Hướng dẫn xử lý tài chính và tài sản công khi sắp xếp đơn vị hành chính

Tại Hội nghị toàn quốc tập huấn về tổ chức và hoạt động của tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị ở cấp xã (mới), lãnh đạo Bộ Tài chính đã báo cáo các nội dung cơ bản về thực hiện phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền về lĩnh vực tài chính; xử lý tài sản khi sắp xếp đơn vị hành chính khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp.

Mở rộng phân quyền tài chính theo hướng thực chất và chủ động

Thực hiện Kết luận 155-KL/TW và Kết luận 160-KL/TW của Bộ Chính trị trong tháng 5/2025 về sắp xếp tổ chức bộ máy, Bộ Tài chính đã rà soát, tổng hợp và đề xuất sửa đổi đồng loạt các văn bản quy phạm pháp luật với 253 văn bản (gồm 17 luật, 65 nghị định, 143 thông tư…), nhằm đẩy mạnh phân cấp, phân quyền gắn với chính quyền địa phương 2 cấp.

Kết quả rà soát, có 412 nhiệm vụ đề xuất thực hiện phân quyền, phân cấp. Trong đó, 58 nhiệm vụ đã thực hiện qua các văn bản được Quốc hội thông qua. Còn lại, 354 nhiệm vụ được đề xuất phân quyền theo các cấp: Có 13 nhiệm vụ thuộc thẩm quyền Quốc hội hoặc UBTVQH phân quyền cho Chính phủ; 92 nhiệm vụ phân cấp từ Chính phủ/Thủ tướng cho bộ trưởng, địa phương; 187 nhiệm vụ chuyển từ cấp huyện xuống xã; 20 nhiệm vụ chuyển từ huyện lên tỉnh.

Đặc biệt, Bộ Tài chính đã chủ trì trình sửa 13 luật, ban hành 5 nghị định và 7 thông tư chuyên biệt để phù hợp mô hình quản trị 2 cấp chính quyền. Các nội dung tập trung vào ngân sách nhà nước, tài sản công, thuế, đầu tư công và các vấn đề liên quan quản lý tài chính ở địa phương.

Rà soát thẩm quyền và hướng dẫn thực hiện tài chính ở cấp địa phương

Theo hướng dẫn tại Văn bản 4205/BTC-NSNN ngày 2/4/2025 và 7284/BTC-NSNN ngày 27/5/2025, Bộ Tài chính đã yêu cầu bảo đảm ổn định nguồn thu – nhiệm vụ chi sau khi sắp xếp các đơn vị hành chính.

Về ngân sách, Luật Ngân sách Nhà nước (NSNN) hiện hành đã phân rõ thẩm quyền giữa trung ương và địa phương, giao HĐND cấp tỉnh quyết định phân cấp NSĐP. Trong dự thảo sửa đổi Luật NSNN, tiếp tục quy định nội dung này.

Trong đầu tư công, Bộ Tài chính đề xuất chuyển 5 nhiệm vụ từ cấp huyện lên cấp tỉnh, như: quyết định chủ trương đầu tư, điều chỉnh kế hoạch trung hạn, phân cấp thẩm quyền cho xã.

Lĩnh vực tài chính đất đai, trưng mua trưng dụng, quản lý tài sản công có 101 nhiệm vụ được phân định, bao gồm: 8 nhiệm vụ chuyển từ huyện lên tỉnh; 93 nhiệm vụ chuyển từ huyện xuống xã.

Về lĩnh vực đấu thầu, 8 nhiệm vụ chuyển xuống cấp xã; phí, lệ phí có 3 nhiệm vụ; tín dụng chính sách xã hội 5 nhiệm vụ; phát triển doanh nghiệp nhà nước 2 nhiệm vụ; bảo hiểm 3 nhiệm vụ; quản lý hộ kinh doanh, hợp tác xã 38 nhiệm vụ; chương trình mục tiêu quốc gia 18 nhiệm vụ; đầu tư PPP 5 nhiệm vụ; quản lý giá 3 nhiệm vụ; thuế 13 nhiệm vụ.

Ngoài lĩnh vực ngân sách, Bộ Tài chính đề xuất các nội dung phân cấp cụ thể.

