Sở hữu trí tuệ thời số hóa: Làm chủ tài sản mã hóa bằng pháp luật

Trong bối cảnh kinh tế số phát triển mạnh mẽ, việc quản lý và bảo hộ tài sản mã hóa đang trở thành vấn đề thời sự toàn cầu. Theo các chuyên gia, để bảo vệ hiệu quả các loại tài sản này, Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, kết hợp hài hòa giữa công nghệ và pháp luật. Chỉ khi đó, thị trường tài sản số mới có thể phát triển ổn định, bền vững, góp phần đưa Việt Nam trở thành trung tâm tài chính số trong khu vực.

Thách thức trong bảo hộ quyền sở hữu

Việt Nam đã ghi dấu mốc quan trọng khi Chính phủ ban hành Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP, văn bản đầu tiên thiết lập khung pháp lý cho thị trường tài sản mã hóa. Đây là bước ngoặt lịch sử, không chỉ mở ra cơ hội bứt phá trong lĩnh vực tài chính số mà còn đặt ra những thách thức lớn về quản lý, giám sát một thị trường vốn có tính biến động cao. Với nghị quyết này, Việt Nam đã thể hiện tầm nhìn đi trước so với nhiều quốc gia còn dè dặt trong việc thừa nhận tài sản số.

Theo ông Nguyễn Đình Thắng, Chủ tịch Liên minh Tài sản số Việt Nam, tài sản số không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là cầu nối giúp Việt Nam phát triển an toàn, minh bạch, hiệu quả và hội nhập sâu với kinh tế toàn cầu. Việt Nam đang có cơ hội lớn để phát triển sàn giao dịch và hệ sinh thái tài sản số, song cũng đối diện với nhiều rủi ro và thách thức cần được quản lý một cách hiệu quả.

Thành công của thị trường tài sản số phụ thuộc vào khả năng thiết lập cơ chế quản lý vừa chặt chẽ để giảm thiểu rủi ro, vừa đủ linh hoạt để khuyến khích đổi mới sáng tạo. Theo quy định mới, tài sản số được công nhận là một loại tài sản hợp pháp, đồng nghĩa được pháp luật bảo vệ như tài sản hữu hình – một bước tiến quan trọng trong việc xác lập giá trị pháp lý của tiền mã hóa, NFT hay các dạng tài sản vô hình khác.

Tuy nhiên, việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đối với tài sản mã hóa vẫn còn nhiều khoảng trống. Ông Lương Hoàng Hưng – Tổng Biên tập Tạp chí Sở hữu Trí tuệ và Sáng tạo, Phó Chủ tịch Liên minh Tài sản số Việt Nam cho rằng: "Pháp luật Việt Nam hiện đã có cơ chế bảo hộ các tài sản vô hình được số hóa và xác thực quyền sở hữu, song cần được cụ thể hóa và cập nhật thường xuyên để theo kịp tiến bộ công nghệ."

Công nghệ blockchain – nền tảng của tài sản mã hóa có khả năng ghi nhận toàn bộ lịch sử giao dịch, nhưng không thể tự chứng minh quyền sở hữu hợp pháp. Vì vậy, nếu không có cơ chế đăng ký rõ ràng, minh bạch, các tài sản số sẽ khó được pháp luật bảo vệ khi xảy ra tranh chấp.

Cần khung pháp lý minh bạch và đồng bộ

Theo các chuyên gia, Việt Nam cần xây dựng khung pháp lý chặt chẽ nhưng không làm mất đi lợi thế cạnh tranh. Các quy định phải vừa đảm bảo tuân thủ chuẩn mực quốc tế như chống rửa tiền (AML), xác thực khách hàng (KYC), vừa linh hoạt để phù hợp với thực tiễn trong nước.

Ông Lương Hoàng Hưng gợi mở một giải pháp khả thi là kết hợp công nghệ blockchain với các công cụ pháp lý truyền thống. Có thể phát triển hệ thống đăng ký tài sản số, nơi chủ sở hữu ghi nhận quyền sở hữu trí tuệ của mình. Hệ thống này cần tích hợp với blockchain để đảm bảo tính minh bạch, không thể sửa đổi. Bên cạnh đó, việc đào tạo đội ngũ chuyên gia pháp lý am hiểu công nghệ số cũng là yếu tố then chốt để xử lý các tranh chấp trong tương lai.

Tại Lễ ra mắt Liên minh Tài sản số Việt Nam (Vietnam Digital Assets Alliance – DAVN) ngày 08/10, TS. Nguyễn Đức Hiển, Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương đánh giá cao sáng kiến thành lập Liên minh và coi đây là bước đi kịp thời, phù hợp với xu thế phát triển kinh tế số toàn cầu. Với vai trò cơ quan tham mưu chiến lược của Đảng trong lĩnh vực kinh tế - xã hội, Ban Kinh tế Trung ương ủng hộ và sẽ đồng hành cùng quá trình thúc đẩy hình thành, phát triển Liên minh Tài sản số Việt Nam – một tổ chức có ý nghĩa thực tiễn, góp phần quan trọng vào chuyển đổi số quốc gia.

Đầu tư cho nguồn nhân lực tài sản số

Theo PGS, TS. Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng, Việt Nam hiện đứng thứ ba thế giới về mức độ chấp nhận tài sản số, đây là nền tảng quan trọng để phát triển các Trung tâm tài chính quốc tế tại TP Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. Tuy nhiên, cùng với cơ hội, vấn đề an toàn, an ninh dữ liệu và hạ tầng công nghệ phải được đặc biệt chú trọng.

GS, TS. Hoàng Văn Cường, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng cho rằng, để phát triển thị trường tài sản mã hóa lành mạnh, cần xây dựng một hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện, từ cơ chế huy động vốn, chính sách thuế đến mô hình doanh nghiệp. Đặc biệt, nguồn nhân lực tri thức trong lĩnh vực tài sản số chính là nhân tố then chốt. Liên minh Tài sản số cần phối hợp cùng các trường đại học để đào tạo, chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn, góp phần hình thành lực lượng chuyên gia chất lượng cao.

Tại buổi lễ, Liên minh Tài sản số Việt Nam đã ký kết thỏa thuận hợp tác chiến lược với Trường Đại học Kinh tế Quốc dân và Trường Đại học Ngân hàng TP Hồ Chí Minh về đào tạo nguồn nhân lực tài sản số. Hoạt động này hướng đến mục tiêu xây dựng đội ngũ nhân lực chất lượng cao, thúc đẩy nghiên cứu, ứng dụng công nghệ mới, đóng góp cho sự phát triển bền vững của hệ sinh thái tài sản số Việt Nam.

Trung tâm Truyền thông KH&CN

Nguồn: https://mst.gov.vn/so-huu-tri-tue-thoi-so-hoa-lam-chu-tai-san-ma-hoa-bang-phap-luat-197251011212903854.htm