Israel - Iran xung đột: Hormuz có thể khiến cả thế giới khát dầu?

(Dân trí) - Căng thẳng Israel - Iran đẩy Eo biển Hormuz vào thế khó. Chỉ một nguy cơ bị phong tỏa cũng đủ khiến giá dầu bùng nổ và thị trường toàn cầu chao đảo.

Hãy hình dung một "nút thắt cổ chai" hàng hải, nơi hẹp nhất chỉ rộng 29 hải lý (khoảng 54km), nhưng lại là con đường duy nhất cho 1/3 lượng dầu thô và 1/5 lượng khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) được vận chuyển bằng đường biển trên toàn cầu mỗi ngày. Đó chính là eo biển Hormuz, cánh cửa chiến lược nối liền vịnh Ba Tư giàu tài nguyên với vịnh Oman và biển Ả Rập rộng lớn.

Cơ quan Thông tin Năng lượng Hoa Kỳ (EIA) không ngần ngại gọi đây là "nút thắt dầu mỏ quan trọng nhất thế giới" - một danh xưng đủ để thấy tầm vóc và vai trò không thể thay thế của nó.

Khi căng thẳng giữa Israel và Iran leo thang đến đỉnh điểm với các cuộc không kích và những lời đe dọa đáp trả, đặc biệt là lời cảnh báo "đóng cửa Hormuz" từ phía Tehran, thị trường năng lượng toàn cầu ngay lập tức "nín thở". Giới đầu tư và các nhà phân tích đang phải tính toán đến kịch bản tồi tệ nhất: Điều gì sẽ xảy ra nếu huyết mạch này thực sự bị cắt đứt?

Eo biển Hormuz (đoạn hẹp chỉ rộng 29 hải lý giữa Vịnh Ba Tư và biển Ả Rập) đang trở thành tâm điểm sau khi xung đột Israel - Iran bùng phát trở lại (Minh họa: Azernews).

Vì sao thế giới "sống còn" nhờ Hormuz?

Năm 2023, theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), mỗi ngày có khoảng 20 triệu thùng dầu thô và các sản phẩm tinh chế đi qua eo biển Hormuz. Con số này tương đương gần 30% tổng thương mại dầu mỏ toàn cầu. Trong đó, khoảng 70% lượng dầu này chảy về châu Á, với những "gã khổng lồ" tiêu thụ như Trung Quốc, Ấn Độ và Nhật Bản là các khách hàng chủ chốt.

Mặc dù có một số tuyến đường ống trên bộ được xem là giải pháp thay thế, năng lực của chúng lại vô cùng hạn chế. IEA ước tính chỉ khoảng 4,2 triệu thùng/ngày có thể được chuyển hướng qua các tuyến như đường ống Đông - Tây của Ả Rập Xê Út (dẫn ra Biển Đỏ) hay đường ống dẫn dầu thô của Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) đến cảng Fujairah. Con số này chỉ bằng khoảng một phần tư tổng lưu lượng hàng ngày qua Hormuz.

Hệ lụy không chỉ dừng lại ở đó. IEA cảnh báo: "Bất kỳ cuộc khủng hoảng kéo dài nào tại eo biển Hormuz không chỉ khiến nguồn cung từ các nhà xuất khẩu lớn như Ả Rập Xê Út, UAE, Kuwait, Iraq và Qatar bị gián đoạn, mà còn làm cho phần lớn công suất dự phòng của thế giới, vốn tập trung chủ yếu ở vùng Vịnh, trở nên bất khả dụng". Nói cách khác, thế giới sẽ mất đi "van an toàn" dầu mỏ quan trọng nhất.

Đối với thị trường LNG, bức tranh còn u ám hơn. Toàn bộ lượng LNG xuất khẩu từ Qatar - nhà sản xuất lớn thứ hai thế giới - và UAE đều phải đi qua "cửa ải" Hormuz.

Trong 10 tháng đầu năm 2023, khoảng 90 tỷ mét khối LNG đã được vận chuyển qua tuyến đường này, chiếm tới 20% tổng thương mại LNG toàn cầu. Với việc không có tuyến đường thay thế khả thi nào, bất kỳ sự gián đoạn nào tại Hormuz cũng sẽ ngay lập tức siết chặt nguồn cung LNG toàn cầu.

