Kiểm định khí thải xe máy: Cần có chính sách hỗ trợ kèm theo

Lộ trình áp dụng quy chuẩn khí thải phương tiện và kiểm soát khí thải phương tiện giao thông đang lưu hành được đánh giá là giải pháp quan trọng giải quyết vấn đề ô nhiễm bụi mịn tại các thành phố lớn. Tuy nhiên, theo một số ý kiến, cần có đánh giá đúng mức về tác động của khí thải phương tiện giao thông đến môi trường, đặc biệt là tác động của bụi mịn PM2.5.

Đồng thời, áp dụng quy chuẩn kiểm soát khí thải xe máy được nhận định sẽ có tác động rất lớn đến đời sống dân sinh và kinh tế - xã hội, nên cần cân nhắc kỹ và có lộ trình cụ thể để bảo đảm khả thi.

Cần thiết nhưng có cấp thiết?

Theo dự thảo mới nhất về lộ trình kiểm định khí thải xe môtô, xe gắn máy, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất lùi 6 tháng so với dự thảo lần trước về thời điểm kiểm định. Cụ thể, tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh sẽ bắt đầu áp dụng từ 1/7/2027 (trước đó là 1/1/2027).

Kiểm định khí thải xe máy cần có lộ trình dài hơi. Ảnh minh hoạ

Từ 1/7/2028, sẽ thực hiện ở Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ và Huế. Từ 1/7/2030, các tỉnh, thành phố còn lại sẽ kiểm định khí thải xe máy. Đáng lưu ý, để có thời gian cho người dân làm quen, cơ quan soạn thảo đã bổ sung quy định sau 18 tháng kể từ khi bắt đầu kiểm định khí thải, cơ quan chức năng mới xử phạt, trước đó tập trung vào nhắc nhở, tuyên truyền. Xe môtô, xe gắn máy không đạt yêu cầu khi kiểm định sẽ không được lưu hành.

TS Chu Mạnh Hùng, nguyên Vụ trưởng Vụ Môi trường, Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng) phân tích, hiện cơ quan quản lý chưa có kiểm kê về các nguồn phát thải gây ô nhiễm môi trường không khí. Vì thế khi đặt ra yêu cầu kiểm soát khí thải phương tiện giao thông đã có một số nhận định vội vàng, thiếu cơ sở. Chẳng hạn, nhận định hoạt động giao thông chiếm tới 70% ô nhiễm bụi mịn PM2,5. Hay, hoạt động giao thông là nguyên nhân chủ yếu của ô nhiễm bụi mịn…

Theo ông Hùng, năm 2022, Ngân hàng Thế giới đã công bố Báo cáo kết quả nghiên cứu "Không khí sạch cho Hà Nội - Những biện pháp khả thi". Nghiên cứu này đã kiểm kê nguồn phát thải PM2.5 và chỉ ra các nguồn phát thải này từ hoạt động giao thông chiếm một tỷ trọng không lớn. Cụ thể, tại Hà Nội, kiểm kê cho thấy nguồn PM2.5 quan trọng nhất là hoạt động công nghiệp (29%), đốt rơm rạ ngoài trời (26%), bụi đường (23%), giao thông vận tải (15%), còn lại là việc đốt rác thải, từ các hộ gia đình và doanh nghiệp nhỏ. Tại Bắc Ninh, nguồn PM2.5 lớn nhất là các làng nghề thủ công (29%) trong khi các hoạt động giao thông chỉ chiếm 7%...

Từ những phân tích trên, theo ông Hùng, việc kiểm soát khí thải phương tiện giao thông dù cần thiết nhưng chưa thể giải quyết tận gốc vấn đề ô nhiễm bụi mịn. Về vấn đề này, cũng có đại biểu quốc hội cho hay, việc kiểm soát khí thải là cần thiết. Tuy nhiên, chính sách này sẽ tác động rất lớn đến đời sống người dân, đặc biệt tại các đô thị lớn.

Không phải ai cũng có đủ điều kiện để nhanh chóng thay đổi phương tiện (mua xe mới hơn hoặc chuyển sang sử dụng xe điện). Mục tiêu cốt lõi là kiểm soát khí thải, tiếng ồn; dần dần chuyển đổi, hạn chế tối đa các loại xe gây ô nhiễm, song cần tính thật kỹ lộ trình triển khai sao cho hợp lý.

