Thắp sáng tri thức cho học sinh dân tộc thiểu số

Quảng Ninh là tỉnh có nhiều dân tộc thiểu số (DTTS) sinh sống, đặc biệt ở vùng núi, biên giới còn nhiều khó khăn về KT-XH. Vì vậy, công tác dân tộc luôn được xác định là nhiệm vụ trọng tâm trong chiến lược phát triển bền vững của tỉnh. UBND tỉnh đã ban hành "Chiến lược công tác dân tộc tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2022-2030, tầm nhìn đến năm 2045". Theo đó, các chính sách giáo dục dành cho học sinh DTTS được ưu tiên nhằm tạo điều kiện để trẻ em trong độ tuổi đi học tiếp cận giáo dục toàn diện. Nhờ vậy, tỷ lệ học sinh DTTS đến trường tăng, khả năng tiếp thu kiến thức văn hóa, tiếng phổ thông và khoa học kỹ thuật được nâng cao. Các chính sách hỗ trợ kịp thời cũng góp phần giảm gánh nặng tài chính cho gia đình, thúc đẩy phổ cập giáo dục và xóa mù chữ ở vùng sâu, vùng xa.

Tiết học của cô và trò Trường PTDT nội trú THCS&THPT tỉnh.

Chuyển biến rõ nét trong giáo dục dân tộc nội trú

Thăm Trường PTDT nội trú THCS&THPT tỉnh (phường Hạ Long) hôm nay, chúng tôi thấy một không gian học tập khang trang, sạch đẹp, hiện đại, đồng bộ từ khu lớp học, nhà ăn, khu nội trú đến các công trình phụ trợ như sân tập thể dục thể thao. Mỗi góc trường đều toát lên sự ngăn nắp, gọn gàng và nền nếp, minh chứng rõ nét cho môi trường giáo dục nội trú kỷ cương, thân thiện. Điều dễ nhận thấy là tinh thần học tập sôi nổi, hăng say của các em học sinh nhà trường. Những đôi mắt ánh lên sự tự tin, khao khát vươn lên trong học tập.

Bàn Thị Thu, SN 2008, nhà ở xã Kỳ Thượng, học sinh lớp 12B, Trường PTDT nội trú THCS&THPT tỉnh, chia sẻ: “Em cảm thấy rất may mắn khi được học tập và sinh hoạt trong một môi trường đầy đủ tiện nghi và kỷ luật như ở đây. Thầy cô luôn tận tình giúp đỡ, quan tâm đến từng học sinh, không chỉ trong học tập mà cả trong cuộc sống hằng ngày. Ở trường, chúng em không chỉ được học kiến thức mà còn được rèn luyện kỹ năng sống, tinh thần tự lập và ý thức cộng đồng. Em mong muốn sau này sẽ học thật giỏi để trở thành người có ích, quay về công tác tại xã để giúp địa phương Kỳ Thượng phát triển.

Được biết, Trường PTDT nội trú THCS&THPT tỉnh thành lập vào năm 1993, khi đó có tên gọi là Trường PTDT nội trú tỉnh. Năm học 1996-1997, nhà trường bắt đầu tuyển sinh khóa học đầu tiên với một lớp 37 học sinh. Những năm đầu thành lập nhà trường có quy mô được duyệt là 6 lớp. Từ năm học 2004-2005 trường được tỉnh cho phép mở rộng quy mô đào tạo lên 9 lớp.

Năm 2023, Trường PTDT nội trú tỉnh sáp nhập với Trường PTDT nội trú Hoành Bồ, đổi tên thành Trường PTDT nội trú THCS&THPT tỉnh Quảng Ninh. Đối tượng học sinh trong trường là con em các DTTS ở các xã vùng cao, biên giới của tỉnh Quảng Ninh, nơi có điều kiện KT-XH đặc biệt khó khăn. Nhiều khóa học sinh ra trường đã trở thành cán bộ xã, công tác ở nhiều ngành nghề khác nhau.

Học sinh Trường PTDT nội trú THCS&THPT tỉnh sinh hoạt thể dục thể thao.

Năm học 2024-2025, Trường có 457 học sinh được bố trí ở 14 lớp, chất lượng giáo dục đại trà của Trường có sự chuyển biến tích cực. Tỷ lệ học sinh khá, giỏi chiếm 87,1%; học sinh có hạnh kiểm khá, tốt đạt 100%. Trường đã sửa chữa, nâng cấp camera khu nội trú, nhà ăn, nhà đa năng, phòng truyền thống, cột cờ, đảm bảo cảnh quan sư phạm khang trang. Năm học 2025-2026, nhà trường đang tiếp tục phấn đấu, tạo ra sự chuyển biến trong chất lượng dạy học, tăng tỷ lệ học sinh khá, giỏi, duy trì tỷ lệ đỗ tốt nghiệp và vào đại học, cao đẳng như năm trước. Cùng với đó, nâng cao chất lượng quản lý học sinh nội trú, chú trọng hoạt động tự học của học sinh, xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, thân thiện, vui tươi.

