310.000 thí sinh từ chối vào đại học: Lo học phí đắt đỏ rồi thất nghiệp?

(Dân trí) - Sau khi tham khảo ý kiến con trai, gia đình chị H. quyết định sẽ không đăng ký xét tuyển đại học cho con, dù cháu đủ điểm trúng tuyển vào nhiều trường. Họ không muốn đầu tư trong rủi ro.

Lo lắng khi đầu tư cho con học đại học 

Con trai của chị Nguyễn Thị H., ở xã Con Cuông, Nghệ An là một trong hơn 310.000 thí sinh từ chối xét tuyển vào đại học năm nay. Dù cháu có nhiều cơ hội trúng tuyển vào không ít trường đại học, khi có mức điểm trên 23 ở tổ hợp xét tuyển.

Chị H. cho biết, nhà chị buôn bán tạp hoá nhỏ lẻ, việc kiếm tiền ngày càng khó khăn khi người dân giờ đây chủ yếu mua hàng trực tuyến trên các sàn thương mại điện tử.

Hơn 310.000 học sinh từ chối xét tuyển vào đại học năm 2025 (Ảnh: Hoài Nam).

Theo chị Hiền, học đại học bây giờ quá đắt đỏ khi học phí không ngừng tăng, chi phí sinh hoạt ở thành phố như tiền trọ, điện nước, ăn uống rất cao.

Con học đại học ở Hà Nội, tính ra mỗi tháng chi phí ít nhất phải 10 triệu đồng, để có thể ra trường sẽ tốn hàng trăm triệu đồng. Chi phí này quá khả năng của vợ chồng chị, chỉ có thể đi vay mượn nếu con đi học.

Trong khi, các năm trước đó anh chị đã “kiệt sức” cho con gái đầu học đại học, tiền vay vẫn chưa trả hết. Cháu vừa tốt nghiệp, đang thử việc với mức lương chỉ 5 triệu đồng, bố mẹ vẫn phải chu cấp thêm. 

Chị không muốn tiếp tục vay mượn để con ăn học mà không biết tương lai thế nào. Đặc biệt, con trai chị khả năng học tốt nhưng cháu không biết rõ mình thích ngành nghề gì, có năng lực ở lĩnh vực nào.

“Học phí đắt đỏ mà ra trường chưa chắc đã có việc làm để đủ nuôi thân thì thôi”, người mẹ nói ngắn gọn về việc con mình không đăng ký xét tuyển đại học.

Băn khoăn khi để con phải bươn chải sớm nhưng gia đình chị thống nhất  phương án cháu sẽ ở nhà một thời gian để học tiếng, rồi đi lao động ở Đức hoặc Hàn theo người quen. Sau vài năm bươn chải kiếm tiền, nếu xác định được ngành nghề mình yêu thích, con có thể học đại học sau.

Theo thông tin từ Bộ GD&ĐT, từ năm 2022 đến năm 2024, mỗi năm có trên 30% thí sinh tốt nghiệp THPT nhưng không xét tuyển vào đại học. Năm nay, chỉ có 27% thí sinh “quay lưng” với đại học nhưng con số 310.000 thí sinh không hề nhỏ. Chưa tính hàng năm có cả trăm nghìn thí sinh trúng tuyển đại học nhưng không nhập học.

Trên diện cá nhân, mỗi người có một lựa chọn khác nhau sau tốt nghiệp THPT. Có học sinh đi du học, học nghề, đi làm ngay cho đến những trường “chơi rồi tính sau”…

Vào đại học vẫn là lựa chọn của số đông nhưng học đại học giờ đây không còn ưu tiên hay lựa chọn hàng đầu với nhiều học sinh, gia đình. Trong đó bài toán về học phí và việc làm sau khi tốt nghiệp là hai vấn đề được nhiều người quan tâm.

Học đại học có rủi ro?

Báo cáo tháng 8/2024 của Tổ chức lao động quốc tế (ILO) thuộc Liên Hợp Quốc cho thấy tỷ lệ thất nghiệp của những bạn trẻ có trình độ ở các nước đang phát triển cao gấp 2-3 lần so với các nền kinh tế giàu có.

Tại những nước thu nhập thấp và trung bình thấp, hơn 1/5 số người dưới 30 tuổi có trình độ đại học đang thất nghiệp.