Mạng lưới kiểm định phải thuận tiện và phù hợp thực tiễn

Theo thống kê, cả nước hiện có hơn 64 triệu xe môtô, xe gắn máy lắp động cơ đốt trong đang lưu hành, chiếm hơn 90% tổng số phương tiện cơ giới. Hiện nay, Hà Nội có 5,6 triệu xe đã đăng ký, TP Hồ Chí Minh sau khi sáp nhập có khoảng 8,6 triệu xe. Theo tính toán, trung bình mỗi xe máy mất khoảng 7 phút đo khí thải thì Hà Nội cần khoảng 400 còn TP Hồ Chí Minh cần 600 cơ sở kiểm định.

Chiều 5/6, trao đổi với phóng viên, ông Nguyễn Tô An, Phó Cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam cho biết, Cục Đăng kiểm hoàn toàn ủng hộ chủ trương, đồng thời tích cực phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng quy chuẩn khí thải và lộ trình áp dụng.

Đây là bước đi chiến lược, thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng. Hiện Cục Đăng kiểm đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ: Nâng cấp các trạm kiểm định hiện có, trang bị thiết bị đo phù hợp với quy chuẩn sắp ban hành; phối hợp với các nhà sản xuất, nhập khẩu để phát triển hệ thống đại lý và trung tâm sửa chữa, bảo dưỡng có đủ điều kiện kiểm định khí thải. 

Đặc biệt, Cục Đăng kiểm sẽ triển khai các trạm kiểm định lưu động phục vụ người dân tại các khu công nghiệp, vùng sâu vùng xa. Giai đoạn 1 sẽ ưu tiên Hà Nội, TP Hồ Chí Minh – nơi có mật độ phương tiện cao, tập trung triển khai tại các đại lý chính hãng thuộc VAMM, VABOMA...

Trước câu hỏi nhiều người dân còn e ngại về việc kiểm định khí thải sẽ gây phiền hà, phát sinh chi phí, lãnh đạo Cục Đăng kiểm bày tỏ sự chia sẻ với tâm lý lo ngại của người dân. Do đó, việc truyền thông đúng và tích cực là yếu tố then chốt.

Thông điệp cần đơn giản, dễ hiểu, nhấn mạnh lợi ích thực tế như cải thiện hiệu suất xe, giảm ô nhiễm không khí, bảo vệ sức khỏe gia đình. “Có thể học kinh nghiệm từ Đài Loan, Trung Quốc... như tổ chức đo khí thải miễn phí, kết hợp tư vấn tại nơi công cộng. Khi người dân thấy rõ xe mình được bảo dưỡng tốt hơn, khí thải giảm, họ sẽ tin tưởng và ủng hộ”, ông An kỳ vọng.

Đồng thời, Cục Đăng kiểm đề xuất cần có chính sách hỗ trợ kèm theo, đặc biệt với người nghèo, người yếu thế. Một trong những giải pháp là chương trình "Thu cũ - Đổi mới", hỗ trợ tài chính để người dân tự nguyện nộp lại xe máy cũ nát và mua xe mới đạt chuẩn hoặc xe điện trả góp. Chính sách này cần ưu tiên hộ nghèo, cận nghèo và đủ hấp dẫn để thực hiện. Ngoài ra, lãnh đạo Cục Đăng kiểm đưa ra gợi ý: Với phương tiện cũ nhưng vẫn còn trong vòng đời cho phép, nên áp dụng mức khí thải phù hợp với thời điểm sản xuất, không nên áp tiêu chuẩn quá cao khiến họ không thể đáp ứng.

Song song, có thể thu phí môi trường cao hơn để tạo công bằng. Bên cạnh đó, cần công bố minh bạch số liệu cải thiện môi trường sau khi triển khai, từ đó giúp người dân thấy hiệu quả chính sách trong thực tế. Cục Đăng kiểm cũng kiến nghị công bố sớm lộ trình, có bước chuẩn bị đủ dài để người dân và cơ sở kiểm định chủ động thích nghi. Đồng thời, phối hợp với các hãng xe để hướng dẫn người dân bảo dưỡng, duy trì phương tiện đạt chuẩn trong suốt vòng đời.

Nguồn: https://cand.com.vn/Xa-hoi/kiem-dinh-khi-thai-xe-may-can-co-chinh-sach-ho-tro-kem-theo-i770715/