Gìn giữ, phát huy bản sắc của Đồng Nai sau sáp nhập

Thạc sĩ Trần Quang Toại, Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Đồng Nai. Ảnh: M.Ny

Thạc sĩ TRẦN QUANG TOẠI, Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Đồng Nai, đã có chia sẻ về những nét văn hóa độc đáo, những giá trị cần bảo tồn, đề xuất cụ thể để xây dựng một tỉnh “Đồng Nai mới” vừa hiện đại, vừa gìn giữ bản sắc của các vùng đất hợp nhất.

Bản sắc văn hóa - cốt lõi của sự phát triển bền vững

* Từ góc nhìn của một nhà nghiên cứu lịch sử - văn hóa, ông có thể chia sẻ đâu là những nét tương đồng lớn nhất giữa 2 vùng đất Đồng Nai - Bình Phước?

- Về văn hóa, giữa Đồng Nai - Bình Phước có nhiều điểm tương đồng đáng chú ý. Trước hết là cộng đồng dân cư, khi 2 tỉnh là nơi cư trú của nhiều đồng bào dân tộc thiểu số Chơro, S’tiêng… Đây cũng là 2 địa phương từ thời Pháp thuộc, người Pháp đầu tư phát triển các đồn điền cao su quy mô lớn. Trong kháng chiến, đồng bào dân tộc và giai cấp công nhân đều tham gia cách mạng, đóng góp quan trọng vào sự nghiệp giải phóng dân tộc.

Ngoài ra, 2 tỉnh còn có chung những giá trị thiên nhiên như Vườn quốc gia Cát Tiên, Khu Dự trữ sinh quyển thế giới Đồng Nai và Bù Gia Mập. Những yếu tố này là nền tảng để liên kết, biến tiềm năng thành lợi thế để phát triển bền vững.

* Theo ông, những giá trị văn hóa nào của Bình Phước đặc biệt cần được bảo tồn khi sáp nhập với Đồng Nai để thành một thực thể hành chính lớn hơn?

- Khi sáp nhập, điều quan trọng là mở rộng không gian để phát huy tiềm lực địa lý, kinh tế và văn hóa của cả 2 tỉnh, nhưng phải tránh việc làm “hòa tan” bản sắc của từng vùng. Bình Phước hiện có nhiều giá trị văn hóa đang được bảo tồn như Sóc Bom Bo, nghệ thuật cồng chiêng… Việc xây dựng bản đồ văn hóa, về đặc điểm, về dân tộc, cả văn hóa vật thể lẫn phi vật thể, đầu tư cho văn hóa sẽ giúp thu hút người dân và du khách. Và như vậy sẽ góp phần phát huy được bản sắc văn hóa của Bình Phước nói riêng và của Đồng Nai nói chung.

* Trong lịch sử, đã từng có những thay đổi địa giới hành chính tương tự. Kinh nghiệm nào từ quá khứ có thể áp dụng cho giai đoạn hiện nay, nhất là bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Đồng Nai, thưa ông?

- Mỗi một giai đoạn lịch sử, tùy theo nhiệm vụ, yêu cầu mà có sự thay đổi về địa giới hành chính. Chẳng hạn như thời kỳ kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, tỉnh Biên Hòa cũng như Bình Phước nhiều lần tách, nhập… Tôi nghĩ rằng, đó là chuyện tất yếu trong lịch sử. Việc thay đổi nhằm phục vụ các nhiệm vụ chính trị và phát huy được thế mạnh của các đơn vị sáp nhập với nhau, kể cả về địa chính trị, kinh tế, an ninh, quốc phòng, địa văn hóa để cùng đồng lòng phát triển “Đồng Nai mới”.

* Theo ông, khái niệm “Đồng Nai mới” cần được hiểu như thế nào về mặt văn hóa? Có nên xây dựng một bản sắc văn hóa mới trên cơ sở tổng hòa các địa phương?

- Nói đến “bản sắc văn hóa mới” không sát với nghĩa và cũng không đúng. Sáp nhập không phải là phép cộng cơ học, mà là sự kết nối, bổ sung giá trị cho nhau. Trung ương đã có tính toán về phát triển trên nhiều lĩnh vực, chẳng hạn như đầu tư hạ tầng cầu Mã Đà kết nối Bình Phước - Đồng Nai mà không ảnh hưởng đến vùng lõi của Khu Dự trữ sinh quyển thế giới. Hay những nét tương đồng về văn hóa, lịch sử, dân tộc giữa 2 tỉnh sẽ tạo điều kiện để bản sắc văn hóa Đồng Nai mới tiếp tục được bảo tồn, phát huy vừa đa dạng, vừa có chiều sâu.

Lễ hội Lồng tồng của đồng bào Tày, Nùng (xã Thanh Sơn, huyện Định Quán) năm 2025. Ảnh: C.T.V

Có cơ chế thỏa đáng để bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa

* Thưa ông, để đảm bảo không có vùng văn hóa nào bị mờ nhạt hay đánh mất bản sắc trong quá trình sáp nhập, những giải pháp cụ thể nào cần được triển khai?

- Sáp nhập là mở rộng địa bàn, điều này đòi hỏi chúng ta phải có tư duy thống nhất, đồng bộ, có cơ chế chính sách phù hợp để đầu tư cho văn hóa, xây dựng các chương trình phối hợp giữa 2 địa phương. Ví dụ, hệ thống bảo tàng có thể phối hợp trao đổi hiện vật, tổ chức triển lãm vừa thu hút du khách, vừa mang tính giáo dục. Các hội văn học nghệ thuật nên kết nối, học hỏi lẫn nhau. Điều gì làm tốt ở địa phương này thì nên áp dụng cho địa phương kia và ngược lại để cùng nhau phát triển hài hòa.

* Nhìn về tương lai, ông kỳ vọng diện mạo văn hóa của Đồng Nai sẽ thay đổi như thế nào trong thời gian tới?

- Nghị quyết số 12-NQ/TU của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Đồng Nai (khóa XI) năm 2023 về xây dựng và phát huy giá trị văn hóa con người Đồng Nai trở thành nguồn lực, động lực quan trọng cho phát triển toàn diện và bền vững vẫn là kim chỉ nam. Dù trong bối cảnh tỉnh mới, nghị quyết này vẫn giữ nguyên giá trị, thúc đẩy cơ chế và chính sách phát triển văn hóa, bởi văn hóa là tài sản chung. Bản sắc của Bình Phước và Đồng Nai giờ là tài sản của Đồng Nai mới. Trách nhiệm của Đồng Nai mới là gìn giữ, bảo tồn, phát huy, quảng bá và lan tỏa. Nếu thiếu tầm nhìn, thiếu cơ chế phù hợp trong phát triển văn hóa xứng tầm, chúng ta sẽ mắc lỗi với tiền nhân và cả thế hệ mai sau.

* Xin cảm ơn ông!

My Ny (thực hiện)

Nguồn: https://baodongnai.com.vn/van-hoa/202506/gin-giu-phat-huy-ban-sac-cua-dong-nai-sau-sap-nhap-ff60e0e/