Nghệ thuật chiêng Mường thường được biểu diễn vào các lễ hội, được công nhận là văn hóa phi vật thể quốc gia.
Người Mường tỉnh Hòa Bình (cũ) không chỉ sống với các di sản văn hóa, mà còn truyền lại qua nhiều thế hệ như một tài sản thiêng liêng, tạo nên nét riêng khó lẫn. Văn hóa dân tộc Mường là kho tàng quý báu với hệ thống di sản văn hóa đã được công nhận cấp quốc gia, gồm: Tri thức dân gian lịch tre, lễ hội Khai hạ dân tộc Mường, nghệ thuật chiêng và mo Mường…
Trong kho tàng di sản văn hóa của người Mường, chiêng có vai trò rất quan trọng, văn hóa chiêng được xem là linh hồn của người Mường, là vật thiêng tượng trưng cho sự phồn thịnh về vật chất và tinh thần của mỗi gia đình cũng như cộng đồng Mường, mang nét độc đáo riêng. Năm 2016, nghệ thuật chiêng Mường Hòa Bình được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Thực hiện chủ trương của tỉnh về bảo tồn chiêng Mường, được sự quan tâm của các cấp, ngành và người dân, đến nay, số lượng chiêng trên địa bàn đã tăng lên đáng kể. Chiêng được sử dụng phổ biến trong sinh hoạt cộng đồng, trong nhiều hoạt động văn hóa, chính trị trên địa bàn, tham gia một số sự kiện khu vực và toàn quốc. Bà Bùi Thị Chinh ở xã Nhân Nghĩa cho biết: Chiêng Mường đối với đời sống của bà con chúng tôi không chỉ là nhạc cụ mà còn là biểu tượng thiêng liêng gắn với tín ngưỡng lễ hội và đời sống cộng đồng, được duy trì luyện tập và truyền dạy cho các thế hệ trẻ để phát huy và gìn giữ.
Với người Mường, hát dân ca và biểu diễn các loại nhạc cụ dân tộc là một trong những thể loại diễn ra nhiều nhất trong đời sống sinh hoạt hằng ngày, hội hè, đám cưới... Em Quách Minh Châu ở xóm Bai Chim, xã Quyết Thắng cho biết, em được hát dân ca Mường từ bé, được bà, được mẹ ru ngủ, vui chơi hay ca hát lễ hội, có ý nghĩa vô cùng to lớn về bản sắc văn hóa, cội nguồn, đạo lý làm người. Tại quê em, các câu lạc bộ được thành lập và được các cô chú truyền dạy để tránh mai một cho các thế hệ sau, em rất yêu dân ca Mường.
Những làn điệu dân ca Mường là nét đặc trưng không thể thiếu trong văn hóa mạch nguồn của đồng bào Mường. Đáng chú ý, hát đối giao duyên (hát Đúp) và Thường Rang, Bộ Mẹng, ngoài các bài hát có sẵn (các bài Thường Áng) được lưu truyền trong dân gian, còn lại đa phần người hát luôn phải ứng tác-ứng khẩu-sáng tạo lời hát (ca từ), hát tức khắc một cách nhuần nhuyễn sao cho khớp với lối giai điệu, nhịp điệu có sẵn để đối đáp ngay tại chỗ.
Theo đó, nghệ nhân phải sưu tầm, học hỏi và lưu giữ một khối lượng lớn ngôn ngữ Mường, bao gồm cả tiếng Mường cổ. Hiện nay, nhiều câu lạc bộ văn nghệ tại các địa phương đang cố gắng tìm lại những làn điệu dân ca cổ và truyền dạy cho thế hệ trẻ. Đặc biệt, phong trào hát Mường hiện nay đang phát triển tại nhiều địa phương của Hòa Bình (cũ), các thành viên trong các câu lạc bộ đều là nghệ nhân dân gian luôn tích cực luyện tập, sáng tác, tham gia biểu diễn, giao lưu ở nhiều sự kiện trong và ngoài tỉnh.
Trên địa bàn tỉnh Hòa Bình (cũ) hiện nay có khoảng gần 300 người làm nghề và thường xuyên thực hiện nghi lễ Mo. Ông Mo có vai trò quan trọng trong đời sống tâm linh và tín ngưỡng của người Mường. Để được làm thầy mo thường phải là gia đình cha truyền con nối; đồng thời phải là người có tâm, thật thà, ăn nói đĩnh đạc, phúc hậu. Thầy mo không chỉ thông thạo văn tự cổ, lưu giữ được nhiều sách cổ, phong tục tập quán, những lễ nghi của dân tộc mà còn là người có khả năng giao tiếp và cầu xin các đấng siêu nhiên phù hộ cho con người có cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Thầy còn hướng dẫn con người cách thức ứng xử với các thế lực siêu nhiên sao cho phù hợp đạo lý, truyền thống văn hóa dân tộc và quy luật của cuộc sống. Mo Mường và sử thi “Đẻ đất-đẻ nước” là những di sản quý báu, thể hiện sự phong phú và độc đáo của văn hóa Mường Hòa Bình. Với những giá trị nhân văn sâu sắc, hiện nay di sản văn hóa Mo Mường đang được tỉnh Phú Thọ trình UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.
Nghệ nhân Nhân dân Bùi Văn Minh, xã Thượng Cốc cho biết: “Mo Mường có ý nghĩa vô cùng to lớn với cộng đồng người Mường, gắn liền nghi lễ thờ cúng việc vui, việc buồn trong nhà, trong xóm, lễ hội… Mo không chỉ là bài khấn, bài cúng mà còn là kho tàng văn hóa sâu sắc về đạo lý truyền thống uống nước nhớ nguồn… Chúng tôi truyền dạy cho thế hệ trẻ, thành lập các câu lạc bộ để các thế hệ trẻ thêm hiểu và yêu loại hình văn hóa đặc sắc này”.
Văn hóa dân tộc Mường không chỉ là di sản quý báu của riêng tỉnh Hòa Bình (cũ), mà còn là tài sản chung của nền văn hóa Việt Nam. Việc bảo tồn, phát huy văn hóa Mường góp phần gìn giữ bản sắc dân tộc.
Nguồn: https://nhandan.vn/gin-giu-kho-tang-di-san-van-hoa-muong-post898081.html
Bình luận (0)