Đặc sắc nét văn hoá Hạn Khuống

Đến Nghĩa Lộ vùng đất giàu truyền thống văn hóa, lịch sử du khách sẽ được hòa mình vào điệu xòe bất tận, ẩm thực đặc sắc riêng có của đồng bào người Thái. Đặc biệt trong các loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian độc đáo của họ là Hạn Khuống.

Hạn Khuống là loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian độc đáo của người Thái phường Nghĩa Lộ, được hình thành và phát triển gắn liền với cuộc sống, sinh hoạt của bà con. Ở hội Hạn Khuống, các chàng trai cô gái Thái được đắm mình trong những câu hát, bày tỏ tình yêu đôi lứa trong lễ hội của bản mường.

Nghệ nhân Ưu tú Điêu Thị Xiêng ở phường Nghĩa Lộ chia sẻ: Hạn Khuống là nơi sinh hoạt văn hóa cộng đồng của bà con dân tộc Thái; nơi bàn bạc, trao đổi công việc của mỗi thành viên trong gia đình; nơi nam thanh, nữ tú đến tìm hiểu nhau, bày tỏ tình yêu đôi lứa. Đồng thời Hạn Khuống cũng giáo dục truyền thống, trách nhiệm cho các thế hệ trong cộng đồng duy trì, phát huy bản sắc văn hóa đồng bào dân tộc Thái ở Nghĩa Lộ.

Theo tiếng Thái, “Hạn” có nghĩa là tre, nứa và “Khuống” là sân, đất trong bản. Hạn Khuống có nghĩa là một cái sàn bằng tre, nứa dựng lên ở sân đất ngoài trời.

Sàn được làm bằng những cây tre to ghép lại, dài khoảng 6 mét, rộng 4 mét và cao khoảng hơn 1 mét, xung quanh có những chấn song đan hình mắt cáo, có một cửa ra vào, lên xuống bằng cầu thang và có từ 3 đến 5 bậc. Ở giữa sàn có một bếp lửa, cạnh bếp lửa người ta dựng cây vũ trụ, tiếng Thái gọi là cây “Lắc say”. Cây này giống như cây nêu ngày Tết.

Người tham gia Hạn Khuống phải làm sàn thật chắc bởi trên sàn còn bày đủ thứ đồ cho trai làng, gái bản trổ tài khéo tay như: vòng quay, kéo sợi, đan lát, thêu thùa…

Số lượng trai gái tham gia Hạn Khuống không giới hạn, thường thì có khoảng từ 8 - 10 đôi. Các cô gái Thái duyên dáng trong trang phục váy áo cỏm truyền thống, vấn tóc đẹp, đội khăn piêu. Còn các chàng trai tay cầm nhạc cụ để đệm cho những câu hát tình tứ lúc giao duyên. Khi ánh sáng của bếp lửa bùng lên cũng là lúc bắt đầu đêm Hạn Khuống.

Trong buổi sinh hoạt, nhóm các cô gái lên sàn rồi rút thang để trên sàn, sau đó cô “Tổn Khuống” được ví như cô trưởng nhóm, bắt đầu nhóm lửa rồi đặt chiếc xa quay sợi, lưng dựa vào cây “Lắc say” là cây tre to, dài, có ngọn, được trang trí các con giống đủ màu sắc ở chính giữa sàn ngồi quay sợi, các cô khác chia nhau ngồi cạnh để kéo sợi hay thêu thùa, may vá… Ngọn lửa Hạn Khuống cháy sáng rực cả một góc bản làm cây “Lắc say” càng thêm lung linh, rực rỡ.

Hạn Khuống không chỉ mang giá trị lịch sử mà còn là địa chỉ hàm chứa các giá trị văn hóa, xã hội, nghệ thuật, giáo dục sâu sắc, phản ánh rõ nét đời sống tinh thần, nền văn hóa phong phú, đậm đà bản sắc của dân tộc Thái.

Nghệ nhân Ưu tú Điêu Thị Xiêng cho biết thêm: Ở Hạn Khuống, lối hát giao duyên là lối hát chủ đạo, còn gọi là “Khắp Báo Xao”. Các chàng trai người Thái phải hát khắp đối đáp với các cô gái cho đến khi được họ đồng ý cho lên sàn Hạn Khuống. Người con trai khẳng định rằng mình chưa có vợ và chiếm được lòng tin thì người con gái mới thả thang cho người con trai lên sàn Hạn Khuống.

Khi được lên sàn Hạn Khuống, các chàng trai bắt đầu tìm đến cô gái mình thích và mong muốn được kết duyên. Họ hát đối đáp với nhau bày tỏ tình cảm. Tuy nhiên, chàng trai muốn ngồi thì phải hát xin ghế, muốn uống nước phải hát xin nước, muốn cùng kéo sợi cũng phải hát xin… Rồi họ tìm hiểu tài nghệ của nhau qua việc làm khăn, thêu thùa, đan lát, thổi khèn, thổi sáo, đan lưới…

Hiện nay, rất ít người biết hát và thể hiện đúng điệu hát đối đáp trong Hạn Khuống. Nếu không được bảo tồn, gìn giữ thì hội Hạn Khuống sẽ bị thất truyền, mai một theo thời gian. Hiểu rõ những giá trị và nguy cơ mai một từ thực tế của hoạt động sinh hoạt văn hóa này, xã Nghĩa Lộ đã quan tâm khôi phục và bảo tồn Hạn Khuống, khuyến khích các già làng, nghệ nhân, người am hiểu về Hạn Khuống tham gia nghiên cứu, xây dựng kịch bản của loại hình sinh hoạt văn hóa này.

Các tổ dân phố trên địa bàn phường luôn quan tâm tổ chức lễ hội Hạn Khuống vào dịp đầu xuân, giúp nhiều người trẻ tìm hiểu ý nghĩa Hạn Khuống và có trách nhiệm bảo tồn, gìn giữ văn hóa truyền thống dân tộc Thái.

Ông Đinh Anh Tuấn - Phó Chủ tịch UBND phường Nghĩa Lộ

Với việc tổ chức, phục dựng hội Hạn Khuống ở phường Nghĩa Lộ đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá giới thiệu tới Nhân dân các dân tộc trên địa bàn, tới các tỉnh bạn và du khách gần xa về những nét văn hóa đặc sắc của mảnh đất, con người nơi đây. Qua đó, tạo động lực để phường Nghĩa Lộ tiếp tục bảo tồn, khôi phục văn hóa của đồng bào dân tộc Thái, góp phần nâng cao mức hưởng thụ văn hóa tinh thần cho Nhân dân.

Nguồn: https://baolaocai.vn/dac-sac-net-van-hoa-han-khuong-post883954.html