Định hình tương lai nghệ thuật Việt Nam trong kỷ nguyên số

VHO - Sáng 14.10, tại Hà Nội, Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam (Bộ VHTTDL) phối hợp với UBND phường Cửa Nam (Hà Nội) tổ chức Hội thảo quốc tế “Phát triển nghệ thuật trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số: Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam”.

Hội thảo được tổ chức trong khuôn khổ Đề án khoa học cấp quốc gia “Phát triển nghệ thuật ở Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, nhằm tạo diễn đàn trao đổi kinh nghiệm quốc tế và gợi mở định hướng phát triển nghệ thuật tại Việt Nam trong thời gian tới.

Hội thảo có sự tham gia của đông đảo chuyên gia, nhà nghiên cứu, nghệ sĩ, nhà quản lý đến từ các cơ quan, tổ chức trong nước và quốc tế.

Quang cảnh hội thảo quốc tế "Phát triển nghệ thuật trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số: Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam"

Khơi nguồn sáng tạo, chia sẻ kinh nghiệm, đề xuất chính sách

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Nguyễn Quốc Hoàn, Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND phường Cửa Nam cho biết:

Hội thảo quốc tế với chủ đề Phát triển nghệ thuật trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số: Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam không chỉ là một sự kiện học thuật, mà còn là dấu mốc quan trọng, mở ra cơ hội để chúng ta cùng nhau định hình tương lai của nghệ thuật Việt Nam trong thời đại mới.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, việc kiến tạo định hướng phát triển chiến lược cho văn học, nghệ thuật không chỉ là nhiệm vụ bảo tồn, phát huy bản sắc dân tộc mà còn là con đường đưa văn hóa, con người Việt Nam hội nhập sâu rộng, đóng góp cho sự phát triển bền vững của đất nước.

Tại phường Cửa Nam cũng như trên địa bàn thành phố Hà Nội, luôn xác định văn hóa và nghệ thuật là nền tảng cốt lõi, góp phần nâng cao vị thế của Thủ đô – “Thành phố Sáng tạo” trong mạng lưới các Thành phố Sáng tạo của UNESCO.

Việc đồng hành cùng các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý và các nghệ sĩ trong hội thảo này là cơ hội để chúng ta cùng chia sẻ tầm nhìn, kiến tạo những giá trị mới cho nghệ thuật Việt Nam.

Hội thảo có sự tham gia của đông đảo các nhà khoa học, nhà nghiên cứu trong nước và quốc tế

Theo ông Nguyễn Quốc Hoàn, hội thảo nhận được sự quan tâm, hưởng ứng nhiệt thành từ cộng đồng học thuật và cộng đồng nghệ thuật trong nước cũng như quốc tế. Với 3 tham luận quốc tế giá trị của các học giả đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Pháp, cùng 36 tham luận của các chuyên gia Việt Nam, hội thảo mang đến những góc nhìn đa chiều và những giải pháp đột phá.

Các tham luận tập trung vào các nội dung trọng tâm: Nhận diện xu thế phát triển nghệ thuật trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số; phân tích kinh nghiệm quốc tế và rút ra bài học thực tiễn cho Việt Nam; đề xuất các giải pháp mang tính chiến lược, góp phần định hình sự phát triển bền vững của nghệ thuật nước nhà.

Ông Nguyễn Quốc Hoàn kỳ vọng hội thảo sẽ trở thành diễn đàn đối thoại cởi mở, nơi các ý tưởng sáng tạo được khơi nguồn, các kinh nghiệm quý báu được chia sẻ, và các chính sách thiết thực được đề xuất.

Những đóng góp tại hội thảo sẽ là nền tảng để các cơ quan quản lý nhà nước, đặc biệt là UBND thành phố Hà Nội, tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách, thúc đẩy sự phát triển của các loại hình nghệ thuật, xứng đáng với tầm vóc của Thủ đô ngàn năm văn hiến.