Thầy giáo Trần Văn Sọi, Hiệu trưởng Trường PTDT nội trú THCS&THPT tỉnh, cho biết: Theo Kế hoạch số 253/KH-UBND ngày 6/10/2025 của UBND tỉnh về thực hiện sắp xếp tinh gọn các tổ chức bên trong, các đơn vị sự nghiệp, doanh nghiệp nhà nước trên địa bàn tỉnh thì nhà trường sẽ sáp nhập với Trường PTDT nội trú THCS&THPT Tiên Yên. Đây là bước đi phù hợp với xu thế đổi mới, là cơ hội để đổi mới toàn diện hoạt động giáo dục. Việc sáp nhập không chỉ giúp tinh gọn bộ máy tổ chức, sử dụng hiệu quả nguồn lực con người và cơ sở vật chất, mà còn tạo điều kiện để xây dựng một môi trường giáo dục đồng bộ, hiện đại và có quy mô lớn hơn, đáp ứng tốt hơn nhu cầu học tập ngày càng cao của học sinh.

Học sinh lớp 12B, Trường PTDT nội trú THCS&THPT tỉnh đọc sách ở thư viện.

Tại Trường PTDT nội trú Bình Liêu (xã Bình Liêu), chất lượng giáo dục những năm gần đây cũng có nhiều chuyển biến đáng ghi nhận. Trường hiện có 9 lớp, 312 học sinh gồm các dân tộc Tày, Dao, Sán Chỉ, Kinh và Hoa. Nhằm giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong môi trường học đường, nhà trường đã tăng cường tuyên truyền, phổ biến đến cha mẹ học sinh giúp các em giữ gìn tiếng mẹ đẻ thông qua các hoạt động: Nói tiếng mẹ đẻ tại gia đình, giao tiếp bằng tiếng mẹ đẻ trong sinh hoạt tại trường.

Việc mặc trang phục dân tộc được Trường thực hiện vào các ngày thứ 2, 4, 6 hằng tuần và các ngày lễ trong năm học như khai giảng, tổng kết, các ngày lễ lớn của dân tộc, được học sinh hưởng ứng thực hiện. Bên cạnh đó, thường xuyên lồng ghép giáo dục văn hóa dân tộc thông qua các môn học Lịch sử & Địa lý, Mỹ thuật & Âm nhạc, Ngữ văn, Giáo dục địa phương; tổ chức hội thi "Em yêu tiếng Tày"; tổ chức trò chơi dân gian (đi guốc mộc, ném còn...) thông qua các buổi ngoại khóa tại đình Lục Nà nhằm giáo dục thẩm mỹ và tôn vinh những giá trị văn hóa, đặc biệt là tiếng nói của dân tộc Tày cho học sinh.

Học sinh Trường PTDT nội trú Bình Liêu (xã Bình Liêu) tham gia Ngày sách và văn hóa đọc năm 2024.

Từ năm học 2020-2021, nhà trường đã được UBND huyện Bình Liêu (cũ) quan tâm, đầu tư xây dựng 18 phòng ở khu ký túc xá, 6 phòng hiệu bộ và 4 phòng bộ môn. Cơ sở vật chất được đầu tư khang trang, hiện đại đã tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh nội trú yên tâm học tập và rèn luyện trong môi trường an toàn, thân thiện.

Cô giáo Ngô Thị Thanh Ninh, Hiệu trưởng Trường PTDT nội trú Bình Liêu, chia sẻ: Trước yêu cầu đổi mới giáo dục, đội ngũ giáo viên của trường đã tích cực đổi mới phương pháp dạy học, phát huy tính cực, chủ động của học sinh, luôn quan tâm động viên, giúp các em không ngừng tiến bộ trong học tập. Nhiều thầy cô giáo tích cực tham gia các cuộc thi giáo viên chủ nhiệm giỏi, giáo viên dạy giỏi cấp tỉnh và đạt nhiều thành tích cao, qua đó góp phần khẳng định chất lượng giáo dục của nhà trường. Từ năm học 2020-2021 đến năm học 2024-2025, Trường có 86 học sinh đạt giải các kỳ thi chọn học sinh giỏi môn văn hóa cấp tỉnh.

