Sớm dứt điểm chồng chéo trong đào tạo nghề

Muốn nâng chất đào tạo nghề thì không chỉ tinh gọn cơ học, mà phải chủ động đổi mới mô hình quản trị, nâng hiệu quả hoạt động

TP HCM hiện có 19 trường cao đẳng (CĐ) và 20 trường trung cấp công lập. Với CĐ, có 14 đơn vị đang tự bảo đảm một phần chi thường xuyên, 4 đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên và 1 đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư.

Kinh nghiệm từ thực tiễn

Theo dự thảo phương án sắp xếp các đơn vị sự nghiệp công lập tại TP HCM, dự kiến TP HCM sẽ có 13 đơn vị tự bảo đảm một phần chi thường xuyên (10 đơn vị nâng mức độ tự bảo đảm chi thường xuyên từ năm 2028 và 3 đơn vị nâng mức tự bảo đảm chi thường xuyên từ năm 2030); 4 đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên; 2 đơn vị bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư. Dự thảo nêu rõ, mục tiêu đến năm 2030, 100% cơ sở giáo dục nghề nghiệp (GDNN) sẽ tự bảo đảm chi thường xuyên, không còn trường dạy nghề tự bảo đảm một phần chi thường xuyên.

Trao đổi với phóng viên, TS Đinh Văn Đệ, quyền Hiệu trưởng Trường CĐ Lý Tự Trọng TP HCM, cho biết trường là 1 trong 14 đơn vị tự bảo đảm một phần thu chi. Theo dự thảo, nhà trường sẽ là đơn vị chủ trì sáp nhập, đơn vị bị sáp nhập là Trường Trung cấp Thông tin Truyền thông. Sau sáp nhập, trường sẽ có 2 lĩnh vực đào tạo tương đồng (kỹ thuật và ngôn ngữ), giữ nguyên tên gọi là Trường CĐ Lý Tự Trọng TP HCM.

Sinh viên Trường CĐ Lý Tự Trọng TP HCM trong giờ thực hành

TS Đinh Văn Đệ đánh giá vấn đề sáp nhập trường nghề mang lại thuận lợi là giúp tinh gọn bộ máy, quy hoạch lại mạng lưới đào tạo, tránh trùng lặp và lãng phí nguồn lực, đồng thời mở rộng quy mô đào tạo và nâng cao chất lượng. Tuy nhiên, các trường cũng đối mặt với khó khăn. Cụ thể, việc sáp nhập "nguyên trạng" có thể dẫn đến nhiều bất cập trong quản lý, vận hành, cũng như nâng cấp và sử dụng hiệu quả cơ sở vật chất của các trường cũ. Từ đó, dẫn đến thiếu hụt cơ sở vật chất khi sau sáp nhập vào cơ sở chính. "Nhiều trường nghề trước khi sáp nhập có thể không tuyển được học viên trong nhiều năm, dẫn đến khó khăn về tài chính, ảnh hưởng đến khả năng hoạt động sau sáp nhập. Sau khi sáp nhập, cơ sở chính phải chi trả thu nhập cho nhân sự mới được tiếp nhận, khó khăn cho chi phí vận hành bộ máy mới…." - TS Đinh Văn Đệ phân tích.

Từ năm 2009-2017 được xem là thời kỳ "vàng son" nhất của Trường Trung cấp Bách khoa TP HCM. Giai đoạn này, quy mô tuyển sinh duy trì đều đặn ở mức 600-700 chỉ tiêu mỗi năm. Tuy nhiên, những năm gần đây, công tác tuyển sinh đã dần gặp nhiều khó khăn. Trước bối cảnh hệ thống GDNN đang đẩy mạnh việc sáp nhập, TS Đặng Văn Sáng, Hiệu trưởng nhà trường, bày tỏ lo lắng: "Nếu sáp nhập không theo lộ trình phù hợp có thể tiềm ẩn rủi ro, nhất là làm mất đi thế mạnh riêng của từng trường, tạo tâm lý lo lắng cho giảng viên, học viên, hay gây vướng mắc trong công tác quản trị".