Về đầu tư công, có 4 nhiệm vụ được phân quyền từ Quốc hội cho Chính phủ, từ Thủ tướng cho các bộ, ngành, địa phương. Cơ chế mới giúp rút ngắn thủ tục đầu tư, đơn giản hóa quy trình dự án, giảm nội dung thẩm định.

Về tài sản công, có 82 nhiệm vụ được phân cấp, trong đó 58 từ Thủ tướng giao bộ trưởng và địa phương, 24 từ bộ trưởng chuyển cho chính quyền tỉnh/xã. Ngoài ra, các nhiệm vụ còn lại được xử lý qua Luật sửa đổi bổ sung 8 luật, Nghị định 77/2025/NĐ-CP, và các nghị định sửa đổi bổ sung tiêu chuẩn trụ sở, xe công.

Về quy hoạch, có 5 nhiệm vụ được phân quyền từ Quốc hội, Thủ tướng cho các cấp địa phương như tổ chức thẩm định, điều chỉnh quy hoạch tỉnh.

Về đấu thầu, có 5 nhiệm vụ, trong đó 3 trao thẩm quyền cho chủ đầu tư được quyết định hình thức chỉ định thầu, chào hàng cạnh tranh, sửa đổi hợp đồng.

Về hợp tác công tư (PPP), có 5 nhiệm vụ được giao từ Quốc hội, Thủ tướng, bộ trưởng xuống các cấp.

Về đầu tư, có 7 nhóm dự án lớn như sân bay, đô thị, dầu khí, nhà ở… được phân cấp cho địa phương. Đồng thời, UBND tỉnh có quyền công bố địa bàn ưu đãi đầu tư trong vòng 5 ngày từ khi xã mới thành lập.

Về thuế, có 9 nhiệm vụ phân quyền từ Chính phủ, Thủ tướng cho Bộ Tài chính về khai thuế, hồ sơ, thời hạn, dịch vụ hóa đơn điện tử, đàm phán APA.

Về dự trữ nhà nước, có 6 nhiệm vụ phân cấp cho Bộ trưởng Tài chính, trong đó có quyền quyết định xuất nhập hàng dự trữ, tiêu hủy, xử lý hàng hư hỏng.

Về doanh nghiệp nhà nước, có 6 nhiệm vụ giao cho Hội đồng thành viên và Chủ tịch công ty thực hiện thay vì báo cáo chủ sở hữu.

Về thống kê, có 6 nhiệm vụ, bao gồm tổ chức điều tra, phân công cơ quan, được phân cấp từ Thủ tướng cho Bộ trưởng, từ Bộ trưởng cho cơ quan thống kê.

Đáng chú ý, tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã cho phép phân cấp thêm cho TP Hải Phòng theo cơ chế đặc thù, trong đó có 4 nhiệm vụ từ Quốc hội, Thủ tướng, UBTVQH cho HĐND và UBND thành phố.

Hướng dẫn xử lý tài chính và tài sản công khi sắp xếp đơn vị hành chính- Ảnh 2. — Ông Nguyễn Văn Thắng, Bộ trưởng Bộ Tài chính giới thiệu chuyên đề "Báo cáo các nội dung cơ bản về thực hiện phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền về lĩnh vực tài chính khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp" - Ảnh: Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh

Xử lý tài sản công khi sắp xếp đơn vị hành chính gắn đồng bộ với cải cách bộ máy

Đáng chú ý, đối với trụ sở làm việc, cơ sở hoạt động sự nghiệp, Bộ Tài chính hướng dẫn ưu tiên bố trí trụ sở làm việc, cơ sở hoạt động sự nghiệp của các cơ quan, tổ chức, đơn vị cấp huyện (sau khi bỏ cấp huyện) cho đơn vị hành chính cấp cơ sở nơi đóng trụ sở hoặc cơ quan, tổ chức, đơn vị khác của Nhà nước (kể cả cơ quan, tổ chức, đơn vị của Trung ương trên địa bàn) có nhu cầu để làm trụ sở làm việc, cơ sở hoạt động sự nghiệp; có thể thực hiện bố trí một trụ sở làm việc cho nhiều cơ quan, tổ chức, đơn vị sử dụng; đồng thời, một cơ quan có thể bố trí duy trì làm việc tại nhiều trụ sở trong giai đoạn đầu sắp xếp đơn vị hành chính để bảo đảm công tác quản lý nhà nước tại các địa bàn sáp nhập và giảm bớt khó khăn việc đi lại, sinh hoạt của cán bộ, công chức, viên chức và người lao động; không để ảnh hưởng, gián đoạn việc cung cấp các dịch vụ công cho người dân.

