Những tuyệt tác thiên nhiên: Nóc nhà Tây nguyên

Ngọc Linh là khối núi trải dài qua địa phận 4 tỉnh Kon Tum, Gia Lai, Quảng Nam và Quảng Ngãi. Với độ cao 2.605 m so với mực nước biển, đỉnh Ngọc Linh được xem là nóc nhà của Tây nguyên.

Và cũng trên khối núi cao chót vót tuyệt đẹp ấy, từ ngàn xưa người Xơ Đăng lưu truyền câu chuyện truyền thuyết để lý giải vì sao họ không ăn thịt chó.

Trận đại hồng thủy

Từ bao đời nay người Xơ Đăng ở xã Măng Ri, H.Tu Mơ Rông (Kon Tum) đã xem núi Ngọc Linh là nơi ký thác cuộc đời. Ngọn núi linh thiêng này là nơi che chở cho linh hồn người chết, nuôi nấng xác thân người sống.

Khối núi Ngọc Linh trải dài qua 4 tỉnh Kon Tum, Gia Lai, Quảng Nam và Quảng Ngãi

ẢNH: ĐỨC NHẬT

Già làng A Bia (75 tuổi, thôn Pu Tá, xã Măng Ri) kể thuở hồng hoang, nhiều bộ tộc sống hòa thuận dưới chân núi Ngọc Linh. Ban đầu họ sống chan hòa trong sự đùm bọc, yêu thương. Thế nhưng lâu dần, giữa những bộ tộc xuất hiện sự ganh ghét, đố kỵ. Họ tìm cách giết hại lẫn nhau để tranh giành đất đai, điền sản.

Từ trên cao, thấy nhiều người ngày càng hung bạo và xấu xí, Yàng (Trời) liền tìm cách xóa sổ cái mầm mống độc ác.

Ở ngôi làng nọ có một đôi vợ chồng, khi vừa mới cưới nhau được vài tháng, người chồng phải tham gia cuộc chiến với bộ tộc khác và chẳng thể trở về. Oái oăm thay, khi hay tin chồng tử trận cũng là lúc người phụ nữ biết mình đã có mang. Lúc bấy giờ, Yàng hạ phàm, hóa thân thành con chó lở loét, lang thang khắp làng. Ai cũng xua đuổi nó vì vẻ ngoài xấu xí và mùi hôi hám. Chỉ có một cậu bé mồ côi cưu mang con chó tội nghiệp. Thế nhưng cậu bé ấy nghèo khổ quá, suốt ngày chỉ tìm quả rừng và cá suối để sinh tồn nên không thể chăm lo cho chú chó bệnh tật. "Tao không nuôi nổi mày đâu…, đi đi, tìm người có cơm, có gạo mà sống", cậu bé dỗ dành. Như hiểu ý cậu bé, con chó khẽ rên một tiếng, rồi lặng lẽ bước đi.

Nó tiếp tục bị người đời ruồng rẫy cho đến khi gục trước nhà người góa phụ. Thấy con chó đáng thương, chị lặn lội vào rừng tìm lá thuốc chữa trị. Gần một tháng sau, con chó khỏi hẳn và xem chị như chủ nhân của mình.

Một đêm mưa gió, con chó sủa vang, đánh thức chị dậy rồi dẫn chị rời khỏi nhà sàn. Cả hai băng rừng, vượt dốc lên đến một hang đá gần đỉnh núi Ngọc Linh. Vừa kịp vào trong, cơn đại hồng thủy trút xuống, nhấn chìm cả buôn làng. Mưa lũ kéo dài suốt nhiều ngày. Khi nước chạm miệng hang, người phụ nữ chuyển dạ và sinh một bé gái. Lạ thay, ngay khi đứa trẻ cất tiếng khóc, nước bắt đầu rút.

Người Xơ Đăng sống dưới chân núi Ngọc Linh từ bao đời nay

ẢNH: ĐỨC NHẬT

Con chó ngày ngày lên núi săn mồi mang về cho mẹ con góa phụ. Nhờ vậy, hai mẹ con sống sót qua đại họa. Khi nước rút hẳn, họ xuống núi tìm người nhưng không còn ai nên họ dựng nhà ở bìa rừng, sống đơn độc giữa đại ngàn.