TS Sáng cho rằng nên ưu tiên sáp nhập các trường có cùng nhóm ngành đào tạo, giúp phát huy tối đa lợi thế chuyên môn, tận dụng hiệu quả đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất. Đồng thời, tinh gọn công tác quản lý và nâng cao chất lượng, sức hút của hệ thống GDNN.

"Cởi trói" tầm nhìn

Là người gắn bó hơn 16 năm với GDNN, TS Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp, Bộ Giáo dục và Đào tạo, nhận xét bức tranh GDNN những năm qua có đổi thay nhưng chưa đồng bộ. Có trường được đầu tư tốt, đội ngũ năng động, hợp tác doanh nghiệp hiệu quả, nhưng số này rất ít, còn lại phần lớn các trường vẫn đầu tư phân tán, thiếu nghề mũi nhọn, đội ngũ quản lý và giáo viên còn hạn chế, đổi mới chắp vá. Đặc biệt, đội ngũ làm chính sách về GDNN còn hạn chế năng lực, ít hiểu biết và tầm nhìn vẫn bị trói bởi thói quen bao cấp từ ngân sách.

"Thể chế ràng buộc, nhiều bộ ngành cùng quản lý gây chồng chéo; việc liên thông giữa phổ thông - nghề - đại học còn ách tắc. GDNN có điểm sáng nhưng muốn vững mạnh thì phải khắc phục bất cập về quản trị, chính sách, đầu tư và nhận thức xã hội" - TS Vinh khẳng định.

Đồng quan điểm, NGƯT-ThS Lâm Văn Quản, Chủ tịch Hội Giáo dục Nghề nghiệp TP HCM, cho biết GDNN hiện nay đang chịu sự điều chỉnh của nhiều văn bản quan trọng như Nghị quyết 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Luật GDNN (2014) đang được sửa đổi.

"Trong quá trình chuyển giao quản lý giữa Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội về Bộ Giáo dục và Đào tạo, vẫn còn những điểm chồng chéo về chuẩn nghề, kiểm định chất lượng và thẩm quyền quản lý. Tôi xem đây là "cơn đau lớn" của hệ thống. Việc sớm ban hành Luật GDNN (sửa đổi) là vô cùng cấp thiết. Đây sẽ là chìa khóa để thống nhất thể chế, xóa bỏ sự phân tán, tạo ra môi trường pháp lý minh bạch và nâng cao hiệu quả vận hành chung" - NGƯT-ThS Lâm Văn Quản bày tỏ.

Theo TS Hoàng Ngọc Vinh, chỉ sáp nhập, gom đầu mối lại thì chưa thể thay đổi cục diện của GDNN. Đừng nghĩ GDNN tương tự như đại học. GDNN có thế mạnh riêng, nếu khai thác tốt sẽ tạo ra giá trị khác biệt. "Muốn nâng chất thì không chỉ tinh gọn cơ học, mà phải chủ động đổi mới mô hình quản trị, nâng hiệu quả đào tạo, xác định rõ thị phần của mình, không để cạnh tranh bất bình đẳng với đại học" - TS Hoàng Ngọc Vinh nhấn mạnh. 

"Liên kết - nâng chuẩn"

Theo TS Hoàng Ngọc Vinh, cách tốt nhất là sáp nhập theo mô hình "liên kết - nâng chuẩn". Trường yếu nhập vào trường mạnh nhưng vẫn giữ được ngành nghề đặc thù, còn danh tiếng thì được củng cố và lan tỏa.

Nhà nước có thể khuyến khích mô hình liên minh, liên hiệp như kiểu mô hình Viện Giáo dục Kỹ thuật của Singapore (ITE), rồi mới tiến tới hợp nhất pháp nhân khi đã sẵn sàng. "Quan trọng nhất là phải dung hòa lợi ích, giữ uy tín của trường, tận dụng nguồn lực của trường yếu và đặt chất lượng đào tạo hàng đầu. Như vậy, việc tinh gọn được hệ thống mới bảo đảm cho người học và doanh nghiệp không bị thiệt thòi"- TS Hoàng Ngọc Vinh gợi ý.

