Nhận xét và gợi ý đáp án đề thi tốt nghiệp môn Ngữ văn theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018

(ĐN)- Sáng 26-6, thí sinh đã hoàn thành bài thi môn Ngữ văn của Kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông (THPT) năm 2025. Thí sinh khá phấn khởi và nhận định đề phù hợp năng lực của bản thân. Đề thi Ngữ văn theo chương trình mới có mạch xuyên suốt về tình yêu Tổ quốc nên học sinh có nhiều cảm xúc. Đây cũng là yếu tố giúp các em làm bài thi tốt.

Đề thi môn Ngữ văn. Ảnh: Hải Yến

Cô Phạm Thị Lịch, nguyên giáo viên Ngữ văn, Trường THPT Long Thành nhận xét, nhìn chung, đề thi phù hợp với chương trình học, có tính phân loại học sinh cao. Phần Đọc hiểu với đề tài chiến tranh, có một số câu tương đối dễ để tạo tâm lý thoải mái cho thí sinh vì đã học kỹ ở phần “Tri thức Ngữ văn” từ lớp 6 đến lớp 12. Riêng câu 5 ở phần Đọc hiểu tương đối khó vì phải so sánh, câu này có mục đích phân hóa học sinh.

Còn theo tiến sĩ Đỗ Thị Cẩm Vân, giảng viên Trường đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, đề thi Ngữ văn năm nay đã có nhiều điều chỉnh hợp lý về ngữ liệu, câu hỏi và nổi bật là tư duy mang tính tích hợp, cho thấy hướng tiếp cận ngày càng sát hơn với định hướng phát triển năng lực của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018.

Thứ nhất, ngữ liệu chọn lọc, hiện đại, giàu tính nhân văn, tích hợp tri thức lịch sử - địa lý - văn hóa (Nghệ An, Tây Nguyên, Hà Nội, sông Hồng...). Văn bản đọc hiểu được trích từ truyện ngắn Những vùng trời khác nhau của nhà văn Nguyễn Minh Châu - một tác phẩm đậm chất tự sự, thể hiện sâu sắc tình cảm của người lính dành cho quê hương và đồng đội. Ngữ liệu vừa gần gũi vừa giàu cảm xúc, đặc biệt là mối liên hệ giữa Lê và Sơn - hai người lính cùng ra trận từ những vùng đất khác nhau nhưng cùng chung một bầu trời Tổ quốc - đây là hình ảnh trọng tâm làm cơ sở quan trọng cho các câu hỏi đọc hiểu và cả phần làm văn.

Việc tích hợp liên văn bản với một đoạn thơ trong Tiếng hát con tàu của nhà thơ Chế Lan Viên cũng là một điểm sáng của đề thi. Cách lồng ghép khéo léo này không chỉ giúp khơi gợi chiều sâu tư tưởng mà còn tạo điều kiện để học sinh huy động kiến thức văn học đã học, thể hiện khả năng kết nối và tư duy tổng hợp.

Thứ 2, hệ thống câu hỏi đọc hiểu hợp lý, có phân hóa nhẹ nhàng. Các câu hỏi phần Đọc hiểu trải từ mức độ nhận biết đến vận dụng cao. Thứ 3, phần viết nghị luận tích hợp hiệu quả và khơi gợi cảm xúc cá nhân. Đề ra theo hướng gắn chặt mối quan hệ giữa phần đọc hiểu và làm văn. Câu nghị luận xã hội (200 chữ) yêu cầu học sinh phân tích tình cảm của nhân vật Lê dành cho Sơn - một đề tài mang tính nhân văn, dễ khơi gợi cảm xúc cho học sinh khi viết.

Thí sinh tại điểm thi Trường THPT Vĩnh Cửu thảo luận về đề thi Ngữ văn sau khi kết thúc buổi thi đầu tiên. Ảnh: Hải Yến

Câu nghị luận văn học (600 chữ) đặt ra vấn đề “vùng trời quê hương nào cũng là bầu trời Tổ quốc” không chỉ đòi hỏi học sinh có khả năng phân tích nội dung văn bản mà còn yêu cầu khả năng tư duy khái quát, liên hệ, thể hiện được góc nhìn cá nhân về tình yêu đối với quê hương - đất nước.

