Theo Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng biển Việt Nam thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1579/QĐ-TTg ngày 22/9/2021, Cảng Nghi Sơn là cảng loại I và được quy hoạch tiềm năng thành cảng đặc biệt (IA). Ảnh: Thanh Thủy
Ngược dòng hải trình...
Không phải đến bây giờ, khi hệ thống cảng biển được đầu tư, xây dựng và phát triển như hiện nay, Nghi Sơn mới được biết đến là khu vực có nhiều tiềm năng, lợi thế phát triển vận tải hàng hải, logistics quan trọng của tỉnh Thanh Hóa và cả khu vực Bắc Trung bộ. Ngược dòng hải trình ven biển Bắc Trung bộ từ thế kỷ X - XIX đều ghi nhận dấu ấn của các thương cảng như Cửa Bạng, Biện Sơn, thuộc vùng biển Nghi Sơn ngày nay.
Thương cảng cửa Bạng hình thành trong không gian cửa biển/cửa sông Lạch Bạng, trên địa thế “hội thủy”. Khoảng giữa thế kỷ XVI, cửa Bạng là nơi mà các thương nhân Bồ Đào Nha lui tới, có sự kết hợp giữa buôn bán và truyền giáo. Sang thế kỷ XVII, thương nhân phương Tây qua lại khu vực cửa Bạng thường xuyên hơn. Alexandre de Rhodes kể lại: “Tàu chúng tôi chưa vào tới bờ thì đã thấy rất đông người tụ tập để xem hàng hóa trong tàu”. Từ cửa Bạng, tàu thuyền có thể theo đường sông đi tới Kinh thành Thăng Long. Cửa Bạng tồn tại với tư cách là một cửa ngõ đối ngoại trong các thế kỷ XVI – XVII. Sau đó hoạt động của thương cảng này có sự suy giảm và ít được các tư liệu nhắc đến.
So với cửa Bạng, thương cảng Biện Sơn có dấu ấn đậm nét và hoạt động thương mại sôi nổi hơn. Sự kết hợp giữa đảo và đất liền tạo nên vị trí then chốt của thương cảng Biện Sơn (nay là xã đảo Nghi Sơn, thuộc không gian Khu Kinh tế Nghi Sơn (KKTNS), thị xã Nghi Sơn) với ưu thế tiếp nhận tàu viễn dương trọng tải lớn, tạo ra vị trí “yết hầu” trên tuyến giao thương ven biển. Thương cảng Biện Sơn không chỉ có vai trò quan trọng với hoạt động ngoại thương mà cả nguồn tài chính của triều đình Lê – Trịnh. Tất cả các tàu thuyền buôn bán dù đi đến tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An hay từ đây về phía Bắc thời kỳ này đều phải dừng lại để nộp phí. Tàu to có mức phí khoảng 1,5 rixdale (tiền châu Âu lúc bấy giờ) kèm theo quà biếu; các loại thuyền khác tùy theo định mức. Nguồn thu hằng năm của trạm kiểm soát này chắc chắn không dưới 1 triệu rixdale, số tiền tương đương với 200 nghìn người nộp thuế đinh. Cũng chính hoạt động của sở tuần ty này mà các thương nhân phương Tây coi đây là đảo đáng chú ý nhất vịnh Bắc bộ...
Điểm lại vai trò, vị trí của các thương cảng cửa Bạng, Biện Sơn thuộc thị xã Nghi Sơn ngày nay để thấy rằng vùng đất này từ xa xưa đã có nhiều tiềm năng, lợi thế và đã phần nào phát huy được tiềm năng, lợi thế ấy thúc đẩy hoạt động giao thương, thu thuế.
Cảng biển Nghi Sơn – “đòn bẩy” kinh tế biển Thanh Hóa và khu vực Bắc Trung bộ
Trong bối cảnh hiện nay, với sự quan tâm, đầu tư của Trung ương, của tỉnh, tiềm năng, lợi thế vận tải hàng hải ở vùng biển Nghi Sơn ngày càng được khai thác, phát huy hiệu quả. Vượt xa mọi dự báo quy hoạch, Cảng biển Nghi Sơn đang dần trở thành trung tâm logistics quan trọng của Bắc Trung bộ.
