Hệ thống thư viện công cộng: Ứng dụng công nghệ thông tin, phục vụ nhu cầu bạn đọc

BẮC NINH - Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 phát triển mạnh mẽ, chuyển đổi số và liên thông thư viện không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là yêu cầu cấp bách nhằm xây dựng xã hội học tập và phục vụ tốt hơn nhu cầu tiếp cận văn hóa, tri thức của Nhân dân. Trong xu thế chung, hệ thống thư viện công cộng tại Bắc Ninh nhận được nhiều sự quan tâm đầu tư, bước đầu triển khai số hóa, ứng dụng công nghệ thông tin trong phục vụ bạn đọc.

Những chuyển động bước đầu

Những năm gần đây, Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm, ban hành nhiều cơ chế, chính sách tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho sự phát triển của lĩnh vực thư viện. Năm 2019, Quốc hội khóa XIV thông qua Luật Thư viện, chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7/2020. Tiếp đó, năm 2021, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt "Chương trình chuyển đổi số ngành thư viện đến năm 2025, định hướng đến năm 2030". Đây là nền tảng quan trọng để các thư viện đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, tạo động lực phát triển mới trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Bạn đọc mượn sách tại Thư viện Bắc Ninh số 1.

Thực hiện chương trình chuyển đổi số, Thư viện Bắc Ninh số 1 trung bình mỗi năm triển khai số hóa khoảng 5 nghìn trang tài liệu và phối hợp thực hiện số hóa gần 10 nghìn trang tài liệu địa chí có nội dung về tỉnh Bắc Giang (cũ). Tài liệu số hóa bảo đảm chất lượng, bàn giao cho kho Địa chí để lưu trữ và phục vụ bạn đọc theo quy định. Năm 2024, số lượt bạn đọc truy cập tài liệu điện tử và tra cứu mục lục trực tuyến trên website của Thư viện Bắc Ninh số 1 đạt hơn 92 nghìn lượt, tăng 161% so với năm 2023; 6 tháng đầu năm 2025 đạt gần 67 nghìn lượt truy cập, tăng 216,3% so với cùng kỳ năm 2024. Qua đó cho thấy, nhu cầu sử dụng thư viện trực tuyến ngày càng tăng.

Thư viện Bắc Ninh số 2 có 245.000 bản sách và gần 5.000 cuốn báo, tạp chí đóng bìa. Trung bình mỗi năm, đơn vị được bổ sung khoảng 800 triệu đồng cho nguồn tài liệu. Thư viện đã ứng dụng phần mềm Mylib để quản lý tài liệu, hồ sơ bạn đọc, mượn trả sách, đồng thời xây dựng hệ thống tra cứu trực tuyến OPAC. Website của thư viện thu hút khoảng 1,5 triệu lượt truy cập/năm. Trong năm 2025, đơn vị đã chuyển toàn bộ hệ thống phần mềm, cơ sở dữ liệu, website, hệ thống tra cứu vào máy chủ của Trung tâm dữ liệu tỉnh. Ngoài ra, thư viện còn được trang bị các thiết bị hiện đại như máy tính, máy chiếu, máy in, máy scan, đầu đọc mã vạch…

Những kết quả bước đầu đã minh chứng chuyển đổi số mang lại hiệu quả tích cực, đáp ứng ngày càng tốt nhu cầu bạn đọc, tạo động lực mới cho hoạt động thư viện. Mặc dù vậy, các thư viện cũng đang đối diện với nhiều khó khăn, thách thức trong việc triển khai thực hiện số hóa.