Đề bài này vừa khơi dậy tình cảm thiêng liêng đối với Tổ quốc, vừa khẳng định vai trò của mỗi vùng đất, mỗi con người trong bản đồ văn hóa - lịch sử dân tộc. Vấn đề đặt ra còn mang tính thời sự cao, phù hợp với hoàn cảnh xã hội hiện tại. Đề bài mở ra cho học sinh cơ hội để vận dụng kiến thức liên môn: văn học, địa lý, lịch sử và cả trải nghiệm sống vào bài làm - đúng với tinh thần tích hợp của chương trình mới.

Theo tiến sĩ Đỗ Thị Cẩm Vân, bên cạnh những ưu điểm nổi bật, đề thi vẫn còn một số điểm có thể tiếp tục điều chỉnh để phù hợp hơn với mặt bằng học sinh cả nước.

Trong đó, ngữ liệu văn xuôi tương đối dài và có nhiều địa danh, hình ảnh ẩn dụ. Điều này có thể gây khó khăn cho học sinh ở vùng khó tiếp cận văn học hiện đại hoặc có vốn từ hạn chế.

Câu nghị luận văn học tuy hay nhưng yêu cầu dung lượng lớn, kết nối kiến thức đa tầng, sẽ dễ gây áp lực thời gian và tâm lý cho học sinh trung bình.

Đề còn thiếu câu hỏi yêu cầu cảm thụ trực tiếp, gần gũi với trải nghiệm của học sinh, như suy nghĩ cá nhân về chi tiết/nhân vật/giá trị sống.

* Gợi ý đáp án đề thi Ngữ văn

Thầy Nguyễn Ngọc Hùng, giáo viên dạy Ngữ văn tại phường Tân Phong, đưa ra một số gợi ý đáp án đề thi Ngữ văn như sau:

Câu 1: Ngôi kể được sử dụng trong văn bản là ngôi thứ ba.

Câu 2:  Quê hương của Lê và quê hương của Sơn gắn với sông Lam, sông Hồng.

Câu 3: Thí sinh cần chỉ ra cả hai đối tượng. Đó là hình ảnh “đại đội pháo” được so sánh với “một gốc cây đa lớn, nhựa cây ở đây tỏa ra thành hai nhánh”. Sau đó, thí sinh phân tích tác dụng của phép so sánh về mặt nghệ thuật, ví dụ như tăng sức gợi hình gợi cảm, tăng tính sinh động cho cách diễn đạt... Về phương diện nội dung, thí sinh có thể phân tích sức mạnh của đại đội pháo giống như sự vững mạnh của gốc cây đa lớn; nhựa cây từ chung một gốc tỏa ra hai nhánh cho thấy sự đoàn kết, gắn bó chặt chẽ, tình đồng chí, đồng đội của những người lính.

Câu 4: Thí sinh có thể nêu vai trò của chi tiết này trong việc giúp cho văn bản trở nên sinh động, hấp dẫn, gây ấn tượng, cảm xúc mạnh đối với người đọc và góp phần thể hiện được nội dung của văn bản.

Đa số thí sinh vui mừng vì đề thi phù hợp năng lực và thí sinh làm bài tốt. Ảnh: Hải Yến

Thí sinh có thể tham khảo các ý tương tự như sau: Hình ảnh “chia nhau tấm giắt nằm, vài tấm áo sặc mùi thuốc đạn” cho thấy hoàn cảnh sống và chiến đấu của các chiến sĩ vô cùng gian khổ, thiếu thốn đủ điều nhưng họ vẫn đồng cam cộng khổ, yêu thương nhau và san sẻ cùng đồng với đồng đội của mình. Họ là những người lính dũng cảm, bản lĩnh, lạc quan, sẵn sàng đối mặt với mọi thử thách và vượt qua nó bằng tình đồng chí, đồng đội ấm áp.

