'Giữ lửa' làng nghề truyền thống trăm năm

BDK - Không chỉ được biết đến với danh xưng “Đất thép thành đồng”, huyện Giồng Trôm còn nổi tiếng với làng nghề truyền thống “Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia”, tồn tại hơn một thế kỷ: bánh tráng Mỹ Lồng và bánh phồng Sơn Đốc. Những thế hệ người Bến Tre đã và đang tiếp nối để “giữ lửa” làng nghề trăm năm, qua đó bảo tồn nét đẹp văn hóa, tạo sinh kế bền vững và thúc đẩy du lịch phát triển.

Trải nghiệm các công đoạn làm bánh phồng Sơn Đốc.

Làng nghề bánh tráng Mỹ Lồng

Từ TP. Bến Tre xuôi theo tỉnh lộ 885, tìm đến xã Mỹ Thạnh, huyện Giồng Trôm, nơi tọa lạc của làng nghề truyền thống bánh tráng Mỹ Lồng nổi tiếng bao đời. Vừa đến làng nghề, dọc hai bên đường là những liếp bánh tráng trải dài thẳng tắp, phơi mình trong nắng nối liền nhau từ nhà này sang nhà khác.

Có truyền thống làm nghề sản xuất bánh tráng 3 đời, anh Nguyễn Thanh Huy, ấp Nghĩa Huấn, xã Mỹ Thạnh, huyện Giồng Trôm cho biết, bánh tráng nơi đây được làm từ các nguyên liệu như gạo, đường, muối, mè và không thể thiếu là nước cốt dừa sánh đặc. Mỗi lò bánh đều có công thức bí truyền riêng, nhưng khâu quan trọng nhất vẫn là lựa chọn nguyên liệu: gạo dẻo và nước cốt dừa đậm đặc.

Anh Huy chia sẻ, nghề này cần “thức khuya, dậy sớm”, chăm chút từ những công đoạn đơn giản nhất. Anh hướng dẫn tận tình, nước cốt dừa ép xong phải đun sao cho nước cốt thật sôi, thật sệt. Gạo làm bánh cũng được vo sạch rồi cho vào máy xay với nước cốt dừa, sau đó cho vừng đen hoặc trắng hòa lẫn vào bột để sau này chiếc bánh được thơm ngon hơn. Lò bánh tráng được làm bằng thủ công phía dưới là nồi nước to, phía trên một lớp vải dày nhưng mịn. Khi nước thật sôi, bột sẽ được đổ từng vá và phải cán mỏng đều khắp một lượt trên mặt vải. Bánh vừa trở mình trong vắt là phải lấy ra ống tre, rồi chuyển sang tấm đan làm bằng lá dừa (hay còn gọi là liếp dừa) để đưa ra sân phơi. Đây là công việc luôn đòi hỏi đôi bàn tay khéo léo của những thợ lành nghề quyết định thành phẩm tròn - đều - không dày, không mỏng và không bị dính khuôn. Không chỉ vậy, nghề làm bánh tráng còn phụ thuộc vào thời tiết, nên phải dậy từ khuya để cán bánh cho kịp phơi đủ nắng vào sáng sớm, nắng không đủ, bánh sẽ bị chai.

Theo anh Huy, hiện nay, các lò bánh tập trung nhiều nhất ở ấp Nghĩa Huấn, xã Mỹ Thạnh, huyện Giồng Trôm và từng bước cải tiến kỹ thuật, đầu tư thiết bị thay thế một vài công đoạn trong quy trình sản xuất thủ công (như vo gạo, xay bột, tráng bánh…), nhằm giảm nhẹ sức người, gia tăng sản lượng, chất lượng, mẫu mã, góp phần tăng thu nhập của người dân. Đặc biệt, ngoài loại bánh truyền thống nước cốt dừa, làng nghề còn sáng tạo ra nhiều loại bánh tráng như bánh tráng sữa và lòng đỏ trứng gà… đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng trong và ngoài nước.

Làng nghề bánh phồng Sơn Đốc

Làng nghề bánh phồng Sơn Đốc tọa lạc tại xã Hưng Nhượng, huyện Giồng Trôm. Những chiếc bánh phồng nếp Sơn Đốc từ lâu đã trở thành niềm tự hào của người dân địa phương.

Với hơn 20 năm gắn bó với sản phẩm bánh phồng truyền thống của gia đình, anh Cao Minh Tấn, xã Hưng Nhượng (chủ cơ sở bánh phồng Hai Sậm) kể, nếp làm bánh phồng là loại nếp sáp dẻo, nếp được đồ thành xôi rồi giã nhuyễn cùng với đường cát, nước cốt dừa… Trước đây, công đoạn giã bột thường là việc của đàn ông, thanh niên, ngày nay, khâu giã bánh phồng đã đỡ vất vả nhờ có sự hỗ trợ của máy móc.

