Trước thời khắc lịch sử năm 1945, một số đình làng và chùa tại Quảng Ninh không chỉ là nơi thờ tự mà còn là nơi bảo vệ dân sinh, địa chỉ tin cậy, an toàn để cán bộ cách mạng nương mình và hoạt động.
Nhiều ngôi đình, chùa, công trình tín ngưỡng tôn giáo của Vùng mỏ đã trở thành những địa điểm hội họp, cất giữ tài liệu, vũ khí của cán bộ trong Cách mạng Tháng Tám 1945, góp phần đưa phong trào cách mạng đi đến thắng lợi.
Chùa Bắc Mã còn có tên chữ là Phúc Chí Tự, nghĩa là chùa hướng đến cái phúc, nằm ở thôn Bắc Mã, xã Bình Dương, thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh; được xây dựng vào thời nhà Trần, khoảng cuối thế kỷ 14, từng là Trung tâm chiến khu Đông Triều. Chùa Bắc Mã có kiến trúc đẹp, cổ kính, nằm trên một thế đất đẹp, hài hòa giữa khung cảnh thiên nhiên đầy thơ mộng, sơn thủy hữu tình.
Chùa Bắc Mã là một trong những cơ sở cách mạng thời kỳ tiền Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và là nơi gắn liền với tên tuổi của Trung tướng Nguyễn Bình. Vào cuối tháng 4/1945, các đồng chí Trần Cung, Hải Thanh và Nguyễn Bình đã nhóm họp tại đây để hoạch định kế hoạch khởi nghĩa, mở lớp huấn luyện cán bộ và chuẩn bị lực lượng vũ trang cách mạng cũng như bàn việc xây dựng Chiến khu Trần Hưng Đạo.
Chùa Bắc Mã là trụ sở đi về của các nhà sư, cán bộ cách mạng và đội tăng già cứu quốc; nơi hội họp của các thành viên ban lãnh đạo khu căn cứ cách mạng, trung tâm chuẩn bị hậu cần, trạm đón nhận cán bộ Việt Minh, thanh niên yêu nước. Chùa Bắc Mã gắn liền với thắng lợi vẻ vang của quân và dân Đông Triều ngày 08 tháng 6 năm 1945 đã khởi nghĩa thành công lật đổ chính quyền tay sai Nhật, cùng nhân dân các địa phương trong tỉnh và cả nước tiến hành tổng khởi nghĩa cách mạng tháng 8 năm 1945 thành công.
Chùa Bắc Mã hiện còn lưu lại các công trình, hiện vật tài liệu minh chứng cho những năm tháng hào hùng như: bia lưu niệm chiến khu Đông Triều tóm tắt sự ra đời của Đệ tứ chiến khu; nhà lưu niệm trưng bày hiện vật, di vật, đồ dùng của các đồng chí lãnh đạo chiến khu, vũ khí quân và dân ta đã sử dụng trong chiến đấu; hiện vật về thành quả đấu tranh giành độc lập của quân và dân Đông Triều; các hình ảnh về quê hương Đông Triều trong thời kỳ đổi mới; cờ, bằng khen Nhà nước trao tặng cho chiến khu và nhân dân Bắc Mã …. Đến năm 1994, chùa Bắc Mã được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.
Gần chùa Bắc Mã là đình-chùa Hổ Lao (phường An Sinh) cũng là một trong những di tích gắn với lịch sử đấu tranh của người dân Vùng mỏ. Vào thời kỳ tiền khởi nghĩa, khi phong trào Việt Minh phát triển mạnh mẽ ở Đông Triều, đình và chùa Hổ Lao đã trở thành trung tâm căn cứ quân sự hoạt động của nghĩa quân cách mạng, nơi đây diễn ra nhiều sự kiện chính trị quan trọng, được nghĩa quân cách mạng dùng làm căn cứ luyện tập quân sự.
Ngày 8/6/1945 tại sân đình Hổ Lao, nghĩa quân cách mạng đã tổ chức lễ mít tinh tuyên bố thành lập Đệ tứ chiến khu (còn gọi là Chiến khu Đông Triều hay Chiến khu Trần Hưng Đạo) và lập Uỷ ban quân sự cách mạng do các đồng chí Nguyễn Bình, Trần Cung, Hải Thanh phụ trách. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, chiến tranh, thời gian, đình-chùa Hổ Lao đã nhiều lần bị tàn phá, rồi được trùng tu, tôn tạo lại, đặt bia tưởng niệm ghi danh những người con quê hương đã hy sinh trong các thời kỳ kháng chiến. Ngày 12/7/2001, Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã ra Quyết định số 38/2001/QĐ-BVHTT công nhận đình-chùa Hổ Lao là di tích lịch sử văn hóa quốc gia.
Tại miền Đông - khi ấy thuộc tỉnh Hải Ninh, nhiều ngôi đình, ngôi chùa cũng từng là nơi ghi dấu những đóng góp, cống hiến và sự hi sinh to lớn của cha ông ta trong quá trình đấu tranh đòi quyền dân sinh, dân chủ, giành độc lập dân tộc và trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ đất nước. Trong đó, có thể kể đến đình Cái Chiên ở xã Cái Chiên.
Đình Cái Chiên được dựng từ thời Hậu Lê (khoảng thế kỷ 18), thờ 8 vị thần và Thành hoàng làng. Đình Cái Chiên nay thuộc xóm Vụng Bầu, thôn Đầu Rồng, xã Cái Chiên; tọa lạc trên lưng chừng triền núi, nơi có diện tích đất rộng, cao ráo, thoáng đãng.