Điểm tựa vững chắc nuôi dưỡng ước mơ, khát vọng vươn lên

Theo Sở GD&ĐT, tính đến tháng 9/2025, toàn tỉnh có 2 trường PTDT nội trú cấp tỉnh (đó là: Trường PTDT nội trú THCS&THPT tỉnh và Trường PTDT nội trú THCS&THPT Tiên Yên); có 3 trường PTDT nội trú cấp xã: Trường PTDT nội trú Bình Liêu, PTDT nội trú Ba Chẽ và PTDT nội trú Hải Hà (trước khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, 3 trường này thuộc cấp huyện cũ quản lý). Tỉnh có 8.737 học sinh phổ thông là người DTTS, chiếm 13,47% số học sinh toàn tỉnh. Để tinh gọn bộ máy, chủ trương trong năm học này, tỉnh thực hiện sáp nhập Trường PTDT nội trú THCS&THPT tỉnh và  Trường PTDT nội trú THCS&THPT Tiên Yên.

Nhìn chung, những năm qua, sự phối hợp chặt chẽ và đồng bộ của các cấp, các ngành và toàn hệ thống chính trị đã tạo nên sức mạnh tổng hợp cho công tác giáo dục dân tộc nói chung. Nguồn lực đầu tư cho cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học được tăng cường, đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông 2018. Các trường PTDT nội trú, PTDT bán trú, các trường có học sinh bán trú được xây dựng và nâng cấp theo hướng chuẩn hóa, tạo môi trường học tập tốt nhất.

Học sinh lớp 8A, Trường PTDT nội trú Bình Liêu (xã Bình Liêu) học môn Mỹ thuật.

Giai đoạn 2022-2025, tỉnh ưu tiên nguồn lực đầu tư cho các xã thuộc phạm vi Nghị quyết số 06-NQ/TU ngày 17/5/2021 của BCH Đảng bộ tỉnh và các xã vừa ra khỏi diện đặc biệt khó khăn. Hệ thống trường lớp vùng đồng bào DTTS và miền núi nhờ đó được quan tâm đầu tư ngày càng khang trang, đáp ứng nhu cầu học tập, yêu cầu đổi mới giáo dục, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học.

Bên cạnh nguồn vốn ngân sách tỉnh hỗ trợ từ Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Chương trình tổng thể phát triển bền vững KT-XH gắn với bảo đảm vững chắc quốc phòng - an ninh ở các xã, thôn, bản vùng đồng bào DTTS, miền núi, biên giới, hải đảo theo Nghị quyết số 06-NQ/TU, các địa phương còn chủ động triển khai thực hiện các dự án đầu tư các trường học với tổng kinh phí khoảng 389,236 tỷ đồng. Từ đó, đầu tư cải tạo, xây dựng được 30 trường học thuộc đồng bào DTTS, miền núi, biên giới, hải đảo trên địa bàn tỉnh.

Ngoài các chính sách của trung ương, HĐND tỉnh còn ban hành các chính sách đặc thù cho trẻ em, học sinh, học viên vùng đồng bào DTTS tại các xã thôn khó khăn, đặc biệt khó khăn. Như: Nghị quyết số 204/2019/NQ-HĐND của HĐND tỉnh quy định một số chính sách hỗ trợ trong các cơ sở giáo dục, mầm non, phổ thông và giáo dục thường xuyên trên địa bàn tỉnh; Nghị quyết số 248/2020/NQ-HĐND của HĐND tỉnh sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy định ban hành kèm theo Nghị quyết số 204/2019/NQ-HĐND của HĐND tỉnh quy định một số chính sách hỗ trợ trong các cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông và giáo dục thường xuyên trên địa bàn tỉnh.

Đến năm 2023, trên địa bàn tỉnh không còn xã khó khăn, đặc biệt khó khăn, HĐND tỉnh tiếp tục ban hành Nghị quyết số 22/2023/NQ-HĐND về tiếp tục thực hiện chính sách đặc thù của tỉnh quy định tại Nghị quyết số 204/2019/NQ-HĐND và Nghị quyết số 248/2020/NQ-HĐND cho đối tượng ở các xã ra khỏi vùng khó khăn và các xã, thôn ra khỏi diện đặc biệt khó khăn trên địa bàn tỉnh để kéo dài các chính sách hỗ trợ bán trú cho các đối tượng trên địa bàn tỉnh nhằm đảm bảo việc thực hiện chính sách được tiếp tục cho vùng DTTS miền núi.

Tỉnh cũng chỉ đạo Sở GD&ĐT thường xuyên rà soát, đánh giá thực trạng chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục tại vùng DTTS và miền núi, đặc biệt tập trung vào các trường PTDT nội trú, PTDT bán trú và các trường phổ thông có học sinh bán trú. Cùng với đó, tăng cường công tác bồi dưỡng, nâng cao năng lực nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp và yêu cầu thực tiễn, đáp ứng hiệu quả việc triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Chủ động đề xuất các giải pháp phát triển và nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục tại các vùng DTTS, miền núi, biên giới, hải đảo.