Thực hiện hoán đổi (điều chuyển) trụ sở, cơ sở hoạt động sự nghiệp giữa các cơ quan, tổ chức, đơn vị cấp tỉnh, huyện, xã và cơ quan trung ương trên địa bàn có trụ sở dôi dư, thừa, thiếu diện tích so với tiêu chuẩn, định mức để bảo đảm tận dụng tối đa cơ sở vật chất, trụ sở, cơ sở hoạt động sự nghiệp sẵn có trên địa bàn.

Đối với các trụ sở, cơ sở hoạt động sự nghiệp dôi dư sau khi đã bố trí, sắp xếp được thực hiện theo các hình thức xử lý tài sản theo quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công; trong đó, ưu tiên chuyển đổi công năng để làm cơ sở y tế, giáo dục, sử dụng cho các mục đích công cộng khác của địa phương (thư viện, công viên, thiết chế văn hóa, thể thao….) như chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm và Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính; thu hồi để giao tổ chức có chức năng quản lý, kinh doanh nhà của địa phương quản lý, khai thác (quản lý để phục vụ mục tiêu lâu dài của Nhà nước; bảo quản, bảo vệ tài sản; bố trí cho các cơ quan, đơn vị sử dụng tạm thời; cho thuê nhà gắn với đất;…), giao tổ chức phát triển quỹ đất của địa phương quản lý, phát triển và khai thác theo quy định của pháp luật,…

Lãnh đạo Bộ Tài chính yêu cầu: Việc sắp xếp đơn vị hành chính theo mô hình 2 cấp kéo theo yêu cầu xử lý tài sản công đồng bộ, hiệu quả. Tài sản công là cơ sở phục vụ hoạt động nhà nước và cung cấp dịch vụ công, do đó cần bố trí phù hợp với số lượng cán bộ, chức năng nhiệm vụ của từng đơn vị. Từ cuối năm 2024 đến nay, Quốc hội đã ban hành Luật 56/2024/QH15 sửa Luật Quản lý, sử dụng tài sản công; Chính phủ đã ban hành 11 nghị định và 1 quyết định liên quan.

Đáng chú ý, Thủ tướng Chính phủ cũng ban hành 2 công điện chỉ đạo sắp xếp, xử lý tài sản công, phân công cụ thể cho các bộ, ngành, địa phương. Bộ Tài chính đã trình Đảng ủy Chính phủ báo cáo Bộ Chính trị, đồng thời có văn bản gửi Bí thư Tỉnh ủy, Thành ủy chỉ đạo thống nhất.

Ngoài ra, Bộ Tài chính còn ban hành nhiều văn bản hướng dẫn xử lý tài sản sau sắp xếp, trong đó lưu ý: Ưu tiên sử dụng lại trụ sở, cơ sở vật chất còn tốt; Chuyển đổi mục đích sử dụng hợp lý nếu không còn sử dụng đúng chức năng; Hạn chế mua sắm mới nếu chưa rõ nhu cầu, tránh lãng phí ngân sách.

Theo lãnh đạo của Bộ Tài chính với chỉ đạo thống nhất từ Bộ Chính trị, Ban Bí thư và các văn bản hướng dẫn của Bộ Tài chính, các địa phương cần khẩn trương rà soát, hoàn tất các nội dung phân cấp, sắp xếp tài sản công trước thời hạn 30/6/2025 như kế hoạch đề ra.

Anh Minh

Nguồn: https://baochinhphu.vn/huong-dan-xu-ly-tai-chinh-va-tai-san-cong-khi-sap-xep-don-vi-hanh-chinh-102250615180114248.htm