Khoảng 80% lượng LNG này hướng đến châu Á, 20% còn lại cung cấp cho châu Âu. Điều này đồng nghĩa với việc nếu Hormuz bị phong tỏa, một cuộc cạnh tranh khốc liệt về nguồn cung LNG giữa các khu vực, trong bối cảnh thị trường vốn đã eo hẹp, là điều khó tránh khỏi.

IEA kết luận một cách đanh thép: "Lượng dầu đi qua eo biển Hormuz là quá lớn, trong khi các tuyến đường thay thế lại quá hiếm hoi. Do đó, chỉ một sự gián đoạn ngắn cũng có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho thị trường năng lượng toàn cầu".

Kịch bản "ác mộng": Giá dầu sẽ "bay" đến đâu nếu Hormuz bị khóa?

Dù kịch bản phong tỏa hoàn toàn eo biển Hormuz vẫn được các chuyên gia đánh giá là ít có khả năng xảy ra do những hệ lụy địa chính trị và kinh tế khôn lường, nhưng chỉ riêng nguy cơ này cũng đủ sức làm thị trường "chao đảo".

Giá dầu thô đã có lúc tăng tới 13% chỉ trong một tuần khi căng thẳng Israel - Iran lên cao trào. Mặc dù sau đó có sự điều chỉnh giảm nhẹ khi các cuộc tấn công ban đầu không gây thiệt hại trực tiếp đến cơ sở hạ tầng dầu khí của Iran, nhưng "bóng ma" của một cuộc xung đột mở rộng vẫn lơ lửng.

Phố Wall đã không chậm trễ trong việc đưa ra các kịch bản định lượng. Goldman Sachs, một trong những ngân hàng đầu tư hàng đầu, cảnh báo rằng trong trường hợp rủi ro cực đoan với việc Eo biển Hormuz bị phong tỏa kéo dài, giá dầu có thể dễ dàng vượt xa mốc 100 USD/thùng.

Hiện tại, Iran sản xuất khoảng 3,6 triệu thùng dầu thô và 0,8 triệu thùng condensate mỗi ngày, với tổng lượng xuất khẩu qua đường biển đạt trung bình khoảng 2,1 triệu thùng/ngày, chủ yếu chảy sang Trung Quốc.

Giá dầu thô tăng 13% ngay sau khi căng thẳng Trung Đông leo thang (Minh họa: Gemini).

Warren Patterson, Trưởng bộ phận chiến lược hàng hóa tại ING, nhận định thị trường đã bắt đầu "định giá" rủi ro địa chính trị ở mức cao hơn sau những diễn biến gần đây. Ông cho rằng: "Chỉ cần nguồn cung dầu từ Iran bị gián đoạn, lượng dầu dư thừa dự kiến trong quý IV/2025 có thể bốc hơi, đẩy giá dầu Brent tiến gần mốc 80 USD/thùng".

Tuy nhiên, đó mới chỉ là "khúc dạo đầu". Patterson cảnh báo rằng một kịch bản nghiêm trọng hơn, như việc phong tỏa eo biển Hormuz, sẽ gây ra những tác động mạnh mẽ hơn rất nhiều.

"Gần 1/3 lượng dầu thô vận chuyển bằng đường biển toàn cầu đi qua eo biển này", ông nói. "Nếu dòng chảy này bị gián đoạn đáng kể, giá dầu có thể tăng vọt lên 120 USD/thùng, đặc biệt khi phần lớn công suất dự phòng của OPEC nằm ở vùng Vịnh và sẽ bị 'cô lập' trong trường hợp khủng hoảng."

Ông cũng lưu ý thêm rằng căng thẳng hiện tại còn kéo theo những hệ lụy đáng kể đối với thị trường khí đốt châu Âu.

Nguồn: https://dantri.com.vn/kinh-doanh/israel-iran-xung-dot-hormuz-co-the-khien-ca-the-gioi-khat-dau-20250618200147057.htm