Xây dựng Khung năng lực số cho công dân: Khởi đầu từ trường học

Để xây dựng thế hệ công dân số an toàn, thành phố cần triển khai các giải pháp đồng bộ, đặc biệt là giáo dục.

PGS.TS Nguyễn Gia Như - Hiệu trưởng Trường Công nghệ Kỹ thuật, (Đại học Duy Tân): Nguy cơ tụt hậu về “phòng thủ”

Trong bối cảnh tình hình an ninh mạng diễn biến phức tạp, thành phố Đà Nẵng đã có bước đi chủ động, mang tầm nhìn chiến lược. Có thể kể đến một số minh chứng thể hiện nỗ lực và thành tựu ấn tượng ở cấp độ chiến lược, chuyên trách của thành phố. Trước hết, Đà Nẵng chủ động diễn tập thực chiến ứng cứu sự cố an ninh mạng và coi trọng nâng cao kỹ năng này. Các cuộc diễn tập ứng cứu sự cố được tổ chức thường xuyên, phối hợp chặt chẽ với các đơn vị...

Đà Nẵng là một trong những địa phương có tầm nhìn chiến lược về hạ tầng an ninh khi có kế hoạch xây dựng Trung tâm điều hành và giám sát an ninh mạng (SOC) cấp tỉnh/thành phố. Đây được xem như bước đi quan trọng, hướng tới bảo vệ toàn diện hệ thống chính quyền điện tử và thành phố thông minh trong tương lai, không chỉ cho riêng mình mà có thể cung cấp dịch vụ cho cả khu vực.

Thành phố cũng chú trọng đầu tư nguồn nhân lực tương lai. Việc các trường đại học trên địa bàn, trong đó có Đại học Duy Tân, đã đầu tư nguồn lực và đào tạo chất lượng cao ngành An toàn thông tin; có các phòng nghiên cứu an ninh mạng và thực hành Chiến tranh mạng… là tín hiệu tích cực, cho thấy sự chuẩn bị dài hạn về nguồn nhân lực chất lượng cao tại chỗ.

Tuy nhiên, sự tiên phong về chuyển đổi số của Đà Nẵng vô hình làm tăng “bề mặt tấn công”, khiến thành phố trở thành mục tiêu giá trị hơn trong mắt tội phạm mạng. Trong khi đó, năng lực phòng thủ ở diện rộng chưa theo kịp, đơn cử như mức độ sẵn sàng của doanh nghiệp, kỹ năng số của người dân còn thấp… Đây là cốt lõi của nghịch lý Đà Nẵng: Đi đầu về “tấn công” (phát triển công nghệ số, kinh tế số) nhưng có nguy cơ tụt hậu về “phòng thủ” (an ninh mạng toàn dân, toàn doanh nghiệp).

“Con người là mắt xích yếu nhất” trong chuỗi bảo mật. Thống kê cho thấy khoảng 90% vụ vi phạm dữ liệu thành công có nguyên nhân từ lỗi của con người, chẳng hạn như nhấp vào liên kết lừa đảo hay sử dụng mật khẩu yếu. Do đó, đã đến lúc chúng ta cần thay đổi góc nhìn. Trong bối cảnh thành phố thông minh như Đà Nẵng, con người không chỉ là mắt xích yếu nhất, mà còn có tiềm năng trở thành tuyến phòng thủ vững chắc nhất, hệ thống phát hiện mối đe dọa thông minh và linh hoạt nhất.

Trường THCS Nguyễn Huệ tổ chức sinh hoạt chuyên đề Kỹ năng sử dụng mạng xã hội an toàn cho học sinh. Ảnh: NTCC

Đây là lúc sáng kiến của Đà Nẵng thực sự lan tỏa khi địa phương tiên phong ban hành “Khung năng lực số cho công dân” vào tháng 10/2024. Khung năng lực số cho công dân đã chuyển trọng tâm từ việc “cảnh báo” sang “trang bị và đo lường” năng lực cho người dân.

Dựa trên nền tảng vững chắc là Khung năng lực số, Đà Nẵng có thể triển khai các giải pháp cụ thể, đồng bộ để xây dựng thế hệ công dân số thực sự an toàn.

Một là, tích hợp sâu rộng vào hệ thống giáo dục phổ thông. An toàn trên không gian mạng phải được xem như kỹ năng sinh tồn trong thế kỷ 21, giống như kỹ năng phòng chống đuối nước hay an toàn giao thông. Nên đưa nội dung Luật An ninh mạng vào giảng dạy trong môn Giáo dục Quốc phòng và An ninh tại các trường THPT. Sở GD&ĐT cần đóng vai trò chủ trì trong việc đưa nội dung này vào chương trình chính khóa, đảm bảo 100% học sinh được trang bị kiến thức nền tảng.

Hai là, có chương trình bồi dưỡng kỹ năng an toàn thông tin cho người trưởng thành phù hợp. Thành phố có thể phát triển các khóa học trực tuyến miễn phí, ứng dụng di động trên nền tảng DaNang Smart City. Các khóa học này nên thiết kế với tính tương tác cao, có bài kiểm tra nhỏ, hệ thống tích điểm và cấp chứng chỉ.