Nhà trường cần chủ động thích ứng

Chiều 10-10, Sở Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) TP HCM phối hợp cùng Trường Cao đẳng Viễn Đông tổ chức Hội nghị "Góp ý, hướng dẫn xây dựng Chiến lược phát triển giáo dục nghề nghiệp TP HCM giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn đến năm 2045".

Bà Trương Hải Thanh, Phó Giám đốc Sở GD-ĐT TP HCM, nhấn mạnh hội nghị nhằm cụ thể hóa các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm theo Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, cũng như Quyết định số 1705/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển giáo dục đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Hội nghị là dịp để các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, đóng góp ý kiến cho chiến lược phát triển ngành trong giai đoạn mới.

Đại biểu các cơ sở giáo dục nghề nghiệp và cao đẳng trao đổi, đóng góp ý kiến tại hội nghị

Tại hội nghị, ông Nguyễn Chí Thành, Phó trưởng Phòng Giáo dục thường xuyên - Nghề nghiệp và Đại học, Sở GD-ĐT, đã trình bày định hướng chiến lược phát triển giáo dục nghề nghiệp TP HCM giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn 2045. Theo đó, TP HCM đặt mục tiêu đến năm 2025 có 87% lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ, và đến năm 2026 đạt 87,4%; 100% cơ sở giáo dục nghề nghiệp xây dựng chiến lược phát triển đơn vị; 70% cơ sở đạt kiểm định chất lượng; phát triển 7 trường chất lượng cao; đồng thời triển khai mô hình hợp tác "Nhà nước - Nhà trường - Doanh nghiệp" và "Một chương trình - hai địa điểm".

Trong phần thảo luận, đại diện các cơ sở giáo dục nghề nghiệp đã nêu nhiều ý kiến thiết thực xoay quanh vấn đề tự chủ, công tác sáp nhập và tổ chức lại hệ thống trường. Nhiều ý kiến cho rằng việc tự chủ tài chính cần được định hướng theo cơ chế đặt hàng đào tạo để bảo đảm hiệu quả và minh bạch.

Bên cạnh đó, các đại biểu cũng bày tỏ băn khoăn về việc sáp nhập các trường ở những địa bàn khác nhau, cho rằng cần tính toán đến yếu tố thuận tiện trong học tập của người học và công tác quản lý sau sáp nhập. Một số ý kiến đề xuất tổ chức thêm các hội nghị chuyên sâu dành cho lãnh đạo các cơ sở giáo dục để trao đổi, làm rõ hơn các quy định trong Nghị định 71 và 68, giúp việc triển khai thực tế đạt hiệu quả cao hơn.

Phát biểu chỉ đạo, ông Trương Anh Dũng, Cục trưởng Cục GDNN - GDTX (Bộ GD-ĐT), nhấn mạnh việc tinh gọn hệ thống giáo dục nghề nghiệp nhằm tạo xung lực mới, tập trung nguồn lực phát triển, đúng tinh thần Nghị quyết 71-NQ/TW. Ông cho rằng, trong bối cảnh đổi mới mạnh mẽ hiện nay, các nhà trường cần chủ động thích ứng để đáp ứng yêu cầu phát triển của thời kỳ mới.

Bên cạnh đó, về vấn đề làm thế nào để chúng ta tiếp cận với các trình độ tiên tiến của thế giới, ngoài những chương trình liên kết quốc tế, mời các chuyên gia nước ngoài về giảng dạy thì trong nghị quyết lần này cũng đặt ra một cơ chế cho phép thành lập phân hiệu, cơ sở giáo dục nước ngoài tại cơ sở nước ta, để nước ta nhanh chóng tiếp cận và hội nhập, là động lực để hệ thống giáo dục nước ta đổi mới.

Bà Trương Hải Thanh khẳng định Sở GD-ĐT TP HCM sẽ tiếp thu toàn bộ ý kiến đóng góp của đại biểu, hoàn thiện kế hoạch và hướng dẫn các cơ sở xây dựng chiến lược phát triển giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn đến 2045, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa của TP HCM và đất nước.

Tin-ảnh: V.Nhi

Nguồn: https://nld.com.vn/som-dut-diem-chong-cheo-trong-dao-tao-nghe-196251010210909201.htm