Hoạ sĩ Trường Chăm cùng ký ức quê dừa thời kháng chiến

BDK - Trong lĩnh vực hội họa, quê hương Bến Tre với những nét đặc trưng đã được khắc họa ở nhiều góc độ khác nhau, ẩn chứa trong mỗi tác phẩm là tình cảm của người họa sĩ dành cho xứ Dừa thân thương nơi quê nhà. Trong đó có họa sĩ Trường Chăm, người chiến sĩ trên lĩnh vực tư tưởng - văn hóa, trưởng thành từ kháng chiến.

Tranh ký họa của họa sĩ Trường Chăm “Đội săn tàu trên sông Giồng Trôm”, năm 1970.

Bén duyên với nghề vẽ

Họa sĩ Trường Chăm tên thật là Trương Văn Thảng, sinh ngày 3-2-1950, tại xã An Định, huyện Mỏ Cày Nam. Ông tham gia cách mạng lúc còn học sinh và chính thức bước chân vào nghề làm họa sĩ chuyên nghiệp ngày 27-10-1967, tại Tổ họa - Tiểu ban Văn nghệ, thuộc Ban Tuyên huấn tỉnh. Sau ngày giải phóng, họa sĩ Trường Chăm chính thức vào học tại Trường Đại học Mỹ thuật TP. Hồ Chí Minh (khóa 1975 - 1981). Trải qua nhiều nhiệm vụ, trong đó có quyền Hiệu trưởng Trường Văn hóa - Nghệ thuật tỉnh Bến Tre. Ông hiện là hội viên Hội Mỹ thuật Việt Nam, cán bộ hưu trí.

Con đường đến với hội họa của họa sĩ Trường Chăm như một cái duyên đã “bắt bén” với người họa sĩ ngay từ lúc nhỏ và người thầy tự nhiên rất vĩ đại của ông thời ấy chính là hiện thực xã hội, để rồi những bức tranh ký họa thời kháng chiến mãi là niềm tự hào trong sự nghiệp vẽ tranh của người họa sĩ này cho đến hôm nay và mãi về sau.

Họa sĩ Trường Chăm chia sẻ: “Hồi thời học sinh, tôi có năng khiếu vẽ. Năm 1967, tôi được Tiểu ban Văn nghệ tỉnh rút về. Lúc đó, tôi nổi tiếng về vẽ tiền. Tôi vẽ tiền giống y hệt. Khi Tiểu ban Văn nghệ rút về, phân công tôi ở Tổ Hội họa và từ đó tôi bắt đầu nhiệm vụ đi phong trào, đi điểm. Tôi xuống tham gia các hoạt động, phong trào của địa phương, của chiến trường như tại các Hội Mẹ, Hội Chị, Nông dân, Du kích… các nền sản xuất của nhân dân. Tôi theo bộ đội đi đánh đòn, đánh tàu, nhờ vậy mà cảm nhận được chiến tranh, bom đạn nổ, mùi thuốc súng. Phải nói là lúc đó trẻ, có cả tính “liều mạng” nữa, đó là sự “kích thích”. Nhờ vậy, tôi có phương châm lấy tự nhiên làm ông thầy thực tế của mình”.

Ngày họa sĩ Trường Chăm chính thức vào “nghề vẽ” thật đơn giản và đầy bất ngờ như thế. Lúc ấy, chàng thanh niên trẻ 17 tuổi bắt đầu tham gia cách mạng, đi hoạt động phong trào, mang theo tấm lòng và tinh thần nhiệt huyết, phác họa nên những bức tranh thời kháng chiến thật sống động, chân thật về những đau thương, mất mát, những hy sinh anh dũng của quân và dân Bến Tre một thời hoa lửa.

 “Tôi là một họa sĩ đi ghi chép, thì tất cả các phong trào, từ bà mẹ, người chị, bác nông dân, anh du kích đến bộ đội… tôi đều xem như là máu thịt của mình. Nhờ những người này đã giúp tôi tạo nên những bức tranh ký họa chân thật. Tôi dành nhiều tình cảm và lòng tự hào về họ. Tôi vẽ họ bằng chính tấm lòng, tình yêu thương và sự trân trọng của mình. Họ luôn sống mãi trong từng nét họa của tôi”, xem lại từng trang vẽ, họa sĩ Trường Chăm chia sẻ.

Những nét vẽ “sống động, hút hồn”

Đối với họa sĩ Trường Chăm, những cây bút sắt, bút bic, những bức tranh ký họa vẽ vội về hình ảnh chiến đấu, những đặc tả về cuộc sống của bà con nơi quê nhà, hình ảnh những người dân nơi hậu phương, những chiến sĩ xông pha nơi tiền tuyến… cũng chính là cách “đánh giặc” của người họa sĩ trên mặt trận tư tưởng lúc bấy giờ.

