Lấy kết quả, hiệu quả và đổi mới sáng tạo làm trung tâm

Dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi) trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ Mười tới, đã bổ sung một nguyên tắc hết sức quan trọng: “trao quyền gắn với trách nhiệm giải trình và khuyến khích viên chức đổi mới sáng tạo". Việc luật hóa nguyên tắc này trong đạo luật gốc về quản lý viên chức được nhiều đại biểu Quốc hội đánh giá là thể hiện tư duy tiến bộ và cải cách mạnh mẽ, tạo hành lang pháp lý cho một tư duy quản lý công vụ mới: lấy kết quả, hiệu quả và đổi mới sáng tạo làm trung tâm.

Việc luật hóa nguyên tắc trên được kỳ vọng sẽ tạo bước chuyển mạnh mẽ trong quản trị khu vực công ở 3 khía cạnh; một là, chuyển từ “kiểm soát quy trình” sang “kiểm soát kết quả”. Thay vì đánh giá chủ yếu dựa vào việc tuân thủ quy trình, thủ tục chi tiết như vừa qua, nguyên tắc trao quyền gắn với trách nhiệm giải trình và khuyến khích viên chức đổi mới sáng tạo sẽ giúp dịch chuyển trọng tâm sang đo lường kết quả và chất lượng dịch vụ công, đồng thời trao quyền tự chủ lớn hơn cho các đơn vị trong việc tổ chức thực hiện nhiệm vụ. Đây chính là biểu hiện cụ thể của tư duy “quản trị theo kết quả” mà nhiều quốc gia tiên tiến đã áp dụng thành công.

Hai là, thúc đẩy tự chủ đi đôi với trách nhiệm; khi được trao quyền về tài chính, nhân sự và chuyên môn, các đơn vị sự nghiệp công lập và người đứng đầu phải chịu trách nhiệm giải trình toàn diện, công khai trước cơ quan quản lý và trước nhân dân. Cơ chế này không chỉ củng cố tính minh bạch, mà còn là công cụ kiểm soát quyền lực hiệu quả, thay vì kiểm soát cứng bằng mệnh lệnh hành chính.

Ba là, khai mở tiềm năng đổi mới sáng tạo; việc thể chế hóa nguyên tắc khuyến khích viên chức đổi mới sáng tạo gửi đi thông điệp rõ ràng: đổi mới sáng tạo không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc của nền công vụ hiện đại. Quan trọng hơn, điều này sẽ mở đường cho việc xây dựng cơ chế bảo vệ pháp lý cho viên chức dám đổi mới sáng tạo.

Tất nhiên, để nguyên tắc trao quyền gắn với trách nhiệm giải trình và khuyến khích viên chức đổi mới sáng tạo phát huy hiệu quả, cần có sự chuẩn bị đồng bộ về thể chế, cơ chế thực thi và cả văn hóa công vụ. Trong đó, trước hết phải xác định rõ phạm vi, giới hạn của quyền được trao. Phân cấp, phân quyền phải đi đôi với cơ chế kiểm soát quyền lực, bảo đảm rõ ràng ranh giới thẩm quyền, tránh tình trạng “đùn đẩy” hoặc “né trách nhiệm”.

Cùng với đó là hoàn thiện cơ chế giải trình và đánh giá kết quả công việc; cần thiết lập các bộ tiêu chí đánh giá định lượng, đa chiều - dựa trên kết quả thực hiện nhiệm vụ và mức độ hài lòng của người dân. Có công cụ giải trình hiện đại, ứng dụng công nghệ để tăng tính minh bạch, khách quan. Giải trình phải trở thành văn hóa hành động của mọi viên chức, mọi đơn vị sự nghiệp công lập.

Và đặc biệt, như đề xuất của đại biểu Quốc hội Thạch Phước Bình (Vĩnh Long), cần luật hóa cả cơ chế miễn, giảm trách nhiệm cho viên chức dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung nhưng kết quả không thành công, gắn quy định này với Điều 34 về loại trừ trách nhiệm để bảo đảm tính thống nhất của dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi).

Trên cơ sở đó, Chính phủ cần ban hành các Nghị định hướng dẫn, thiết kế cơ chế miễn, giảm trách nhiệm đủ chi tiết để tránh bị lợi dụng, nhưng vẫn đủ mạnh mẽ để khuyến khích đổi mới sáng tạo; phân biệt rõ giữa sai phạm do cố ý, thiếu trách nhiệm (phải xử lý nghiêm) và rủi ro khách quan khi thực hiện đổi mới (cần được bảo vệ và khuyến khích); duy trì cơ chế giám sát linh hoạt, dựa trên dữ liệu, minh bạch và công khai, bảo đảm kiểm soát mà không cản trở sáng kiến; đây sẽ là “tấm lá chắn” giúp giải tỏa tâm lý sợ sai, sợ bị quy trách nhiệm vốn đang là “nút thắt” lớn trong hoạt động công vụ hiện nay.

Cũng cần lưu ý rằng, chuyển từ “làm đúng quy trình” sang “chịu trách nhiệm về kết quả” là một cuộc cách mạng về tư duy quản lý. Điều này đòi hỏi người đứng đầu phải thật sự tiên phong, dám chịu trách nhiệm, đồng thời tạo môi trường để viên chức phát huy sáng kiến, thử nghiệm cái mới trong phạm vi cho phép.

Mặt khác, không thể khuyến khích đổi mới sáng tạo nếu thiếu nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất, công nghệ và con người. Nhất là trong các lĩnh vực như giáo dục, y tế, khoa học, cần có chính sách đầu tư bền vững để viên chức có điều kiện triển khai các sáng kiến và giải pháp mang lại giá trị thực tiễn.

Như vậy, luật hóa nguyên tắc trao quyền gắn với trách nhiệm giải trình và khuyến khích viên chức đổi mới sáng tạo không chỉ là một điều khoản pháp lý, mà còn như một tuyên ngôn về mô hình quản trị công mới - nơi quyền hạn, trách nhiệm và đổi mới sáng tạo được đặt trên cùng một nền tảng. Nhưng để nguyên tắc này thực sự phát huy hiệu quả, cùng với dự thảo Luật trình Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan liên quan cần chủ động xây dựng, sớm ban hành nghị định, thông tư hướng dẫn chi tiết. Khi đó, đội ngũ viên chức sẽ thật sự trở thành những người đồng hành cùng Nhà nước trong hành trình kiến tạo phát triển, thay vì chỉ là người thực thi mệnh lệnh hành chính.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/lay-ket-qua-hieu-qua-va-doi-moi-sang-tao-lam-trung-tam-10389489.html