Ba là, tạo ra kênh báo cáo tin cậy, đơn giản và biến mỗi công dân thành một “cảm biến” cho mạng lưới an ninh thành phố. Đây là điểm kết nối quan trọng giữa lớp phòng thủ “Con người” và “Giám sát”…

Ông Võ Thanh Phước - Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Huệ (phường Hải Châu): Hình thành năng lực số từ trường học

Năng lực số cho học sinh được nhà trường sớm quan tâm, triển khai nhằm giúp hình thành và phát triển 5 thành phần. Đó là: Sử dụng và quản lý các phương tiện công nghệ thông tin và truyền thông; ứng xử phù hợp trong môi trường số; giải quyết vấn đề với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin và truyền thông; ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong học và tự học; hợp tác trong môi trường số thông qua các chủ đề nội dung.

Nhà trường đóng vai trò then chốt trong việc trang bị kỹ năng số cho học sinh, bao gồm cung cấp kiến thức, cơ sở vật chất và tạo môi trường để thực hành, phát triển kỹ năng. Điều này giúp học sinh thích ứng với thế giới công nghệ và chuẩn bị cho tương lai.

Năm học 2024 - 2025, nhà trường đã đưa vào giảng dạy thông qua 4 hình thức: Dạy môn Tin học Chương trình GDPT 2018; tích hợp giáo dục kỹ năng công dân số trong dạy học các môn học, hoạt động giáo dục; dạy học tăng cường giáo dục kỹ năng công dân số; tổ chức câu lạc bộ giáo dục kỹ năng công dân số.

Với các buổi sinh hoạt chuyên đề “Tập huấn An toàn trên không gian mạng” phối hợp cùng Hội đồng Đội quận Hải Châu, Trung tâm công tác xã hội thành phố Đà Nẵng tổ chức, học sinh Trường THCS Nguyễn Huệ được trang bị những quy tắc ứng xử văn minh trên không gian mạng. Từ đây, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về ý thức, trách nhiệm, cách ứng xử khi tiếp nhận những thông tin trên mạng xã hội.

Học sinh được cung cấp kiến thức về lợi ích và các mối đe dọa an ninh trên không gian mạng, trong đó tập trung vào các vấn đề nguy cơ tiềm ẩn và thách thức trong môi trường mạng; tình trạng lộ, mất, lấy cắp, mua bán dữ liệu cá nhân; hoạt động phức tạp của các hội nhóm; hoạt động lừa đảo ngân hàng, tài chính; mua bán tài khoản thanh toán...

Từ những câu chuyện thực tế, tình huống thực hành, học sinh được cung cấp thông tin, kỹ năng sử dụng mạng xã hội an toàn, hiệu quả; quy định của pháp luật có liên quan đến việc sử dụng mạng xã hội, trách nhiệm của học sinh trong việc sử dụng; thực trạng và tác hại của việc sử dụng mạng xã hội không đúng cách; kỹ năng xử lý các tình huống gặp phải như tình trạng bắt nạt trực tuyến, bạo lực tinh thần hay tệ nạn xấu khác trên mạng xã hội giúp học sinh có cách ứng phó...

Ngoài các hoạt động trên, nhà trường còn triển khai cụ thể các nội dung thông qua sinh hoạt Câu lạc bộ Tin học trẻ, Câu lạc bộ Nguyễn Huệ Team media…

Ông Nguyễn Thanh Lịch - Phó Chủ tịch UBND phường Liên Chiểu: Tạo thói quen sử dụng dịch vụ công điện tử

Công dân số là yếu tố then chốt và quyết định thành công trong triển khai 3 trụ cột chuyển đổi số: Chính quyền số, kinh tế số và xã hội số.

Để trở thành công dân số, mỗi cá nhân cần có năng lực số, kỹ năng số để phục vụ đời sống, làm việc, trong các quan hệ giao tiếp và hoạt động kinh tế - xã hội.

Bên cạnh đó, Khung năng lực số cho công dân là cơ sở để cơ quan, địa phương xây dựng và triển khai tập huấn, hướng dẫn về chuyển đổi số cho người dân hiệu quả hơn; áp dụng các chính sách, giải pháp, hỗ trợ trang bị công cụ số cần thiết cho người dân; đặc biệt triển khai các ứng dụng, hệ thống chuyển đổi số đáp ứng nhu cầu sử dụng của người dân… góp phần thúc đẩy thành công chính quyền số, kinh tế số, xã hội số trên địa bàn.

Liên Chiểu được chọn làm thí điểm phần mềm cơ sở dữ liệu ngành Giáo dục trong tuyển sinh đầu cấp cho các trường tiểu học, THCS từ năm 2023. Ứng dụng cổng tuyển sinh đầu cấp giúp thông tin tuyển sinh của các trường minh bạch. Nếu hồ sơ của học sinh không đủ, không khớp yêu cầu tuyển sinh như thông tin cư trú... sẽ không thể nhập được dữ liệu lên hệ thống.

Để hỗ trợ phụ huynh trong sử dụng phần mềm tuyển sinh, các trường học trên địa bàn quận đều thành lập tổ trực hướng dẫn ngay tại trường. Đây là bước đệm để hình thành và tạo thói quen sử dụng dịch vụ công điện tử cho công dân.

Từ kinh nghiệm các trường học, ngoài tổ chức tập huấn kỹ năng số, UBND phường đã xây dựng tổ công nghệ cộng đồng hướng dẫn cài đặt, sử dụng dịch vụ công trực tuyến nhằm hỗ trợ người cao tuổi, hộ yếu thế và phản ánh khó khăn phát sinh trong chuyển đổi số lên UBND và Đảng ủy phường để tháo gỡ, điều chỉnh.

Nguồn: https://giaoducthoidai.vn/xay-dung-khung-nang-luc-so-cho-cong-dan-khoi-dau-tu-truong-hoc-post744523.html