“Bột giã xong sẽ được cán thành thành hình tròn và phơi dưới ánh nắng mặt trời cho đến khi khô hoàn toàn. Hiện, công đoạn cán bánh cũng được người dân chuyển sang hình thức cán bằng máy nhằm tăng năng suất và cho ra thành phẩm đẹp hơn, độ dày mỏng cũng đồng loạt như nhau. Từ đó, đáp ứng được nhu cầu của thị trường, gia tăng tính cạnh tranh cho sản phẩm của làng nghề”, anh Cao Minh Tấn cho biết.

Ngoài ra, các cơ sở sản xuất bánh phồng như anh Tấn còn tìm đến các sàn thương mại điện tử, mạng xã hội để tiếp thị và bán sản phẩm. Anh Tấn cho hay, sau khi ứng dụng thương mại điện tử, cơ sở được nhiều khách hàng hơn trước đây. “Tệp khách hàng” tăng, nên hiện tại cơ sở anh Tấn hoạt động xuyên suốt, đều đặn mỗi ngày, với 20 lao động thường xuyên và hơn 10 ngàn bánh/ngày. Vào dịp Tết Nguyên đán, số lượng sản xuất mỗi ngày tăng gấp 3 - 4 lần.

Chị Phan Thị Kim Phụng ở Đồng Tháp cho biết, chị “nghiện” hương vị bánh phồng Sơn Đốc trong một dịp du lịch ở Bến Tre. Về sau, chị thường hay nghiên cứu và đặt hàng online để thưởng thức. Theo chị Phụng, điều khiến chị “nghiện” là bánh phồng nở đều, giòn xốp và thơm ngon của nước cốt dừa và nếp sáp. Khi nướng trên lửa than, bánh nở to gấp 3 - 4 lần so với kích thước ban đầu.

Bảo tồn và phát triển

Theo Bí thư Huyện ủy Giồng Trôm Nguyễn Thái Bình, nghề bánh tráng, bánh phồng nơi đây được đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 4069/QĐ-BVHTTDL ngày 30-10-2018 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Hiện Hợp tác xã Bánh tráng Mỹ Lồng với 150 lò bánh; bánh phồng Sơn Đốc với 51 cơ sở sản xuất; nhiều cơ sở đạt chứng nhận sản phẩm OCOP, từ đó nâng cao giá trị sản phẩm, vươn xa thị trường tiêu thụ và thâm nhập vào kênh tiêu thụ ở các siêu thị, chợ, cửa hàng, trên các sàn thương mại điện tử…

Bí thư Huyện ủy Giồng Trôm Nguyễn Thái Bình cho rằng, để sản phẩm bánh tráng Mỹ Lồng, bánh phồng Sơn Đốc tiếp tục phát triển một cách bền vững, thời gian tới cần có những giải pháp phù hợp, xác định quy mô sản xuất, bảo đảm phát triển làng nghề, thu hút người tham gia sản xuất theo hướng hợp tác cùng phát triển; từng lúc nghiên cứu ứng dụng công nghệ trong quy trình đóng gói, cải tiến mẫu mã bao bì, gắn với việc quảng bá sản phẩm.

Ngoài việc bảo tồn những giá trị văn hóa phi vật thể, Bí thư Huyện ủy Giồng Trôm Nguyễn Thái Bình đề nghị cần phát triển chuỗi sản xuất liên kết gắn với không gian xanh, môi trường sạch, tạo một điểm đến tham quan gắn với các hoạt động du lịch khác và mang đậm bản sắc văn hóa riêng để du khách khi đến với làng nghề có thể thưởng thức loại bánh đặc sản, trải nghiệm với quy trình sản xuất bánh. Đây chắc chắn sẽ là hoạt động thú vị cho du khách khi đền với làng nghề truyền thống “Bánh tráng Mỹ Lồng” và “Bánh phồng Sơn Đốc” trong thời gian tới. Đồng thời, cần duy trì và phát huy lễ hội này hàng năm vào thời điểm phù hợp, kết hợp cùng các hoạt động quảng bá, tiêu thụ sản phẩm thì gắn với hoạt động tôn vinh bằng hình thức công nhận nghệ nhân làng nghề, trên cơ sở tiêu chí và quy chế công nhận cụ thể, công khai, tiến tới vinh danh nghệ nhân tiêu biểu.

Bài, ảnh: Chương Đài

Nguồn: https://baodongkhoi.vn/giu-lua-lang-nghe-truyen-thong-tram-nam-27062025-a148788.html