Khó khăn cần tháo gỡ

Khảo sát tại Thư viện Bắc Ninh số 2, hiện nay đơn vị đang thực hiện số hóa bài trích báo, tạp chí viết về Bắc Ninh để cập nhật hằng ngày lên website. Phần mềm Mylib đang sử dụng từ nguồn hỗ trợ xã hội hóa, chưa phải phần mềm bản quyền và đạt chuẩn nghiệp vụ. Do chưa được đầu tư xây dựng thư viện điện tử, thư viện số nên cũng chưa thể triển khai liên thông chia sẻ nguồn tài nguyên. Còn tại Thư viện Bắc Ninh số 1, dù đã áp dụng phần mềm Ilib 3.6 trong biên mục, tra cứu, lưu thông, cấp thẻ bạn đọc... nhưng đây là phần mềm cũ, lạc hậu, ít được nâng cấp, không đáp ứng nhu cầu quản lý và khai thác trong giai đoạn chuyển đổi số.

Trước mắt, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch chỉ đạo các đơn vị rà soát, đánh giá thực trạng; tiếp tục đề xuất đầu tư cơ sở vật chất, nâng cấp trang thiết bị, ứng dụng công nghệ hiện đại; đồng thời hướng dẫn các địa phương thành lập thư viện xã, phường đúng quy chuẩn, dự kiến hoàn thành vào tháng 10/2025.

Ông Nguyễn Đắc Hồng, Giám đốc Thư viện Bắc Ninh số 1 chia sẻ: “Chuyển đổi số thư viện không chỉ là việc số hóa tài liệu rồi cung cấp cho bạn đọc mà là sự thay đổi toàn diện liên quan đến vấn đề công nghệ, quản trị, nguồn nhân lực, bản quyền, cơ chế chia sẻ tài liệu, kết nối tương tác với người dùng... Chúng tôi rất mong có hướng dẫn cụ thể từ các cấp bộ, ngành về cơ chế định mức đấu thầu hạ tầng, cơ chế về bản quyền, cũng như chính sách thu hút nguồn nhân lực để vận hành thư viện số”.

Khẳng định chuyển đổi số và liên thông thư viện là yêu cầu tất yếu, ông Khổng Đức Thanh, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho rằng: Để triển khai thực hiện hiệu quả mục tiêu chuyển đổi số thư viện cần một chiến lược dài hạn và lộ trình cụ thể. Trước mắt, Sở chỉ đạo các đơn vị rà soát, đánh giá thực trạng; tiếp tục đề xuất đầu tư cơ sở vật chất, nâng cấp trang thiết bị, ứng dụng công nghệ hiện đại; đồng thời hướng dẫn các địa phương thành lập thư viện xã, phường đúng quy chuẩn, dự kiến hoàn thành vào tháng 10/2025. Cùng đó, Sở tập trung chỉ đạo các thư viện xây dựng nguồn tài nguyên số, phát triển bộ sưu tập số về địa chí, văn hóa, lịch sử Bắc Ninh; giao Thư viện Bắc Ninh số 1 và số 2 phối hợp tham mưu xây dựng Đề án thư viện số, thư viện điện tử, dự kiến trình UBND tỉnh vào năm 2026. Sau khi được phê duyệt, Đề án sẽ trở thành kim chỉ nam bảo đảm hệ thống thư viện công cộng trong tỉnh triển khai đồng bộ, thống nhất. Ngoài ra, Sở tích cực phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan để đẩy mạnh tuyên truyền, hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật về chuyển đổi số thư viện; tham mưu UBND tỉnh ban hành quy định, hướng dẫn cụ thể, tạo hành lang pháp lý thông thoáng cho hoạt động số hóa, liên thông, chia sẻ dữ liệu; đồng thời có cơ chế giải quyết vấn đề bản quyền. Sở cũng quan tâm phối hợp đào tạo, tập huấn, nâng cao trình độ, kỹ năng chuyển đổi số cho đội ngũ cán bộ thư viện.

 

Bài, ảnh: Thuận Thảo

Nguồn: https://baobacninhtv.vn/he-thong-thu-vien-cong-cong-ung-dung-cong-nghe-thong-tin-phuc-vu-nhu-cau-ban-doc-postid426158.bbg