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch phát biểu tại hội thảo

Phát biểu tại hội thảo, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch cho biết: Nghệ thuật là lĩnh vực rộng, luôn chịu tác động mạnh mẽ từ những biến đổi kinh tế, chính trị, xã hội trong nước và quốc tế.

Trong những thập niên qua, phát triển nghệ thuật ở Việt Nam đạt nhiều kết quả tích cực: hệ sinh thái hoạt động ngày càng phong phú; chất lượng sáng tác được nâng cao; chủ thể tham gia sáng tạo đa dạng; cơ hội tiếp cận và thụ hưởng nghệ thuật của công chúng được mở rộng; thị trường nghệ thuật bước đầu hình thành và phát triển.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số diễn ra nhanh chóng, lĩnh vực nghệ thuật đứng trước cả cơ hội và thách thức. Phát triển nghệ thuật hiện nay đòi hỏi vừa kế thừa giá trị truyền thống, vừa tiếp thu xu hướng đương đại, tận dụng sức mạnh công nghệ và hội nhập quốc tế.

Đồng thời, Việt Nam đang triển khai Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2030, nên việc nghiên cứu và trao đổi kinh nghiệm quốc tế về phát triển nghệ thuật càng có ý nghĩa thiết thực.

GS. Noriaki Mita Gagaku, Giám đốc Hiệp hội Nghiên cứu Mita Gagaku (Nhật Bản)

Đây là yêu cầu cấp thiết cần được nghiên cứu, phân tích một cách hệ thống, với sự tham gia của các chuyên gia, nhà nghiên cứu, nghệ sĩ và nhà quản lý trong và ngoài nước.

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương, hội thảo gồm các nội dung chính: nhận diện, làm rõ các xu thế và yếu tố tác động đến sự phát triển của nghệ thuật trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số; so sánh bối cảnh và kinh nghiệm quốc tế với mô hình, yêu cầu thực tiễn của Việt Nam; xác định những bài học được rút ra từ khuôn khổ quốc tế và kinh nghiệm của các quốc gia khác có khả năng áp dụng tại Việt Nam; đồng thời đề xuất các giải pháp, sáng kiến nhằm thúc đẩy sự phát triển của nghệ thuật Việt Nam trong thời gian tới.

Kinh nghiệm từ Nhật Bản và gợi mở cho Việt Nam

Chia sẻ kinh nghiệm từ Nhật Bản, GS. Noriaki Mita Gagaku, Giám đốc Hiệp hội Nghiên cứu Mita Gagaku (Nhật Bản), trình bày tham luận với chủ đề: “Kết nối quá khứ, hiện tại và tương lai của nghệ thuật Gagaku”.

Ông cho biết: “Nghệ thuật Gagaku là một loại hình nghệ thuật truyền thống của Nhật Bản. Việc biểu diễn hiện nay cũng rất khó khăn trong việc bán vé. Bởi vậy, giá vé rất rẻ nên đời sống của nghệ sĩ gặp nhiều khó khăn. Từ thập niên 1990, chúng tôi đã tổ chức các concert sử dụng chất liệu cổ điển của nghệ thuật Gagaku. Từ đó, chúng tôi nhận thấy nghệ thuật truyền thống có thể trở thành loại hình giải trí mới bằng cách mời khán giả tham gia, tăng tính tương tác – và được công chúng rất hưởng ứng".

Từ nghiên cứu về nghệ thuật biểu diễn truyền thống Chăm tại Việt Nam năm 2010, GS. Noriaki Mita Gagaku cho biết, âm nhạc của người Chăm hiện đại – xét trên dàn nhạc cụ – phản ánh những hình thức chỉ xuất hiện sau thời trung cổ. Một số động tác múa do người Chăm thực hiện rất giống với các động tác được lưu giữ trong Rinyū-gaku Bugaku ở Nhật Bản – điệu múa có nguồn gốc từ Champa cổ đại.

