng trong kỷ nguyên AI là cuộc chạy đua giữa "AI tốt" và "AI xấu". Và ở trung tâm của cuộc đua này, yếu tố con người lại càng trở nên quan trọng hơn.

Ông Trương Đức Lượng - Chủ tịch VSEC - tại Hội thảo.

Ông Trương Đức Lượng, Chủ tịch Công ty Cổ phần An ninh mạng Việt Nam (VSEC), cho biết với kinh nghiệm 22 năm, ông nhận thấy sự thiếu hụt các cơ hội cộng tác, chia sẻ hiểu biết chuyên sâu giữa đội ngũ an ninh mạng Việt Nam với thế giới, trong khi cộng đồng bảo mật quốc tế đang hoạt động rất sôi nổi. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc xây dựng một cộng đồng vững mạnh.

Đáp lại trăn trở này, ông Vũ Duy Hiền cho rằng: “AI là xu hướng không thể đảo ngược, nên thay vì lo ngại, cộng đồng an ninh mạng cần hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm và cùng nhau xây dựng hệ sinh thái phòng thủ an toàn, thích ứng với thời đại mới”.

Bên cạnh đó, thách thức không chỉ nằm ở khía cạnh kỹ thuật. Theo luật sư Nhi Phạm, dù Việt Nam đã có các văn bản pháp lý nhưng việc điều tra và xử lý vẫn gặp nhiều thách thức do các vụ vi phạm thường mang tính xuyên biên giới, khiến việc truy vết và thu hồi tài sản khó khăn. Theo bà, để giảm thiểu rủi ro, điều cốt yếu là phải có sự hợp tác chặt chẽ và hiểu biết lẫn nhau giữa đội ngũ kỹ thuật (Technical) và pháp lý (Legal).

Cuối cùng, chìa khóa để chiến thắng là không ngừng nâng cao năng lực. Ông Hiền nhấn mạnh, việc phòng chống tội phạm mạng trong kỷ nguyên AI đòi hỏi mỗi người dùng, mỗi doanh nghiệp phải liên tục cập nhật công nghệ, và đặc biệt, các chuyên gia an ninh mạng cần nâng cao năng lực chuyên môn, phát triển những giải pháp mới mang tính chủ động.

Con dao hai lưỡi AI đã đặt ra một thách thức lớn nhưng cũng là một cơ hội chưa từng có cho ngành an ninh mạng. Tương lai của không gian mạng phụ thuộc vào cách chúng ta sử dụng và kiểm soát công cụ mạnh mẽ này. Cuộc đối đầu giữa AI phòng thủ và AI tấn công sẽ là một cuộc chạy đua vũ trang không hồi kết, và phần thắng sẽ chỉ thuộc về bên nào có sự chuẩn bị tốt hơn, hợp tác chặt chẽ hơn và không ngừng học hỏi, đổi mới.

Huy Quang

Nguồn: https://vtcnews.vn/bao-mat-bang-ai-con-dao-hai-luoi-ar970604.html