Còn hình ảnh “chia nhau bầu trời Tổ quốc trên đầu” thể hiện tình yêu nước sâu sắc, mãnh liệt của những con người có chung lý tưởng cao đẹp: chiến đấu hết mình để bảo vệ Tổ quốc.

Câu 5: Đây là câu hỏi ở mức độ vận dụng, yêu cầu thí sinh cần nêu ra được điểm tương đồng về ý nghĩa của hai ngữ liệu. Đó có thể là tình yêu sâu đậm, là nỗi nhớ thương, vấn vương, lưu luyến; là tình cảm gắn bó của của con người với những nơi họ đã từng sinh sống, từng trải nghiệm, từng “đi qua”. Những nơi đó đã để lại dấu ấn tình cảm sâu sắc, những ký ức khó phai trong lòng người. Từ đó, hai ngữ liệu khẳng định vai trò quan trọng của sự trải nghiệm bởi nó tạo nên sự gắn kết đặc biệt, sâu đậm trong ký ức, trong tâm hồn của con người...

Đối với phần Viết, theo cô Phạm Thị Lịch, phần Nghị luận xã hội đề cập đến đề tài quê hương và Tổ quốc. Thí sinh cần trình bày theo quan điểm cá nhân, đưa ra những lập luận, lý lẽ, dẫn chứng hấp dẫn gắn liền với thực tiễn, không sáo rỗng và có sự sáng tạo. Nội dung phải cho thấy được tình yêu quê hương, đất nước; tự hào về sự đổi mới của đất nước.

Tiến sĩ ĐỖ THỊ CẨM VÂN nhận định:

“So với đề thi năm 2024, đề thi năm 2025 đã thể hiện rõ nét hơn tinh thần của Chương trình giáo dục phổ thông 2018: tích hợp kiến thức, phát triển năng lực đọc hiểu - viết - cảm thụ - liên hệ, khơi gợi tư duy phản biện và khuyến khích học sinh bày tỏ suy nghĩ cá nhân. Đề thi vừa đảm bảo yêu cầu xét tốt nghiệp, vừa có khả năng phân loại và tạo điều kiện cho giáo viên đổi mới phương pháp dạy học.

Phần Nghị luận văn học về đề tài về chiến tranh, Nguyễn Minh Châu là một trong những nhà văn xuất sắc trong nền văn xuôi Việt Nam, ông rất thành công trong đề tài về chiến tranh. Phần này phân tích chủ yếu 2 nhân vật Lê và Sơn. Cần phải dựa vào những chi tiết, hình ảnh, cách kể trần thuật về 2 nhân vật để thấy được tình cảm sâu nặng của nhân vật Lê dành cho Sơn. Đó là tình đồng chí; sự chia sẻ, cảm thông đặc biệt là phân tích tình cảm sau khi phải chia tay khi Sơn bị thương nặng. Khi phân tích phải chú ý ngôi kể.

Hai nhân vật thể hiện tình yêu quê hương đất nước, sự gắn bó, chia sẻ. Thời chiến tranh, tình yêu quê hương đất nước của 2 nhân vật này là động lực to lớn; thể hiện ở lòng căm thù giặc, ý chí quyết tâm bảo vệ Tổ quốc. Thời bình, lòng yêu nước là tình cảm yêu thương của Lê và Sơn sâu sắc, chân thành. Tất cả sự vật, con người được sinh ra và lớn lên trên quê hương đều để lại ấn tượng đẹp trong lòng 2 chiến sĩ này.

Hải Yến

Nguồn: https://baodongnai.com.vn/xa-hoi/giao-duc/202506/nhan-xet-va-goi-y-dap-an-de-thi-tot-nghiep-mon-ngu-van-theo-chuong-trinh-giao-duc-pho-thong-2018-8cd069e/