GS.TS Từ Thị Loan phát biểu tại Hội thảo

Cũng theo ông, sự tương đồng giữa điệu múa Chăm của Việt Nam và Rinyū-gaku Bugaku Nhật Bản cho thấy mối liên hệ lịch sử sâu sắc, mở ra cơ hội để các nghệ sĩ và học giả Việt Nam nghiên cứu, so sánh và phát triển các truyền thống múa cổ điển. Việc duy trì, truyền dạy và giới thiệu Gagaku đến công chúng quốc tế, du khách, cũng như hợp tác xuyên biên giới chính là cách bảo tồn “nghệ thuật sống”, đồng thời tạo nền tảng cho các sáng tạo mới dựa trên giá trị cổ điển.

Nghiên cứu từ thành công của quốc tế, GS.TS Từ Thị Loan, Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam rút ra bài học cho Việt Nam.

Theo bà, Nhật Bản là quốc gia đi đầu châu Á trong việc định hình chiến lược chuyển đổi số gắn liền với phát triển văn hóa, nghệ thuật. Chính phủ Nhật Bản đã ban hành Tầm nhìn “Society 5.0” (Xã hội 5.0) từ năm 2018, tích hợp công nghệ số vào đời sống văn hóa – coi đó là trụ cột của xã hội siêu thông minh.

Nhật Bản luôn chú trọng xây dựng hành lang pháp lý cho sáng tạo số, đã ban hành Luật sửa đổi về bản quyền kỹ thuật số nhằm bảo vệ quyền tác giả trên môi trường mạng, đặc biệt đối với nghệ sĩ sử dụng công nghệ AI, NFT hay blockchain trong sáng tác.

Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại hội thảo

Nhiều chính sách thúc đẩy ứng dụng công nghệ trong lĩnh vực nghệ thuật được triển khai đồng bộ từ năm 2020.

GS.TS Từ Thị Loan cho rằng, trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu, sự phát triển của các ngành nghệ thuật không chỉ là vấn đề công nghệ mà còn là thách thức về thể chế, chính sách và năng lực quản trị văn hóa.

Kinh nghiệm của các nước cho thấy, chuyển đổi số trong lĩnh vực nghệ thuật chỉ có thể thành công khi được đặt trong chiến lược quốc gia về văn hóa – công nghệ – sáng tạo, với sự dẫn dắt của Nhà nước, sự tham gia chủ động của khu vực tư nhân và sự đồng hành của cộng đồng nghệ sĩ.

Từ thực tiễn quốc tế, có thể thấy rằng việc xây dựng hệ sinh thái nghệ thuật số đòi hỏi chính sách nhất quán về đầu tư hạ tầng công nghệ, phát triển nhân lực sáng tạo, bảo hộ quyền tác giả trong môi trường số, cũng như cơ chế hỗ trợ đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp văn hóa.

Đặc biệt, việc thúc đẩy các nền tảng nghệ thuật trực tuyến, phát triển bảo tàng – nhà hát – không gian nghệ thuật số và gắn kết với công nghiệp nội dung số là hướng đi phù hợp với xu thế hiện nay.

Đối với Việt Nam, bài học quan trọng là cần coi chuyển đổi số trong nghệ thuật là bộ phận hữu cơ của chuyển đổi số văn hóa quốc gia, gắn với Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa và Chương trình chuyển đổi số quốc gia.

Việc hoàn thiện thể chế, đầu tư hạ tầng, đào tạo nhân lực sáng tạo số, cùng với chính sách hỗ trợ khởi nghiệp và hợp tác quốc tế, sẽ là những điều kiện tiên quyết giúp Việt Nam xây dựng nền nghệ thuật hiện đại, mở, hội nhập và giàu bản sắc trong kỷ nguyên số.

Nguồn: https://baovanhoa.vn/van-hoa/dinh-hinh-tuong-lai-nghe-thuat-viet-nam-trong-ky-nguyen-so-174599.html