Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử-Vĩnh Nghiêm-Côn Sơn, Kiếp Bạc: Di sản văn hóa thế giới kể câu chuyện phi thường về Thiền phái Trúc Lâm

Nếu như Côn Sơn toát lên vẻ đẹp của bức tranh sơn thủy hữu tình, nơi tiếng suối rì rầm thì Kiếp Bạc lại mang trong mình hào khí ngút trời...

TS. Trịnh Lê Anh cho rằng, quần thể di tích và danh thắng Yên Tử-Vĩnh Nghiêm-Côn Sơn, Kiếp Bạc mang vẻ đẹp của sự hòa quyện giữa thiên nhiên, thơ ca và thiền định. (Ảnh TGCC)

Ngày 12/7, sau hành trình dài đầy tâm huyết, quần thể di tích và danh thắng Yên Tử-Vĩnh Nghiêm-Côn Sơn, Kiếp Bạc chính thức được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa thế giới. Đó vừa là danh hiệu, đồng thời là sự công nhận của cả thế giới cho mạch nguồn văn hóa vĩ đại đã chảy suốt gần một thiên niên kỷ trong lòng dân tộc.

Dọc theo dãy Yên Tử linh thiêng, từng viên đá, gốc thông, ngọn suối đều lặng lẽ kể chuyện về giai đoạn rực rỡ của văn hóa – tín ngưỡng – lịch sử dân tộc, như những cột mốc tâm linh - nơi ta có thể “chạm” vào tinh thần Đại Việt một cách gần gũi và chân thực nhất. Câu chuyện phi thường về Thiền phái Trúc Lâm do chính một vị Vua-Phật sáng lập; tiếng kinh kệ trầm mặc vọng ra từ những mộc bản ngàn năm tuổi ở chùa Vĩnh Nghiêm; ánh hào quang của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn dường như vẫn còn tỏa rạng trên đất Kiếp Bạc anh hùng.

"Côn Sơn đón ta bằng vẻ đẹp của bức tranh sơn thủy hữu tình, nơi tiếng suối vẫn rì rầm như ngàn năm trước trong thơ Nguyễn Trãi, nơi Đệ tam tổ Huyền Quang chọn làm chốn tu hành. Đó là vẻ đẹp của sự hòa quyện giữa thiên nhiên, thơ ca và thiền định...".

Hồn cốt của di sản này là Thiền phái Trúc Lâm – trường phái độc đáo trong lịch sử Phật giáo thế giới. Giữa thế kỷ XIII, sau hai lần lãnh đạo quân dân đánh bại vó ngựa Nguyên – Mông, vua Trần Nhân Tông đã tạo dấu ấn lịch sử khi từ bỏ ngai vàng, lên Yên Tử tu hành, thống nhất các dòng thiền để hình thành một phái thiền mang bản sắc Việt. Cùng với hai vị tổ kế tiếp là Pháp Loa và Huyền Quang, nhà vua đã xây dựng nên hệ tư tưởng Phật giáo thấm đượm tinh thần nhập thế của dân tộc.

Tu hành không phải là lánh đời, mà là sống trọn vẹn giữa đời, lấy việc bảo vệ non sông, phụng sự nhân dân làm con đường giác ngộ. Chính tư tưởng ấy đã hun đúc nên tinh thần dân tộc quật cường mà nhân ái, tạo nên sức mạnh để Đại Việt đứng vững và tỏa sáng.

Là người đã từng đến, từng học, từng hỏi, từng nghe, từng viết, tôi may mắn có cơ hội được đi trên con đường di sản ấy, để cảm nhận bằng tất cả giác quan.

Những cuộc hành hương thường bắt đầu từ Quảng Ninh, nơi được xem là cội nguồn, là kinh đô của Phật giáo Trúc Lâm. Đặt chân đến Yên Tử, ta như lạc vào một cõi thiêng, nơi sương mây và cổ thụ hòa quyện. Mỗi bước chân leo lên chùa Đồng như một lần tự vấn, để rồi khi đến được Am Ngọa Vân, nơi Phật hoàng nhập niết bàn, lòng người lắng xuống bình yên kỳ lạ.

“Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử – Côn Sơn - Kiếp Bạc – Vĩnh Nghiêm ” được ghi danh vào Danh mục di sản văn hóa thế giới. (Ảnh: Hoàng Dương)

Rời Yên Tử, dòng chảy di sản đưa ta về với Bắc Giang, nơi có chùa Vĩnh Nghiêm uy nghi, cổ kính. Đây không những là một ngôi chùa, mà còn là học viện Phật giáo trung tâm của cả nước, nơi Đệ nhị tổ Pháp Loa tổ chức và phát triển thiền phái.

Đứng trong không gian tĩnh mịch của nhà chùa, ta vẫn cảm nhận được trí tuệ và sự cần mẫn của các bậc tiền nhân khi lưu giữ được kho tàng hơn 3.000 mộc bản kinh Phật, một di sản tư liệu thế giới đã được công nhận từ trước. Cách đó không xa là chùa Bổ Đà với khu vườn tháp thanh tịnh và độc đáo, nơi an nghỉ của hàng ngàn thiền sư, minh chứng cho sự trường tồn của đức tin.

"Kiếp Bạc mang trong mình hào khí ngút trời. Đứng ở ngã ba Lục Đầu Giang, nơi sáu con sông hợp lại, ta như còn nghe văng vẳng lời “Hịch tướng sĩ” của Trần Hưng Đạo, cảm nhận được khí phách của những trận thủy chiến lừng lẫy. Kiếp Bạc không chỉ là ngôi đền, mà còn là biểu tượng của tinh thần hộ quốc an dân, là trái tim quân sự của Đại Việt".

Nhưng có lẽ, nơi khiến trái tim tôi rung động sâu sắc và có nhiều gắn bó nhất, là khi hành trình đưa lối về với vùng đất Côn Sơn-Kiếp Bạc, thuộc địa phận Hải Dương năm xưa, nay đã là một phần của thành phố Hải Phòng rộng lớn sau cuộc sáp nhập lịch sử ngày 1/7.

Tôi từng thở trong sương núi Côn Sơn, lắng lòng trước tĩnh lặng thiêng liêng của ngôi chùa cổ, ngôi đền linh… Côn Sơn đón tan bằng vẻ đẹp của một bức tranh sơn thủy hữu tình, nơi tiếng suối vẫn rì rầm như ngàn năm trước trong thơ Nguyễn Trãi, nơi Đệ tam tổ Huyền Quang chọn làm chốn tu hành. Đó là vẻ đẹp của sự hòa quyện giữa thiên nhiên, thơ ca và thiền định.

Trái ngược với vẻ trầm mặc của Côn Sơn, Kiếp Bạc mang trong mình hào khí ngút trời. Đứng tại ngã ba Lục Đầu Giang – nơi hợp lưu của sáu dòng sông – dường như vẫn còn văng vẳng lời “Hịch tướng sĩ” của Trần Hưng Đạo, vọng về từ những trận thủy chiến oanh liệt.

Không chỉ là ngôi đền linh thiêng, Kiếp Bạc còn là biểu tượng của tinh thần hộ quốc an dân, là trái tim quân sự của Đại Việt xưa. Bên cạnh hai quần thể chính, vùng đất này còn lưu giữ những “viên ngọc quý” như chùa Thanh Mai, chùa Nhẫm Dương, động Kính Chủ – nơi khắc ghi bút tích của bao bậc vua chúa, danh sĩ qua nhiều thế kỷ trên vách đá.

Để có được niềm tự hào hôm nay là cả một hành trình 13 năm bền bỉ của biết bao con người. Tôi hiểu rằng, việc ghi danh không chỉ để thế giới biết đến ta, mà còn để chúng ta, những người con đất Việt, có cơ hội nhìn lại và trân trọng sâu sắc hơn những giá trị mình đang nắm giữ. Đó là công sức của các nhà khoa học, các nhà quản lý đã miệt mài nghiên cứu, kết nối các dữ liệu để chứng minh rằng đây không phải là những di tích rời rạc, mà là thể thống nhất không thể tách rời, cùng kể một câu chuyện vĩ đại về Thiền phái Trúc Lâm.

Nguồn: https://baoquocte.vn/quan-the-di-tich-va-danh-thang-yen-tu-vinh-nghiem-con-son-kiep-bac-di-san-van-hoa-the-gioi-ke-cau-chuyen-phi-thuong-ve-thien-phai-truc-lam-323360.html