Sở GD&ĐT cũng chủ trì và phối hợp tổ chức các lớp bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ, ngoại ngữ, tin học, năng lực quản trị cho cán bộ quản lý, giáo viên. Đồng thời, chú trọng bồi dưỡng năng lực tổ chức hoạt động giáo dục gắn với bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào DTTS; kỹ năng chăm sóc, nuôi dưỡng học sinh nội trú, bán trú phù hợp với điều kiện đặc thù vùng miền.

Nhờ đó, giai đoạn 2022-2025, 100% cán bộ quản lý và giáo viên toàn ngành nói chung, các trường PTDT nội trú nói riêng được tham gia bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý, chuyên môn đáp ứng yêu cầu của Chương trình giáo dục phổ thông 2018; 100% cán bộ quản lý, giáo viên các trường PTDT nội trú đã hoàn thành các mô-đun bồi dưỡng và tham gia đầy đủ các hoạt động bồi dưỡng thường xuyên theo quy định.

Để phát huy hiệu quả công tác giáo dục dân tộc, Sở GD&ĐT đã đề nghị UBND tỉnh tiếp tục quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS và miền núi; sửa đổi, bổ sung kịp thời các chính sách phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS và miền núi; đặc biệt chú trọng chính sách phát triển giáo dục và con người gắn với chiến lược phát triển KT-XH. Nghiên cứu xây dựng các khu, vùng kinh tế tại vùng đồng bào DTTS, gắn với yêu cầu phát triển đội ngũ lao động có trình độ chuyên môn.

Bên cạnh đó, đề nghị Bộ GD&ĐT tiếp tục rà soát, điều chỉnh chương trình giáo dục phổ thông bảo đảm tính toàn diện, phù hợp năng lực người học và gắn với thực tiễn, nhu cầu thị trường lao động. Đặc biệt, tăng cường chỉ đạo nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo; đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học và thúc đẩy chuyển đổi số. Đổi mới đồng bộ phương thức dạy học theo hướng ứng dụng khoa học, công nghệ và trí tuệ nhân tạo nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục.

Hiện nay, Sở GD&ĐT đang tiếp tục nghiên cứu, đề xuất và thực hiện hiệu quả các chính sách giáo dục ưu tiên cho vùng DTTS và miền núi. Trọng tâm là sửa đổi, bổ sung các chính sách hiện hành để đảm bảo tính phù hợp, bền vững và kịp thời. Ngành cũng ưu tiên phân bổ và sử dụng hiệu quả nguồn ngân sách nhà nước để đầu tư xây dựng, nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học cho các trường học vùng DTTS. Việc này không chỉ nhằm đảm bảo lộ trình thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018 mà còn tạo điều kiện tiếp cận giáo dục bình đẳng, có chất lượng cho mọi học sinh.

Sở đang tập trung chỉ đạo các nhà trường nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đặc biệt chú trọng dạy Tiếng Việt cho học sinh DTTS để các em có nền tảng vững chắc khi học các môn văn hóa. Đồng thời, tăng cường dạy và học ngoại ngữ (tiếng Anh, tiếng Trung) để mở rộng cơ hội hội nhập; định hướng cho học sinh DTTS theo học các chuyên ngành có nhu cầu cấp thiết như bác sĩ, kỹ sư nông nghiệp, công nghệ thông tin... nhằm tạo nguồn nhân lực chất lượng cao tại chỗ.

Song song với đó, đẩy mạnh giáo dục thể chất để bảo vệ, chăm sóc sức khỏe và phát triển thể chất cho học sinh, đặc biệt ở cấp mầm non và tiểu học. Đặc biệt, lồng ghép giáo dục bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của các DTTS vào chương trình giảng dạy, góp phần nâng cao ý thức và lòng tự hào dân tộc. Ưu tiên bố trí đủ số lượng, cơ cấu giáo viên và cán bộ quản lý đạt chuẩn, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục; tăng cường bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, đặc biệt là các phương pháp dạy học phù hợp với đặc thù học sinh DTTS.

Với sự quan tâm của tỉnh, sự tận tụy của đội ngũ thầy cô giáo, hành trình gieo chữ cho học sinh DTTS đang từng ngày gặt hái những trái ngọt. Những ngôi trường dân tộc nội trú không chỉ là nơi truyền dạy tri thức mà còn là điểm tựa vững chắc nuôi dưỡng ước mơ, khát vọng vươn lên. Qua đó, giúp các em học sinh DTTS mang theo hành trang là tri thức và bản sắc văn hóa dân tộc để tự tin bước vào đời, đóng góp xây dựng quê hương Quảng Ninh ngày càng giàu đẹp, văn minh.

Lan Anh

Nguồn: https://baoquangninh.vn/thap-sang-tri-thuc-cho-hoc-sinh-dan-toc-thieu-so-3379399.html