Sự thật khi các hãng công nghệ sa thải hàng loạt

Màn hình giới thiệu dịch vụ AI trên mạng xã hội X. Ảnh: Bloomberg.

Trong bối cảnh các đợt sa thải nhân sự liên tiếp diễn ra trên toàn cầu, nhiều công ty đang né tránh thừa nhận sử dụng AI để thay thế một số công việc.

IBM là trường hợp ngoại lệ khi CEO Arvind Krishna thừa nhận sa thải 200 nhân viên để thay bằng chatbot AI. Tuy vậy, ông tuyên bố lượng nhân viên tại công ty đang tăng do chiến lược tái đầu tư vào những lĩnh vực khác.

Công ty công nghệ tài chính Klarna là một trong những cái tên minh bạch nhất khi công khai quan điểm AI đang thay đổi (và thu hẹp) lực lượng lao động.

“Công ty đã thu hẹp từ khoảng 5.000 xuống 3.000 nhân viên. Nếu truy cập mục công việc trên LinkedIn, bạn sẽ thấy chúng tôi đang cắt giảm như thế nào”, CEO Sebastian Siemiatkowski của Klarna chia sẻ với CNBC hồi tháng 5.

Lý do nhiều công ty "ngại" nói về AI

Các chuyên gia tuyển dụng cho rằng IBM hay Klarna không phải những doanh nghiệp duy nhất cắt giảm nhân sự do AI. Tuy nhiên, nhiều công ty đang che giấu điều đó bằng các lý do như tái tổ chức, tái cấu trúc và tối ưu hóa.

“Chúng ta có thể đang chứng kiến các công ty tái cấu trúc lực lượng lao động vì AI, nhưng không được thông báo rộng rãi. Rất ít tổ chức sẵn sàng tuyên bố ‘Chúng tôi đang thay thế con người bằng AI’, kể cả khi điều đó thực sự diễn ra”, Christine Inge, giảng viên phát triển chuyên môn và điều hành tại Đại học Harvard, cho biết.

Đồng quan điểm, Jason Leverant, CEO công ty cung cấp nhân sự AtWork Group, cho rằng nhiều công ty đang chống chế bằng những lời nói hoa mỹ. Lấy lý do gắn với chiến lược vận hành luôn dễ hơn so với trực tiếp nhắc đến AI.

“Thật khó để bỏ qua sự trùng hợp khi các công ty sa thải nhân viên đúng lúc ứng dụng AI trên quy mô lớn”, Leverant nói.

cat giam nhan su, sa thai hang loat, AI thay the viec, thay the boi AI anh 1

Nhiều công ty tránh nhắc đến AI khi nói về lý do sa thải hàng loạt. Ảnh: New York Times.

Candice Scarborough, Giám đốc an ninh mạng và kỹ thuật phần mềm tại Parsons Corporation, nhận định dựa trên kết quả kinh doanh khả quan gần đây, việc sa thải nhân sự của các doanh nghiệp không thể đến từ khó khăn tài chính.

“Chúng trùng hợp một cách đáng ngờ khi các công ty triển khai AI quy mô lớn. Điều đó cho thấy cắt giảm việc làm xảy ra sau khi ứng dụng công cụ AI, không phải trước đó”, Scarborough cho biết.

Theo Scarborough, việc sử dụng các thuật ngữ mơ hồ có thể giúp truyền thông điệp tốt hơn. Ví dụ, cụm từ "tái cấu trúc" mang tính chủ động, "tối ưu hoạt động kinh doanh" thiên về chiến lược, trong khi "tối ưu chi phí" nghe có vẻ hợp lý.

“Tuy nhiên, ý nghĩa sâu xa của chúng giống nhau khi nhân sự bị thay thế bởi phần mềm. Lấy từ ngữ nhạt nhẽo để biện minh cho việc cắt giảm giúp công ty tránh phản ứng xoay quanh AI, trong khi vẫn duy trì tự động hóa”, Scarborough nói thêm.

Đồng quan điểm, Christine Inge cho rằng sự im lặng còn mang tính chiến lược bởi nếu công khai về AI, các doanh nghiệp có thể đối mặt phản ứng từ nhân viên, công chúng và kể cả cơ quan quản lý.

Rủi ro khi tránh nhắc đến AI

Inge và một số chuyên gia cho rằng vẫn có rủi ro khi các công ty né tránh AI trong việc cắt giảm nhân sự. Đầu tiên, họ có thể ảo tưởng về tiềm năng của công nghệ.

“Rõ ràng có một ‘luồng AI ngầm’ đứng sau các đợt sa thải hiện nay, đặc biệt trong những vị trí hành chính và dịch vụ khách hàng”, Taylor Goucher, Phó chủ tịch bán hàng và marketing tại công ty gia công phần mềm Connext Global, nhận định.

Tiếp theo, Goucher nhấn mạnh các công ty nên lùi bước trong một số trường hợp nếu đang đầu tư mạnh vào tự động hóa.