Thời gian qua, nhiều tuyến giao thông kết nối quan trọng, các khu bến cảng, khu neo đậu chuyển tải, luồng hàng hải tại Cảng biển Nghi Sơn ngày càng đồng bộ và hoàn thiện. Cảng biển Nghi Sơn hiện có 51 bến và khu bến với 27/51 bến, khu bến đã đưa vào hoạt động khai thác, gồm 15 bến cảng tổng hợp có khả năng tiếp nhận tàu trọng tải lên đến 70.000 tấn và 12 bến cảng chuyên dùng phục vụ hoạt động của các dự án trọng điểm Nhà máy Lọc hóa dầu Nghi Sơn, Trung tâm Nhiệt điện Nghi Sơn, Nhà máy Xi măng Nghi Sơn. Năng lực lưu chuyển hàng hóa đạt trên 75 triệu tấn/năm. Ngoài ra, đã đưa vào hoạt động 4 điểm neo đậu, chuyển tải phục vụ Nhà máy Nhiệt điện Nghi Sơn 2; có 1 bến phao nổi SPM của Nhà máy Lọc hóa dầu Nghi Sơn có thể tiếp nhận tàu trọng tải đến 320.000 tấn; có 8/10 bến cảng container đã được chấp thuận chủ trương đầu tư, trong đó bến container số 3 của Công ty TNHH Long Sơn đang khẩn trương thi công xây dựng.
Cùng với việc quan tâm bố trí, thu hút các nguồn lực đầu tư, từng bước hoàn thiện hạ tầng, Trung ương và tỉnh Thanh Hóa đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách thu hút các hãng vận tải biển, thúc đẩy hoạt động xuất nhập khẩu tại cảng biển Nghi Sơn. Các chủ trương, chính sách này là động lực để tiếp tục tập trung huy động các nguồn lực hoàn thiện hạ tầng hệ thống Cảng biển Nghi Sơn, triển khai các giải pháp để gia tăng số lượng, sản lượng hàng hóa xuất nhập khẩu qua cảng, tăng thu ngân sách cho tỉnh, giải quyết việc làm cho nhiều lao động địa phương.
Từ chuyến tàu đầu tiên cập bến năm 2002, hoạt động xuất nhập khẩu qua Cảng Nghi Sơn ngày càng khởi sắc, đóng góp quan trọng vào kết quả thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Tổng khối lượng hàng hóa qua Cảng biển Nghi Sơn từ năm 2021 đến nay đạt 164,6 triệu tấn, bình quân đạt trên 41 triệu tấn/năm. Các mặt hàng xuất, nhập khẩu chủ yếu, gồm: dăm gỗ, đá ốp lát, xi măng, clinker, dầu thô, chế phẩm lọc hóa dầu, sản phẩm luyện kim... Tỷ trọng hàng hóa thông qua Cảng Nghi Sơn chiếm khoảng 50% tổng lượng hàng qua Nhóm cảng biển số 2 (bằng cả Cảng biển Nghệ An và Hà Tĩnh).
Đặc biệt, vùng Cảng Nghi Sơn đã thu hút được 2 hãng tàu vận chuyển container quốc tế, gồm: Công ty CP CMA - CGM Việt Nam (bắt đầu khai thác từ tháng 5/2019) và Công ty Vận tải biển VIMC (khai thác từ tháng 12/2022); 1 hãng tàu vận chuyển container nội địa là Công ty TNHH Đại lý và tiếp vận Hải An, khai thác từ tháng 11/2023. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa qua Cảng Nghi Sơn từ 2021 đến nay đạt khoảng 34,73 tỷ USD; thu ngân sách Nhà nước đạt 67.105 tỷ đồng, trong đó thu ngân sách Nhà nước năm 2024 đạt 19.328 tỷ đồng. Được biết, vào khoảng cuối tháng 6, Công ty CP Tập đoàn MACSTAR sẽ mở tuyến khai thác Hải Phòng - Nghi Sơn trung chuyển hàng hóa container đi quốc tế với mật độ 2 chuyến/tuần; dự kiến đến năm 2026 sẽ tăng lên 5 - 6 chuyến/tuần.
Nhận diện “điểm nghẽn”, phát huy mạnh mẽ các nguồn lực
Được đánh giá là một trong những cảng biển có tốc độ phát triển nhanh nhất cả nước với mức độ đầu tư, kích cầu lớn nhưng hoạt động xuất, nhập khẩu qua Cảng Nghi Sơn chưa tương xứng với tiềm năng và kỳ vọng.