Nhiều bức tranh của họa sĩ Trường Chăm tạo cảm xúc mạnh mẽ cho người xem vì nội dung phản ánh hiện thực đời sống với những nét vẽ sống động, hút hồn. Với những người trẻ mang trong mình niềm vinh dự khi được xem lại những bức tranh ký họa mà chất chứa trong ấy là cả một tấm lòng, một sự hy sinh thầm lặng nhưng lớn lao của người chiến sĩ. Nhiều bức tranh nghệ thuật của họa sĩ Trường Chăm đã tạo cảm xúc mạnh mẽ cho người xem như tranh “Vết thương chiến tranh”, bút sắt 1968; “Du kích Thạnh Phú Đông”, bút sắt 1969; “Đội nữ pháo binh rừng dừa”, bút sắt 1971; “Mẹ còn đâu - vì giặc Mỹ sát hại”, tranh màu nước 1972; “Lớp bổ túc dã chiến”, tranh màu nước 1971; “Vết đau chiến tranh”, tranh sơn dầu 1975; “Sông Bến Tre giải phóng”, bút sắt 1975… và rất nhiều tranh ký họa chân dung các chiến sĩ, bộ đội, những người tham gia kháng chiến và cả các mẹ, các chị - những gia đình nuôi quân…

Đi cùng với tuổi đời, nghiệp vẽ đã trở thành hơi thở của họa sĩ Trường Chăm và ông đã để lại “tài sản” nghệ thuật đầy ý nghĩa cho đời như họa sĩ Nguyễn Hoàng - nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Mỹ thuật TP. Hồ Chí Minh từng nhận xét: “Với họa sĩ Trường Chăm, tôi cảm nhận những ký họa của anh đầy sức sống, ghi lại những khoảnh khắc sâu đậm của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước ở miền Nam mà thoạt nhìn như quá bình dị: một góc vườn dừa, một rặng dừa lao xao, cảnh sông rạch quê hương; hòa quyện với sinh hoạt của các anh chị du kích, của đồng bào; một góc học tập thời chiến, du kích tập bắn… Tôi cảm nhận được về một vùng đất quê hương đau thương mà anh dũng - ghi nhận một thời đã qua nhưng là một thời tự hào đáng nhớ, đáng trân trọng biết nhường nào”.

Tuy đã hưu trí, nhưng vì đam mê, vì tình cảm dành cho quê hương nên họa sĩ Trường Chăm vẫn cần mẫn, say sưa với khung trời mỹ thuật, góp mặt đều đặn qua các tác phẩm tham dự các cuộc triển lãm ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long và toàn quốc.

Góp phần vào những thành tựu chung của 50 năm hình thành và phát triển của nền mỹ thuật tỉnh Bến Tre, họa sĩ Trường Chăm đã đào tạo nhiều lớp đội ngũ kế thừa, có đóng góp tích cực vào nền văn hóa, nghệ thuật của tỉnh Bến Tre và đồng bằng sông Cửu Long nói chung trong thời gian qua.

Với những đóng góp miệt mài trên lĩnh vực tư tưởng - văn hóa, họa sĩ Trường Chăm đã nhận được Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Ba, Huân chương Quyết thắng hạng Nhất, Huy chương Vì sự nghiệp Mỹ thuật Việt Nam, kỷ niệm chương Vì sự nghiệp văn hóa; Giải thưởng Văn học - Nghệ thuật Nguyễn Đình Chiểu lần thứ I năm 2010…

Họa sĩ Trường Chăm có trên 200 bức tranh ký họa kháng chiến, đã được các nhà sưu tập, các bảo tàng trong và ngoài nước lưu giữ như: Bảo tàng Bến Tre 20 bức; Bảo tàng Tiền Giang 10 bức (đây là số ký họa về đất và người Tiền Giang trên đường đi học lớp hội họa giải phóng trên rừng Tây Ninh năm 1973); Bảo tàng Mỹ thuật TP. Hồ Chí Minh 9 bức, trong đó có 4 bức tranh khắc gỗ màu và 5 bức ký họa về Đội săn tàu Mỹ trên sông Giồng Trôm. Đặc biệt là Bảo tàng Lịch sử Việt Nam đã sưu tập 50 bức tranh ký họa về đất nước, con người Bến Tre trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Số tranh sưu tập người nước ngoài là 46 bức gồm: Mỹ, Pháp, Đức và Singapore.

Bài, ảnh: Thùy Dương

Nguồn: https://baodongkhoi.vn/hoa-si-truong-cham-cung-ky-uc-que-dua-thoi-khang-chien-06062025-a147744.html