Nhiều năm trôi qua, cô con gái lớn khôn còn con chó đã trở nên già yếu. Trước khi chết, nó báo mộng với người mẹ rằng ý trung nhân của cô gái đang chờ bên kia ngọn núi. Nghe mẹ kể lại, cô gái vượt núi, băng rừng và tại một bụi lồ ô ven suối, nàng gặp một chàng trai đang đan gùi. Cô liền tiến tới làm quen và dắt chàng trai về nhà. Họ trò chuyện và phát hiện rằng chàng chính là cậu bé năm xưa từng che chở con chó giữa cơn hoạn nạn. Chàng cũng là người duy nhất sống sót trong bộ tộc của mình.

Khi đôi trẻ đã khôn lớn, người góa phụ bắt chàng trai về làm rể. Từ mái ấm nhỏ, con người ngày càng sinh sôi nảy nở và trở thành cộng đồng người Xơ Đăng như ngày nay. Họ dặn con cháu phải yêu thương, đùm bọc lẫn nhau, xây dựng xã hội giàu đẹp để Yàng không còn trách phạt.

Người Xơ Đăng dưới chân núi Ngọc Linh vẫn còn gìn giữ những nét đẹp truyền thống của cha ông để lại

ẢNH: ĐỨC NHẬT

"Để ghi nhớ sự trung thành của loài chó, người Xơ Đăng lập lời thề không được ăn thịt chó. Còn người góa phụ nọ được cả cộng đồng người xem là thủy tổ, điều này cũng lý giải nguyên nhân người Xơ Đăng theo chế độ mẫu hệ. Còn núi Ngọc Linh chính là ngọn núi thiêng gắn liền với sự tồn vong của người Xơ Đăng", già A Bia nói.

Thủ phủ dược liệu

Không chỉ là khởi nguồn cho những câu chuyện, truyền thuyết mang đầy vẻ huyền bí, núi Ngọc Linh còn là kho báu cả về du lịch lẫn dược liệu.

Được sự ưu đãi của thiên nhiên, nơi đây đã sản sinh ra nhiều loại dược liệu quý mà không nơi nào có được, có thể kể đến như sâm Ngọc Linh, hồng đẳng sâm, ngũ vị tử… Đây chính là thế mạnh to lớn để người Xơ Đăng ở Tu Mơ Rông sản xuất các sản phẩm mang đặc trưng riêng.

Ông Võ Trung Mạnh, Chủ tịch UBND H.Tu Mơ Rông, cho biết hiện nay địa phương đã vươn lên trở thành một trong 3 vùng trọng điểm trồng dược liệu của Kon Tum với hơn 4.000 ha dược liệu. Trong đó hơn 3.000 ha sâm Ngọc Linh đã biến Tu Mơ Rông thành vùng trồng sâm Ngọc Linh lớn nhất nước.

Không chỉ xây dựng địa phương thành vùng phát triển dược liệu trọng điểm, H.Tu Mơ Rông còn đang triển khai nhiều hoạt động nhằm quảng bá các danh lam thắng cảnh trên địa bàn để thu hút du lịch. Với lợi thế quốc bảo sâm Ngọc Linh, Tu Mơ Rông mong muốn tạo sản phẩm du lịch đặc biệt để thu hút doanh nghiệp, du khách tới trải nghiệm.

"Khi đến đây, du khách được tham quan những ngọn núi cao vút, các thác nước hùng vĩ, trải nghiệm tham quan vườn sâm Ngọc Linh, vườn dược liệu. Không những vậy, Tu Mơ Rông còn có kho tàng văn hóa mang đậm bản sắc truyền thống của đồng bào Xơ Đăng được lưu giữ qua nhiều thế hệ…", ông Mạnh nói. (còn tiếp)

Nguồn: https://thanhnien.vn/nhung-tuyet-tac-thien-nhien-noc-nha-tay-nguyen-185250528201006734.htm