Trong Cách mạng Tháng Tám 1945 và kháng chiến chống Pháp, đình Cái Chiên là nơi nhân dân trên đảo bỏ phiếu đại biểu Quốc hội, bầu uỷ ban kháng chiến, uỷ ban kháng chiến hành chính; thành lập Đội tự vệ vũ trang của xã, kết nạp đảng viên các xã miền biển Hà Cối, thành lập chi bộ ghép miền biển Duyên Hải tỉnh Hải Ninh. Đình cũng là nơi đặt hũ gạo để quyên góp nhân dân ủng hộ kháng chiến; tổ chức các lớp bình dân học vụ... Giữa năm 1948, tại đình Cái Chiên đã diễn ra lễ kết nạp lớp Đảng viên đầu tiên của các xã miền biển Hà Cối. Đình cũng chính là nơi thành lập Chi bộ Đảng miền Duyên hải đầu tiên của tỉnh Hải Ninh gồm các xã: Cái Chiên, Phú Hải, Tiến Tới.
Đình Cái Chiên hiện lưu giữ nhiều tư liệu quý, dấu tích lịch sử, các giá trị văn hoá vật thể và phi vật thể, một số cổ vật, di vật giá trị có niên đại từ thời Hậu Lê, thời Nguyễn. Đặc biệt, nhân dân xã Cái Chiên vẫn còn lưu giữ được một quyển sách Hán Nôm viết năm 1897, ghi tên các vị Thành hoàng và các bài văn cúng tế Thành hoàng trong lễ hội đình Cái Chiên. Ngày 07/5/2018, UBND tỉnh Quảng Ninh ký Quyết định số 1567/QĐ-UBND xếp hạng đình-miếu Cái Chiên là Di tích Lịch sử cấp Tỉnh.
Tiếp đến là Đình Bầu trước kia còn có tên gọi khác là “Đình hạ Quất Đoài”, thuộc địa phận thôn I, xã Quảng Nghĩa, nay thuộc xã Hải Ninh là một trong những di tích lịch sử văn hóa có giá trị của thành phố Móng Cái. Đình Bầu được xây dựng vào khoảng thế kỷ thứ 18. Đây là nơi thờ Cao Sơn Đại Vương Tôn Thần, Hưng Đạo Đại Vương và Thủy thần. Tại Đình phối thờ các cụ tổ của 05 dòng họ (Họ Đỗ, Họ Phạm, Họ Nguyễn, Họ Hoàng, Họ Bùi)… đã có công dựng làng, lập ấp.
Đình làng Bầu là nơi diễn ra và chứng kiến những sự kiện lịch sử của địa phương trong hai cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc. Thời kháng chiến chống Pháp, đình là trụ sở của chính quyền cách mạng của xã, nơi hội họp của các cán bộ công tác ở các huyện miền duyên hải như: Móng Cái, Hà Cối, Đầm Hà, Tiên Yên; nơi cất giấu lương thực, thực phẩm để ủng hộ kháng chiến, là nơi đón tiếp và nghỉ chân của các đoàn dân công hoả tuyến đi phục vụ các chiến dịch. Cũng tại nơi đây đã chứng kiến lời tuyên thệ và tiễn đưa 171 người con của làng lên đường làm nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, trong số đó không ít người đã hy sinh… Năm 2012, Đình làng Bầu đã được Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh ban hành Quyết định số 2070/QĐ-UBND ngày 20/8/2012 và xếp hạng di tích cấp tỉnh.
Có thể nói, những công trình tín ngưỡng tôn giáo tại đất mỏ đã góp phần mạnh mẽ vào phong trào kháng Nhật cứu nước và là một trong các tiền đề quan trọng đưa đến thành công Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945.
Với bề dày lịch sử, người dân Quảng Ninh đã gìn giữ di tích như những chứng nhân văn hóa, lịch sử quý báu bởi các đình, chùa này không chỉ là địa điểm cách mạng mà còn là nơi lưu giữ nếp sống văn hóa, tín ngưỡng, minh chứng cho sức sống bền bỉ của dân tộc trong nghìn năm lịch sử.
Những di tích trên được người dân địa phương chọn làm một trong những điểm đến để tìm hiểu về lịch sử cũng như ghi nhớ công lao cha ông ta; là những địa chỉ giáo dục truyền thống yêu nước cho cán bộ, đảng viên, nhân dân và nhất là thế hệ trẻ của tỉnh Quảng Ninh./.
Nguồn: https://www.vietnamplus.vn/nhung-dinh-chua-gan-voi-cach-mang-thang-tam-o-quang-ninh-post1056394.vnp
![[Ảnh] Thủ tướng Phạm Minh Chính dự lễ khai trương Trung tâm Dữ liệu quốc gia](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/1200x675/vietnam/resource/IMAGE/2025/8/18/b5724a9c982b429790fdbd2438a0db44)
![[Ảnh] Cận cảnh tòa nhà Trung tâm Tài chính quốc tế đầu tiên tại Thành phố Hồ Chí Minh](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/1200x675/vietnam/resource/IMAGE/2025/8/19/3f06082e1b534742a13b7029b76c69b6)
![[Ảnh] Tổng Bí thư Tô Lâm và Chủ tịch nước Lương Cường dự Lễ bàn giao Trụ sở làm việc Cơ quan Chủ tịch nước](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/1200x675/vietnam/resource/IMAGE/2025/8/19/a37cfcbd301e491990dec9b99eda1c99)
Bình luận (0)