Tỷ lệ lớn người giao hàng, lái xe công nghệ ở Việt Nam có trình độ đại học, cao đẳng (Ảnh minh hoạ: Hoài Nam).

Tổ chức ILO đánh giá tại những nước này, bạn trẻ tốt nghiệp đại học thậm chí có nhiều khả năng thất nghiệp hơn những lao động có trình độ học vấn cơ bản.

Tại Việt Nam, cũng đã có những thống kê cho thấy, ở nhiều giai đoạn, tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp đại học, cao đẳng thất nghiệp cao hơn người học trung cấp hoặc chưa qua đào tạo.

Thống kê năm 2023 của Viện Khoa học lao động xã hội chỉ ra có có 36,6% người giao hàng công nghệ (shipper) ở Việt Nam có trình độ cao, con số này ở nhóm lái xe công nghệ, giúp việc gia đình lần lượt là 20,65% và 11,36.

Trong khi học phí đại học không ngừng tăng và chi phí ăn học ở thành phố giờ đây trở thành một bài toán, nếu không muốn nói là một khoản đầu tư nặng gánh với nhiều gia đình mà không nắm chắc kết quả.

Ông Nguyễn Trọng Nhân, tác giả cuốn sách “Bóc phốt tài chính” chia sẻ, có một nghịch lý là lương của người có bằng cấp ở Việt Nam chỉ dao động ở mức 5-15 triệu đồng.

Trong khi học phí đại học tăng đều chóng mặt, chưa kể đến chi phí học tập ở thành phố đắt đỏ. Thế nên không khó hiểu khi không ít bạn trẻ, nhất là ở các vùng quê lựa chọn phương án “kiếm tiền nhanh”, đặc biệt nhiều năm gần đây là việc đi lao động ở nước ngoài.

Theo ông Nguyễn Trọng Nhân, người học có thể cân nhắc ngành mình theo đuổi có bắt buộc phải vào đại học không; nếu học làm sao để tránh tình trạng “học đại học như không học”; cân nhắc điều kiện của bản thân phù hợp với môi trường học thuật hay cần kiếm tiền…

ThS Phạm Thái Sơn, Giám đốc Tuyển sinh Trường Đại học Công thương TPHCM thẳng thắn cho hay chi phí học đại học giờ đây rất tốn kém nhưng có thể đi kèm các rủi ro.

Sau tốt nghiệp có thể thất nghiệp nếu người học không tìm hiểu kỹ về ngành nghề, lựa chọn ngành học không đúng sở trường cũng như nhu cầu xã hội, thiếu chủ động trong học tập, yếu năng lực cạnh tranh…

Trước câu hỏi có nên đi làm sớm thay vì học đại học, ông Phạm Thái Sơn cho hay, thực tế có những người thành công mà không cần học đại học. Tuy nhiên, họ thường là những người có tư duy nhạy bén, biết nắm bắt cơ hội và sẵn sàng học hỏi từ thực tế.

Đi làm sớm có thể giúp kiếm tiền ngay nhưng nếu không có nền tảng kiến thức vững vàng về lâu dài có thể gặp giới hạn trong phát triển bản thân, thu nhập và cả cơ hội thăng tiến.

Các bạn trẻ trong chương trình tư vấn du học nghề ở nước ngoài (Ảnh: Hoài Nam).

Đại học không chỉ dạy kiến thức chuyên môn mà còn giúp rèn luyện tư duy logic, kỹ năng giải quyết vấn đề, làm việc nhóm, giao tiếp… là những kỹ năng quan trọng trên thị trường việc làm. 

Ông Sơn cho rằng, việc đại học tốn kém nhưng nếu đầu tư đúng hướng và biết tận dụng thì có thể mang đến những lợi ích lâu dài.

Theo ông Sơn, nếu muốn có nền tảng vững chắc và cơ hội rộng mở hơn, đại học vẫn là một lựa chọn tốt. Quan trọng nhất là tinh thần học hỏi suốt đời, chọn học đại học hay không thì vẫn cần không ngừng nâng cao kiến thức và kỹ năng để phát triển.

Nguồn: https://dantri.com.vn/giao-duc/310000-thi-sinh-tu-choi-vao-dai-hoc-lo-hoc-phi-dat-do-roi-that-nghiep-20250806083808245.htm