Tần suất số chuyến còn thấp (khoảng 10 ngày/chuyến đối với tàu quốc tế; 7 ngày/chuyến đối với tàu nội địa), chưa đa dạng tuyến dẫn đến việc vận chuyển hàng hóa qua nhiều cảng phải trung chuyển nên phát sinh chi phí so với các tàu không chuyển tải; thiếu sự đa dạng về các mặt hàng xuất và nhập khẩu; chủ yếu là hàng xuất, hàng nhập rất hạn chế dẫn đến hãng tàu phải nhập vỏ container rỗng phát sinh nhiều chi phí, giá cước vận chuyển đường biển và các chi phí dịch vụ tại cảng còn cao. Hạ tầng, máy móc thiết bị, kho bãi khu vực cảng chưa được đầu tư đồng bộ do cảng biển Nghi Sơn chưa có cảng container chuyên dụng được đưa vào khai thác. Chưa có nhà đầu tư vào lĩnh vực dịch vụ logistics, dịch vụ vận tải đường bộ vận chuyển hàng container; chưa có các kho bãi lưu trữ, bảo quản hàng hóa lớn tại KKTNS và trên địa bàn tỉnh dẫn đến không có nơi tập kết hàng hóa làm ảnh hưởng đến việc lưu thông hàng hóa...
Xuất khẩu hàng hóa bằng container qua Cảng Nghi Sơn.
Theo Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng biển Việt Nam thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1579/QĐ-TTg ngày 22/9/2021, Cảng Nghi Sơn là cảng loại I và được quy hoạch tiềm năng thành cảng đặc biệt (IA); đóng vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển KKTNS và các khu công nghiệp tỉnh Thanh Hóa, là đầu mối giao thương hàng hóa, kết nối vùng Bắc Lào, Đông Bắc Thái Lan, vùng phụ cận Thanh Hóa với các tuyến hàng hải quốc gia và quốc tế. Trước yêu cầu của thời kỳ phát triển mới, để đẩy mạnh hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa qua Cảng Nghi Sơn, phát huy hiệu quả nhất các tiềm năng, lợi thế, cơ chế, chính sách “kích cầu”, tỉnh Thanh Hóa cần tập trung triển khai quyết liệt, đồng bộ các nhóm nhiệm vụ, giải pháp.
Trong đó, tỉnh cần tập trung rà soát, hoàn thiện quy hoạch chi tiết hệ thống cảng biển Nghi Sơn, trong đó ưu tiên mở rộng các bến container, khu kho vận, bến bãi bốc xếp hàng hóa; quy hoạch khu tái định cư phục vụ triển khai các dự án đầu tư cảng biển, hậu cần cảng. Thu hút, bố trí nguồn lực để đẩy nhanh tiến độ các dự án hạ tầng giao thông kết nối KKTNS đến các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, các trung tâm kinh tế động lực của tỉnh; đẩy nhanh các dự án hạ tầng cảng biển, nhất là các bến container và nạo vét luồng hàng hải đảm bảo tiếp nhận, phục vụ tốt cho các phương tiện ra vào cảng.
Tăng cường tuyên truyền các chủ trương, chính sách của Trung ương và của tỉnh để thu hút các doanh nghiệp thực hiện xuất nhập khẩu hàng hóa qua Cảng Nghi Sơn; song song đó, đẩy mạnh công tác kêu gọi, thu hút các doanh nghiệp, nhà đầu tư xây dựng các khu cảng cạn ICD, hệ thống kho bãi, thúc đẩy phát triển hình thành trung tâm logistics cấp vùng ở KKTNS và khu logistics cấp tỉnh tại các vùng kinh tế động lực trên địa bàn tỉnh
Kịp thời hỗ trợ, cung cấp thông tin cho các hãng tàu và doanh nghiệp hoạt động xuất nhập khẩu nghiên cứu tìm hiểu vận chuyển hàng hóa qua Cảng biển Nghi Sơn, tạo được sự kết nối giữa các đơn vị.
Tiếp tục phối hợp với các đơn vị có liên quan, đôn đốc các nhà đầu tư khai thác cảng đẩy nhanh tiến độ đầu tư hạ tầng, máy móc, thiết bị, đáp ứng nhu cầu vận chuyển, xếp dỡ hàng hóa...
Thanh Thủy
*Bài viết sử dụng tư liệu trong cuốn sách “Các thương cảng ven biển Bắc Trung bộ thế kỷ X-XIX” (2021, MaiHaBooks liên kết với Nhà xuất bản Thế giới ấn hành) của tác giả Nguyễn Văn Chuyên.
Nguồn: https://baothanhhoa.vn/nang-tam-cang-bien-nghi-son-tao-da-but-toc-250516.htm
Bình luận (0)