“AI có thể tự động hóa 70-90% quy trình, nhưng giai đoạn cuối cùng vẫn cần sự can thiệp của con người, đặc biệt với các khâu như QA (Kiểm tra đảm bảo chất lượng - Quality Assurance), quyết định dựa trên phán đoán và một số trường hợp đặc biệt”, Goucher nói thêm.

Theo Goucher, các công ty vẫn lo ngại phản ứng từ nhân viên, khách hàng và một số nhà đầu tư, những người lo ngại về tiềm năng của AI. Ông nói thêm nhiều công ty đang quảng bá chiến lược AI, song vẫn âm thầm thuê các đội ngũ giàu kinh nghiệm ở nước ngoài để xử lý một số hạn chế của AI.

“Đó là một chiến lược, nhưng không phải lúc nào cũng hoàn hảo. Nhà lãnh đạo cần trung thực hơn về giá trị mà AI tạo ra, đồng thời cân nhắc những lĩnh vực mà chuyên môn con người không thể bị thay thế”, Goucher nhấn mạnh.

cat giam nhan su, sa thai hang loat, AI thay the viec, thay the boi AI anh 2

AI có thể làm nhiều công việc dù không hoàn hảo. Ảnh: New York Times.

Christine Inge cũng đồng ý rằng dù hỗ trợ rất nhiều thứ, AI vẫn chưa thể thay thế hoàn toàn con người.

“AI có thể làm nhiều công việc với tỷ lệ 90%. AI viết quảng cáo tốt hơn, nhưng vẫn cần 10% yếu tố phán đoán từ con người. Chúng ta sẽ chưa chứng kiến AI thay thế điều đó trong tương lai gần. Một số công ty đang sử dụng AI 100%, nhưng điều đó có thể gây bất lợi”, Inge nói.

Chia sẻ góc nhìn khác, Mike Sinoway, CEO công ty phần mềm LucidWorks, cho biết những hạn chế hiện nay của AI cho thấy công nghệ này chưa hẳn là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến sa thải.

Thay vì né tránh việc AI đang thay thế lực lượng lao động, Sinoway trích dẫn một nghiên cứu của LucidWorks, kết luận “các cấp lãnh đạo đang hoảng loạn do chiến lược ứng dụng AI của họ không mang lại kết quả như mong đợi”.

Tiềm năng của AI tạo sinh

Người làm việc tự do (freelancer) là nhóm đầu tiên bị các công ty thừa nhận dùng AI để thay thế, cách đây 2-3 năm.

“Thông thường, họ được thông báo về việc thay thế bởi công cụ AI. Mọi người sẵn sàng nói điều đó với 1.099 nhân sự”, Inge cho biết.

Theo Inge, viết quảng cáo, thiết kế đồ họa và biên tập video là những công việc gánh chịu phần lớn thay đổi. Giờ đây, sự chuyển dịch bắt đầu diễn ra với lực lượng lao động toàn thời gian. Bà cho rằng minh bạch là chính sách tốt nhất, nhưng có thể chưa đủ.

cat giam nhan su, sa thai hang loat, AI thay the viec, thay the boi AI anh 3

AI có thể chưa thay thế con người trong tương lai gần. Ảnh: Bloomberg.

Trả lời CNBC, Inge lấy ví dụ về việc Duolingo bị phản ứng mạnh khi CEO Luis von Ahn công bố kế hoạch loại bỏ một số đối tác để chuyển sang AI, khiến ông phải rút lại nhiều phát ngôn.

“Sau phản ứng dữ dội mà Duolingo hứng chịu, các công ty đang ngần ngại trong việc công khai kế hoạch chuyển đổi sang AI. Mọi người sẽ tức giận khi AI đang thay thế việc làm”, Inge nói thêm.

Hiện tại, thị trường việc làm vẫn ổn định dù có dấu hiệu suy yếu nhẹ trong nửa đầu năm. Theo báo cáo Tương lai Việc làm 2025 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, 41% nhà tuyển dụng trên toàn cầu có ý định cắt giảm lao động trong 5 năm tới do ứng dụng AI tự động hóa.

Dario Amodei, CEO Anthropic dự đoán AI tạo sinh có thể xóa sổ khoảng một nửa công việc của dân văn phòng mới vào nghề. Nhìn chung, bước ngoặt sẽ đến trong tương lai khi các công ty minh bạch hơn, đó là thời điểm vai trò của AI trên thị trường lao động trở nên rõ ràng.

“Đến lúc đó, mọi thứ không còn quan trọng nữa. Lượng việc làm bị mất sẽ rất lớn, điều duy nhất các cá nhân như chúng ta có thể làm là thích nghi”, Inge nhấn mạnh.

Nguồn: https://znews.vn/su-that-khi-cac-hang-cong-nghe-sa-thai-hang-loat-post1570762.html